Στη συνέντευξη που έδωσε πρόσφατα στο Hollywood Foreign Press Association ο μεγάλος Γάλλος σκηνοθέτης και σεναριογράφος, ο οποίος σε μία εβδομάδα γίνεται 85 ετών, υπερασπίστηκε σθεναρά το σινεμά του δημιουργού, ξεκαθάρισε ότι δεν του αρέσουν τα μπλοκμπάστερ και προέτρεψε τους πάντες: «Πρέπει να σώσουμε τις κινηματογραφικές αίθουσες!».
*Απόδοση της Ερσης Δάνου
Εχει ζήσει μες στη δημιουργία. Ο 84χρονος Κλοντ Λελούς έχει συγκινήσει το κοινό όλων των εποχών από το 1966 με το δημοφιλές μελόδραμα «Ενας άντρας και μια γυναίκα» μέχρι πρόσφατα, το 2018, όταν έφτιαξε τον επίλογο του θρυλικού έργου του πάλι με την Ανούκ Αιμέ και τον Ζαν-Λουί Τρεντινιάν με την ταινία «Τα καλύτερα χρόνια μιας ζωής».
Το δεύτερο μέρος της τριλογίας «Ενας άντρας και μια γυναίκα 20 χρόνια μετά» ολοκληρώθηκε το 1986 με πρωταγωνιστές την Ανούκ Αιμέ και τον Ζαν-Πολ Μπελμοντό. Παρ’ όλο που το έργο του στις δεκαετίες που ακολούθησαν τη μεγάλη επιτυχία του δεν έφτασε ποτέ ξανά τα ύψη του πρώτου «Ενας άντρας και μια γυναίκα», ο σκηνοθέτης παρέμεινε παραγωγικότατος στον χώρο του γαλλικού εμπορικού κινηματογράφου αλλά και στο Χόλιγουντ.
Λίγο πριν τελειώσει ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος ο Λελούς και η μητέρα του πέρασαν τρεις μήνες στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου. Απελευθερώθηκαν όμως και ξαναβρήκαν τον πατέρα του στη Γαλλία. Ο μικρός Κλοντ αδιαφορούσε για το σχολείο και τις σπουδές και έτσι ο πατέρας του δέχτηκε να χρηματοδοτήσει τις πρώτες κινηματογραφικές του απόπειρες αρχίζοντας με ντοκιμαντέρ.
Ο Γάλλος σκηνοθέτης Φιλίπ Αζουλέ εργάστηκε στο ντοκιμαντέρ του «Shoot to Live» («Tourner pour Vivre», Ζήσε για να σκηνοθετείς σε ελεύθερη απόδοση), το οποίο ολοκλήρωσε πρόσφατα, στο οποίο πραγματεύεται το θέμα της δημιουργίας και αναφέρεται στη ζωή και το έργο του Λελούς. Συμμετείχε στην παρακάτω συνέντευξη του Hollywood Foreign Press Association με τον Κλοντ Λελούς μέσω ηλεκτρονικής επικοινωνίας συνομιλώντας και μεταφράζοντας τα λόγια του δημιουργού.
● Η καριέρα σας διανύει έξι δεκαετίες και εξακολουθεί να συνεχίζεται. Αν μπορείτε να βρείτε τα λόγια, ποια είναι η διαφορά τού σήμερα από το 1966;
Για μένα μια παραγωγή δεν είναι πιο εύκολη σήμερα από αυτές του παρελθόντος ή του μέλλοντος. Το 1966 βέβαια δεν είχαμε όλες αυτές τις τεχνολογίες που μας διευκολύνουν. Επρεπε να ξέρεις τις κινηματογραφικές τεχνικές, η λειτουργία των μηχανημάτων δεν ήταν εύκολη. Σήμερα ο καθένας μπορεί να πάρει μια κάμερα και να γυρίσει κάτι. Εχουμε σχεδόν εφτά δισεκατομμύρια κινηματογραφιστές στον κόσμο. Οι περισσότερες εικόνες που βλέπουμε από τον πόλεμο στην Ουκρανία είναι από κινητά τηλέφωνα.
● Ησασταν παιδί αλλά ζήσατε τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Πώς νιώθετε γι’ αυτό που συμβαίνει στην Ευρώπη τώρα με τον πόλεμο στην Ουκρανία;
Δεν θέλω να σκέφτομαι έναν νέο παγκόσμιο πόλεμο. Θέλω να ελπίζω ότι και οι δύο μεριές θα υποχωρήσουν. Και οι δύο. Γιατί αν δεν υποχωρήσουν, θα οδεύσουμε προς καταστροφή τέτοιου μεγέθους που θα καταστήσει αδύνατο ακόμα και να μιλάμε όπως μιλάμε τώρα.
