Κάνοντας τον απολογισμό της χρονιάς που πέρασε στον τομέα της διεθνούς πολιτικής θεωρώ ότι δύο ζητήματα αξίζουν να συγκρατήσουμε, δεδομένου ότι θα μας συνοδεύσουν τα επόμενα χρόνια:
– Η συνεχιζόμενη επέκταση του αντι-φιλελευθερισμού και της αυταρχικής διακυβέρνησης
– Η , τελικά , «μη- επιστροφή» των ΗΠΑ , στην Ευρώπη, όπως πολλοί ήλπιζαν, και εν γένει στην πολυμέρεια με τον τρόπο τουλάχιστον που αναμέναμε μετά την εκλογή Μπάιντεν.
Σταθερά, αλλού με διακηρυκτικό τρόπο, όπως στην Ρωσία, Τουρκία, Λευκορωσία, Ουγγαρία ή την Πολωνία, κι αλλού πιο σιωπηλά τα ανελεύθερα καθεστώτα πολλαπλασιάζονται κι επεκτείνουν την επιρροή τους. Ακόμη και στις ΗΠΑ, η επιρροή του Τραμπισμού παραμένει μεγάλη και πολλοί φοβούνται εκπλήξεις στις επερχόμενες εκλογές. Τα γεγονότα του Ιανουαρίου 2021 άφησαν βαθιά σημάδια στο πολιτικό σύστημα και οι αντιδημοκρατικές δυνάμεις, όσο κι αν προς το παρόν σιωπούν, είναι πάντα εκεί. Πλέον, η υπονόμευση της παγκόσμιας τάξης δεν είναι απαραίτητα κάτι εκτός των ΗΠΑ. Ο εχθρός εισήλθε εντός των πυλών και δυστυχώς παραμένει εκεί.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η Κίνα ηγείται της ομάδας των αυταρχικών καθεστώτων, πετυχαίνοντας τον παράδοξο συνδυασμό οικονομικού φιλελευθερισμού σε συνθήκες ακραίου καπιταλισμού με αυταρχικό πολιτικό σύστημα. Ουσιαστικά η Ανατολική Ασία πλέον μόνο ελάχιστες νησίδες δημοκρατιών έχει πλέον.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η τεχνολογική ανάπτυξη σε μεγάλο βαθμό έγινε όπλο ελέγχου, προπαγάνδας και παραπληροφόρησης σε έναν ιδιάζοντα υβριδικό πόλεμο, όπου τα αυταρχικά καθεστώτα οικειοποιούνται τα τεχνολογικά όπλα των φιλελεύθερων δημοκρατιών, στρέφοντας τα εναντίον τους, και όπου οι ψηφιακές τεχνολογίες γίνονται εργαλεία καταστολής.
Ιδιάζουσα είναι και η κατάσταση στην ΕΕ: η Ένωση παρουσιάζεται ως τώρα αδύναμη στο να αντιμετωπίσει αυτούς από τα μέλη της που προσβάλουν βάναυσα τις αρχές και αξίες της, όπως τις κυβερνήσεις της Ουγγαρίας και Πολωνίας, επιτρέποντας κατά βάση την υπονόμευση του κράτους δικαίου, την διάκριση των εξουσιών και την ελευθερία του Τύπου.
Επιπλέον, μέσω του Ούγγρου Επιτρόπου για τη Διεύρυνση, Βάρελυ, προωθούν τα σχέδια τους στα Δυτικά Βαλκάνια, υποστηρίζοντας έμμεσα τον αυταρχικό Βούτσιτς στην Σερβία και δείχνοντας ανοχή στις αποσχιστικές τάσεις της Republika Srpska.
Ο χάρτης των αυταρχικών καθεστώτων τρομάζει, παρουσιάζοντας την μετωπική σύγκρουση δημοκρατιών και ανελευθερίας. Αλλά το πλαίσιο είναι πολύ πιο σύνθετο, μια και οι δημοκρατίες δεν είναι πάντα «όσο δημοκρατίες ήταν παλιά», ενώ η πόλωση διαιρεί βαθιά και τις πιο δημοκρατικές δυτικές κοινωνίες.
Παράλληλα, τα γεγονότα γύρω από την, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με τις σύμμαχες χώρες, αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν φρόντισαν να διαλύσουν κάθε ψευδαίσθηση για μια ισχυρή, συγκροτημένη Αμερική που επιστρέφει στην πολυμερή συνεργασία. Λίγες εβδομάδες μετά ακολούθησε η στρατιωτική συμφωνία AUKUS με την Μεγάλη Βρετανία και την Αυστραλία για τον Ινδικό και τον Ειρηνικό ωκεανό, που για μια ακόμη φορά αιφνιδίασε τους συμμάχους των ΗΠΑ, προκρίνοντας ένα πρότυπο μινι-συμμαχιών κατά περίπτωση.
Ο Μπάιντεν δεν θέλησε ή δεν μπόρεσε να φέρει ένα αντίπαλο μοντέλο σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο. Και αν στο εσωτερικό επίπεδο προσπάθησε να μιμηθεί το New Deal του Roosevelt με σειρά σημαντικών νομοθετημάτων με αύξηση δαπανών για υποδομές, υγεία, απασχόληση, στο εξωτερικό το ίδιο το εγχείρημα για δημιουργίας μετώπου των Δημοκρατιών απέναντι στον αυταρχισμό έδειξε να πάσχει. Η εμπιστοσύνη δεν αποκαταστάθηκε στο ΝΑΤΟ παρά την παρουσία ενός προέδρου που θεωρείται ο πιο φιλοευρωπαίος των τελευταίων χρόνων, ούτε τα ρήγματα που δημιούργησε το Αφγανιστάν δείχνουν να αποκαθίστανται.
Τα επόμενα χρόνια θα είναι καθοριστικά για τη μορφή και πορεία που θα πάρει η σύγκρουση των ΗΠΑ με την Κίνα. Εμπορικός πόλεμος, τεχνολογικός πόλεμος, αλλά και σύγκρουση δυο διαφορετικών κοσμοθεωριών που κατά βάση διεκδικούν την παγκόσμια ηγεμονία κατά τον 21ο αιώνα, η σχέση αυτή καθορίζει το μέλλον όλων μας. Αλλά τίποτα δεν είναι δεδομένο. Γιατί ούτε η Αμερική είναι αυτή που ήταν παλιά, δεδομένου ότι οι ακραίες συντηρητικές λαϊκίστικές και αυταρχικές τάσεις αποτελούν πλέον επίσημα σημαντικό κομμάτι των Ρεπουμπλικάνων. Αλλά και η Κίνα δεν είναι Ρωσία, ούτε το παιχνίδι δεν είναι διπολικό πλέον.
Το 2021 μας έδωσε αρκετά στοιχεία για να αποκρυπτογραφήσουμε την κατάσταση. Το μέλλον όμως παραμένει θολό.
*Η Μαριλένα Κοππά είναι Αναπλ. Καθηγήτριας Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Πηγή: ieidiseis.gr