Με μια έκθεση ιδεών, διαστρεβλώσεων και στοχοποίησης οργανώσεων σε γραμμή Όρμπαν, ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Νότης Μηταράκης επιχειρεί να απαντήσει στις σοβαρές καταγγελίες του Ευρωκοινοβουλίου για επαναπροωθήσεις των ελληνικών αρχών και για παραβιάσεις του διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου στα ελληνικά σύνορα.
Ο κ. Μηταράκης μιλά αύριο το απόγευμα στην Επιτροπή Πολτικών Ελευθεριών (LIBE) του Ευρωκοινοβουλίου, προκειμένου να απαντήσει στην πρόσφατη επιστολή – κόλαφο της LIBE προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με την οποία της ζητά να διασφαλίσει τη συμμόρφωση της Ελλάδας με το διεθνές και το ευρωπαϊκό δίκαιο εξετάζοντας κάθε πρόσφορο μέτρο, μέχρι και την διαδικασία επί παραβάσει κατά της χώρας μας, που μπορεί να φέρει την Ελλάδα υπόλογη στο Δικαστήριο της Ε.Ε..
Αφού πρώτα ο υπουργός προσπάθησε ανεπιτυχώς να αποτρέψει την επιστολή και να πολιτικοποιήσει το ζήτημα, είτε μέσω παρασκηνιακών πιέσεων στο εσωτερικό της LIBE από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, στο οποίο ανήκει η Ν.Δ., είτε μέσω πρωτοφανών δηλώσεων του υπουργού με τις οποίες επιχειρούσε να στοχοποιήσει προληπτικά τις Ευρωομάδες της Αριστεράς και των Σοσιαλιστών ότι θα επιχειρήσουν να επιτεθούν εναντίον των εθνικών συμφερόντων, στη συνέχεια έστειλε ο ίδιος απάντηση στη LIBE, ευχαριστώντας για την αποδοχή της πρότασής του να μιλήσει αυτοπροσώπως στη σημερινή συνεδρίαση και επισημαίνοντας τις βασικές κατευθύνσεις της ομιλίας του.
Απαντώντας στις σοβαρές αιτιάσεις ότι η Ελλάδα προχωρά στην επαναπροώθηση προσφύγων που εγκλωβίζονται σε νησίδες στον Έβρο, παραβιάζοντας επείγουσες εντολές του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), ο κ. Μηταράκης επαναλαμβάνει τα γνωστά για «εργαλειοποίηση μεταναστών» εκ μέρους της Τουρκίας, προσπαθώντας με αντιφατικό τρόπο από τη μια να ρίξει στην Τουρκία την ευθύνη για τη μη συμμόρφωση της Ελλάδας με την υποχρέωση να παρέχει στους πρόσφυγες πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου και από την άλλη αρνούμενος ότι δεν δίνει πρόσβαση.
«Τους τελευταίους μήνες, δίκτυα διακινητών, με την ανοχή ή την υποστήριξη των τουρκικών αρχών, έχουν εφεύρει μια νέα μέθοδο για να αποφεύγουν τους συνοριακούς ελέγχους και τα ευρωπαϊκά συστήματα Ασύλου και Δικαιοσύνης. Οι διακινητές εγκαταλείπουν ομάδες μεταναστών σε νησίδες που δημιουργούνται από την εποχιακή χαμηλή ροή του Έβρου και στη συνέχεια ειδοποιούν οργανώσεις, οι οποίες ενημερώνουν τις ελληνικές αρχές για την ακριβή τοποθεσία τους, ισχυριζόμενες ότι βρίσκονται σε κίνδυνο. Οι ελληνικές αρχές προχωρούν σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, δίνοντας έτσι πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου. Οι οργανώσεις προσφεύγουν επίσης στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, το οποίο, όπως είναι φυσικό, αντιδρά ζητώντας επείγοντα μέτρα», σημειώνει ο κ. Μηταράκης.