● Τι είναι αυτό που ανανεώνει ολοένα τον ενθουσιασμό σας για τη σκηνοθεσία;
Θεωρώ τον εαυτό μου ερασιτέχνη, όχι επαγγελματία. Εννοώ ότι κάνω ταινίες επειδή αγαπώ τον κινηματογράφο, όχι για την αγορά. Οπως άλλοι πιστεύουν στον Θεό, εγώ πιστεύω στον κινηματογράφο. Πιστεύω ότι μια μέρα κάποιος ή κάποια θα κάνει μια ταινία τόσο υπέροχη που θα αλλάξει την ανθρωπότητα. Και όπως όταν πιστεύεις στον Θεό προσεύχεσαι κάθε μέρα, όταν πιστεύεις στον κινηματογράφο κάνεις ταινίες ή βλέπεις ταινίες κάθε μέρα.
● Ποιες είναι οι ταινίες στις οποίες πιστεύετε τον τελευταίο καιρό;
Είμαι τόσο ερωτευμένος με τον κινηματογράφο που δεν διερωτώμαι. Πρόκειται για κάτι που δεν εξηγείται – υπάρχουν κάποιες ιστορίες που πρέπει να κάνω, που αισθάνομαι την ανάγκη να τις πραγματοποιήσω γιατί έτσι θέλω… Είμαι ερωτευμένος. Δεν έχει να κάνει με τη λογική λοιπόν. Απλώς το κάνω. Κάθε μέρα της ζωής μου φιλμάρω κάτι, οτιδήποτε. Για πάνω από εξήντα χρόνια δεν υπήρξε μέρα που να μην έπιασα μια κάμερα στα χέρια μου, του τηλεφώνου ή κλασική. Εχω μεγάλη περιέργεια για τον κόσμο γύρω μου, οπότε ζω με την κάμερα, πάντα.
● Λέτε ότι είστε ερασιτέχνης. Δεν είναι δύσκολο όμως να παραμείνετε ερασιτέχνης όταν έχετε αποκτήσει τόσο πολλή εμπειρία;
Ενας ερασιτέχνης έχει γνώση της τεχνικής. Ξέρει πώς να κινηματογραφεί, πώς να μοντάρει, να βάζει το φιλμ στην κάμερα, να φωτίζει – ξέρει τα πάντα γύρω από τον κινηματογράφο γιατί δεν γίνεται αλλιώς. Οι επαγγελματίες είναι πιο ειδικευμένοι – αυτή είναι η μεγάλη διαφορά. Εξάλλου δεν έχω καλή μνήμη και ο κινηματογράφος είναι ένας τρόπος να απαθανατίζω τα πάντα. Αυτός ο λόγος είναι μόνο μερικώς αληθινός, αφού με ενδιαφέρει και να πλάθω ιστορίες.
Εχω το πνεύμα του ερασιτέχνη γιατί κάνω ταινίες που εγώ διαλέγω. Εχω δική μου εταιρεία παραγωγής και από τη χρονιά τού «Ενας άντρας και μια γυναίκα» κάνω ταινίες με τα δικά μου χρήματα. Δεν ρωτάω λοιπόν κανέναν αν ένας ηθοποιός ή μια σκηνή είναι σωστά διαλεγμένα. Δεν με νοιάζει, κάνω αυτό που θέλω. Κι όταν ολοκληρώνεται το έργο, αποφασίζουν άλλοι για τη διανομή.
● Τώρα που έχει στραφεί η βιομηχανία προς την τηλεόραση θα σας ενδιέφερε η παραγωγή τηλεοπτικών προγραμμάτων;
Δεν είμαι οπαδός των τηλεοπτικών προγραμμάτων γιατί τα βρίσκω περισσότερο βιομηχανικά και λιγότερο καλλιτεχνικά. Για παράδειγμα ο σκηνοθέτης μπορεί να αλλάζει από επεισόδιο σε επεισόδιο χωρίς να το καταλαβαίνουν οι θεατές. Οι σκηνοθέτες έχουν χάσει το κύρος τους. Τώρα έρχονται πρώτοι οι ηθοποιοί, οι συγγραφείς και οι παραγωγοί. Ο σκηνοθέτης είναι ο σκλάβος. Στα περισσότερα τηλεοπτικά προγράμματα ο σκηνοθέτης δεν έχει δική του προοπτική.