Φτάνει μάλιστα στο σημείο να κατηγορήσει την LIBE ότι «επιτρέπει σε μηχανισμούς προπαγάνδας και δικτύων διακίνησης να τη χειραγωγήσουν», διαβεβαιώνοντας ότι η Ελλάδα σέβεται πλήρως το διεθνές και το ευρωπαϊκό δίκαιο, επικαλούμενος μεταξύ άλλων την αμφισβητούμενης μεθοδολογίας έρευνα της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας που καταλήγει ότι δε γίνονται επαναπροωθήσεις, Και ενώ επίσης διαβεβαιώνει για την υψηλή εκτίμηση που δείχνει το ελληνικό κράτος στις οργανώσεις, εξακολουθεί να τις στοχοποιεί εμμέσως για παράνομη δράση.
Παρά την επιμονή της κυβέρνησης να αρνείται τις επαναπροωθήσεις και να στοχοποιεί όσους τις καταγγέλλουν και όσους ζητούν μια σοβαρή, ανεξάρτητη και διαφανή έρευνα, ο ένας μετά τον άλλο οι διεθνείς οργανισμοί διαπιστώνουν τα αντίθετα. Στην πρόσφατη έκθεσή του, ο ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα των Μεταναστών, Φελίπε Γκονζάλες Μοράλες, διαπιστώνει ότι «στην Ελλάδα οι επαναπροωθήσεις στα χερσαία και τα θαλάσσια σύνορα έχουν γίνει de facto γενική πολιτική». Αλλά και η Ειδική Εισηγήτρια του ΟΗΕ για την κατάσταση των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων διαπίστωνε την περασμένη εβδομάδα, στις προκαταρκτικές της παρατηρήσεις μετά από δεκαήμερη επίσκεψη στη χώρα μας ότι η κυβέρνηση στοχοποιεί με ανεπίτρεπτο και επικίνδυνο τρόπο όσους υπερασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και εξέφραζε την ανησυχία της για την ποινικοποίηση της ανθρωπιστικής βοήθειας στην Ελλάδα.
Υπόμνημα οργανώσεων
Με υπόμνημα που κατέθεσαν στην LIBE έξι οργανώσεις, ενόψει της ακρόασης του Νότη Μηταράκη και σε συνέχεια της επιστολής του, κατηγορούν τον υπουργό για φρασεολογία που συνιστά «επικίνδυνη παρέκκλιση από τις στοιχειώδεις αρχές του κράτους δικαίου» και καταγγέλλουν την κυβέρνηση για «συνεχείς προσπάθειες απαξίωσης του έργου των επίσημων εποπτικών οργάνων σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο […] κατά τρόπο που συνιστά ευθεία προσβολή του κράτους δικαίου και των διεθνών υποχρεώσεων της χώρας».
Οι οργανώσεις Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, HIAS, HumanRights360, Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών και Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) σημειώνουν ότι «μόνο σε τρεις από τις 13 σχετικές υποθέσεις ασφαλιστικών μέτρων που έχουν χορηγηθεί από το ΕΔΔΑ από τις 15 Μαρτίου 2022 μέχρι σήμερα έχουν γίνει διασώσεις των ενδιαφερομένων, και μάλιστα με σημαντικές καθυστερήσεις» και ότι «σε δύο περιπτώσεις, οι άνθρωποι διασώθηκαν μόνον αφότου είχαν επαναπροωθηθεί και αργότερα εισήλθαν εκ νέου στην Ελλάδα».
Υπενθυμίζουν ότι η χορήγηση ασφαλιστικών μέτρων από το ΕΔΔΑ δεν είναι μια φυσική αντίδραση σε προσφυγές οργανώσεων, όπως διατείνεται ο κ. Μηταράκης, αλλά γίνεται «μόνο για την πρόληψη κινδύνου σοβαρής και ανεπανόρθωτης βλάβης».
Σημειώνουν την ανησυχία που έχουν εκφράσει για τις επαναπροωθήσεις περισσότεροι από δέκα αρμόδια όργανα διεθνών οργανισμών, όπως και ο Συνήγορος του Πολίτη, και σημειώνουν ότι η Εθνική Αρχή Διαφάνειας «δεν πληροί τις προδιαγραφές του Συντάγματος για τις ανεξάρτητες αρχές» και θυμίζουν το συμπέρασμα της Ειδικής Εισηγήτριας του ΟΗΕ Μέρι Λόλορ ότι η ΕΑΔ «δεν είναι εξοπλισμένη για τη διεξαγωγή ανεξάρτητων ερευνών σχετικά με τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών».
Υπενθυμίζουν τέλος ότι η Ελλάδα επιμένει να χαρακτηρίζει «ασφαλή τρίτη χώρα» την Τουρκία, μολονότι δεν δέχεται επιστροφές προσφύγων στο έδαφός της, και επισημαίνουν ότι «οι ελληνικές αρχές αρνούνται μέχρι σήμερα να συμμορφωθούν με τους κανόνες του ενωσιακού δικαίου».
Το υπόμνημα
Ακολουθεί η περίληψη του υπομνήματος που δημοσιοποίησαν οι έξι οργανώσεις
Συστηματικές παραβιάσεις του κράτους δικαίου και του ενωσιακού κεκτημένου για το άσυλο στα ελληνικά χερσαία και θαλάσσια σύνορα
Παραβίαση δικαστικών αποφάσεων
Η δικαστική προστασία αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα. Περιγραφές της ενάσκησής του με όρους όπως «χειραφέτηση των ευρωπαϊκών συστημάτων ασύλου και δικαιοσύνης» ή «οι ΜΚΟ επίσης προσφεύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου», αποτελούν επικίνδυνη παρέκκλιση από τις στοιχειώδεις αρχές του κράτους δικαίου που διέπουν την ΕΕ και τα κράτη μέλη της.
Επίσης, παρά την άσκηση του δικαιώματος ατομικής προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), σε πολλές περιπτώσεις, οι ελληνικές αρχές έχουν προβεί σε παράνομη απέλαση ανθρώπων από την επικράτεια, κατά παράβαση ασφαλιστικών μέτρων που έχουν διαταχθεί από το Δικαστήριο. Σε άλλες περιπτώσεις, έχουν επαναπροωθήσει πρόσφυγες ενώ εκκρεμεί διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων και απάντηση σε ερωτήματα του Δικαστηρίου. Μόνο σε τρεις από τις 13 σχετικές υποθέσεις ασφαλιστικών μέτρων που έχουν χορηγηθεί από το ΕΔΔΑ από τις 15 Μαρτίου 2022 μέχρι σήμερα έχουν γίνει διασώσεις των ενδιαφερομένων, και μάλιστα με σημαντικές καθυστερήσεις. Σε δύο περιπτώσεις, οι άνθρωποι διασώθηκαν μόνον αφότου είχαν επαναπροωθηθεί και αργότερα εισήλθαν εκ νέου στην Ελλάδα.
Υπενθυμίζουμε ότι το ΕΔΔΑ χορηγεί ασφαλιστικά μέτρα μόνο για την πρόληψη κινδύνου σοβαρής και ανεπανόρθωτης βλάβης και δεν «αντιδρά, φυσικά, ζητώντας έκτακτα μέτρα», όπως εσφαλμένα διαλαμβάνεται στην από 20 Ιουνίου 2022 επιστολή του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου.
Απαξίωση των ευρωπαϊκών και διεθνών οργάνων
«Στην Ελλάδα, οι επαναπροωθήσεις στα χερσαία και θαλάσσια σύνορα έχουν γίνει εκ των πραγμάτων γενικευμένη πολιτική», σύμφωνα με τον Ειδικό εισηγητή του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών. Πληθώρα ευρωπαϊκών και διεθνών οργάνων επιβεβαιώνουν, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, τις ανησυχίες αυτές και καταγγέλλουν συστηματικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα χερσαία και θαλάσσια σύνορα της χώρας. Μεταξύ αυτών η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ο Διεθνής Οργανισμός για τη Μετανάστευση, η Επιτροπή του ΟΗΕ για τις Αναγκαστικές Εξαφανίσεις, η Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού, το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, η Ομάδα Εργασίας του ΟΗΕ για την Αυθαίρετη Κράτηση, ο Ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών, η Ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ για τους υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων, ο Υπεύθυνος Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex και το Υπουργείο Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών.
Σε εθνικό, δε, επίπεδο, ο Συνήγορος του Πολίτη έχει ενημερώσει τη Βουλή σχετικά με τη διερεύνηση άνω των 50 καταγγελιών επαναπροωθήσεων, που αφορούν τουλάχιστον 10.000 ανθρώπους, ενώ η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ) έχει συστήσει Μηχανισμό Καταγραφής Περιστατικών Άτυπων Αναγκαστικών Ιούνιος 2022 2 Επιστροφών, μέλη του οποίου αποτελούν οι οργανώσεις που συνυπογράφουν το παρόν.
Η κυβέρνηση καταβάλλει συνεχείς προσπάθειες απαξίωσης του έργου των επίσημων εποπτικών οργάνων σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Οι ως άνω περιγράφονται στην επιστολή του Υπουργείου ως «αντίπαλοί μας… πάντα έτοιμοι να σπείρουν διχασμό και να διαδώσουν ψέματα» ή ως «μηχανισμοί προπαγάνδας», κατά τρόπο που συνιστά ευθεία προσβολή του κράτους δικαίου και των διεθνών υποχρεώσεων της χώρας.
Απουσία αποτελεσματικού και ανεξάρτητου ελέγχου των παραβιάσεων στα σύνορα
Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ), στην οποία έχει ανατεθεί η διερεύνηση των καταγγελιών επαναπροωθήσεων, δεν πληροί τις προδιαγραφές του Συντάγματος για τις «ανεξάρτητες αρχές». Για αυτό, όπως επισημάνθηκε πρόσφατα από την Ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ για τους υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, «δεν είναι κατάλληλη για τη διεξαγωγή ανεξάρτητων διερευνήσεων της διαχείρισης της μετανάστευσης», αντίθετα με τα διαλαμβανόμενα στην επιστολή του Υπουργείου.
Η πρώτη έκθεση που δημοσιεύθηκε από την ΕΑΔ στις 10 Μαΐου 2022 επιβεβαιώνει τα παραπάνω, εφόσον η Αρχή δεν συνομίλησε με θύματα επαναπροωθήσεων, με εκπροσώπους των οργάνων του ΟΗΕ, με τον Συνήγορο του Πολίτη ή με την ΕΕΔΑ, ενώ εκ των 65 συνεντευξιαζόμενων οι 29 ήταν υπάλληλοι της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος – ΕΛΑΚΤ και του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου. Στόχος, της έρευνας αποτέλεσε, δε, μεταξύ άλλων, η «αποτύπωση της άποψης των τοπικών κοινωνιών ως προς τον τρόπο διαχείρισης της παράτυπης μετανάστευσης» και «η άποψη της τοπικής κοινωνίας αναφορικά με ισχυρισμούς περί επαναπροωθήσεων».
Αυθαίρετη εφαρμογή της έννοιας της ασφαλούς τρίτης χώρας
Η Ελλάδα εμμένει στη συστηματική επίκληση της Τουρκίας ως ασφαλούς τρίτης χώρας σε βάρος των αιτούντων άσυλο, μολονότι είναι σαφές στις ευρωπαϊκές και ελληνικές αρχές ότι δεν διεξάγονται επιστροφές στην Τουρκία. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «… η Τουρκία έχει δηλώσει ότι δεν θα διεξαχθεί καμία επιχείρηση επιστροφών εάν δεν σταματήσουν οι καταγγελλόμενες επαναπροωθήσεις στα ελληνοτουρκικά σύνορα και δεν ανακαλέσει η Ελλάδα την απόφασή της περί χαρακτηρισμού της Τουρκίας ως Ασφαλούς Τρίτης Χώρας».
Η Επιτροπή έχει τονίσει επανειλημμένως ότι πρέπει να εξετάζονται στην ουσία τους οι αιτήσεις των ανθρώπων, η επανεισδοχή των οποίων στην Τουρκία είναι αδύνατη, μεταξύ άλλων λόγω της μονομερούς αναστολής συμφωνιών επανεισδοχής ή της παράλειψης της χώρας να απαντά σε αιτήματα επανεισδοχής. Ωστόσο, οι ελληνικές αρχές αρνούνται μέχρι σήμερα να συμμορφωθούν με τους κανόνες του ενωσιακού δικαίου.
*Του Δημήτρη Αγγελίδη στην “Εφημερίδα των Συντακτών”