Ο μόνος χώρος όπου ένας φιλόδοξος δημιουργός έχει τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει το όραμά του είναι ακόμα ο κινηματογράφος. Δεν μπορώ να φανταστώ τον Φελίνι να δουλεύει στην τηλεόραση. Η τεχνολογία δεν θα αντικαταστήσει τους δημιουργούς.
Γίνονται λιγότερες κακές ταινίες σήμερα αλλά και λιγότερα αριστουργήματα. Βρισκόμαστε στα όρια της μετριότητας, οι ταινίες είναι καλές πάνω-κάτω, αλλά πόσα αριστουργήματα βλέπουμε κάθε χρόνο; Δυστυχώς είναι αλήθεια: Πρέπει να σώσουμε τις αίθουσες!
● Οι ταινίες που βγαίνουν τώρα στις αίθουσες είναι ταινίες της Μarvel με εφέ και δράση. Θα σας ενδιέφερε να κάνετε μια τέτοια ταινία;
Θέλω να κάνω ταινίες χωρίς ούτε ένα εφέ. Προδίδω το κοινό όταν εφαρμόζω εφέ. Εκτός από τις ταινίες κινούμενων σχεδίων, που είναι υπέροχες για τα παιδιά, δεν μου αρέσουν τα μπλοκμπάστερ – είναι ψέματα! Στο «Μπεν Χουρ» θα δείτε ότι τα άρματα, τα άλογα, οι κασκαντέρ όλα είναι αληθινά. Σήμερα όταν βλέπεις μια τέτοια ταινία διαπιστώνεις ότι όλα έγιναν στο στούντιο μπροστά από μια οθόνη υπολογιστή – και φαίνονται ψεύτικα. Γι’ αυτό αγαπώ τους ηθοποιούς, γιατί σε φέρνουν σε επαφή με την πραγματικότητα.
● Πολλές φορές αλλάζετε το σενάριο την τελευταία στιγμή αναγκάζοντας έτσι τους ηθοποιούς να αυτοσχεδιάσουν. Σας αρέσει ο αυτοσχεδιασμός;
Αυτό που μου αρέσει πιο πολύ απ’ όλα στον κινηματογράφο είναι ο αυθορμητισμός – το σημείο μεταξύ της ειλικρίνειας και της προσποίησης. Στη ζωή όλοι βιώνουμε αισθήματα, σκέψεις, λόγια. Στο γύρισμα δουλεύω με τους ηθοποιούς μέχρι το σημείο όπου σταματούν να υποκρίνονται. Συνήθως οι ηθοποιοί έχουν το σενάριο, προφέρουν τον διάλογο, υποδύονται έναν χαρακτήρα και τα συναισθήματά του.
Δεν είναι αυτό που αναζητώ εγώ. Αναζητώ τα αληθινά εσωτερικά συναισθήματα των ηθοποιών, τον τρόπο σκέψης, τα προβλήματα, τις εμμονές, οτιδήποτε βρίσκεται μέσα τους. Ψάχνω, δηλαδή, για κάτι που «μυρίζει» αλήθεια και ελευθερία, κάτι που δεν μπορεί να ελεγχθεί. Δουλεύω μαζί με τον πιο σημαντικό συγγραφέα που υπάρχει – τη ζωή. Στο γύρισμα λοιπόν προσπαθώ να αναπλάσω, να ανασυνθέσω αυτές τις στιγμές στις οποίες επεμβαίνει η ζωή.
● Η μουσική και τα τραγούδια έχουν παίξει μεγάλο ρόλο στις ταινίες σας…
Η μουσική είναι η γλώσσα του Θεού. Ολοι έχουμε το μη ορθολογικό μέρος του εαυτού μας -τον συναισθηματικό κόσμο- καθώς και το λογικό μέρος. Τα σενάρια μιλάνε στη λογική μας, ενώ η μουσική στα συναισθήματα.
Ο νους μας μάς λέει ότι κάποτε θα πεθάνουμε, ότι είμαστε θνητοί, ενώ η μουσική μάς λέει το αντίθετο. Στις ταινίες μου τα ανακατεύω αυτά τα δύο -το λογικό και το παράλογο- ψάχνοντας να βρω μια ισορροπία ανάμεσά τους – ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο.
● Οταν κοιτάτε πίσω σας, το έργο και τη ζωή σας, υπάρχει κάτι για το οποίο έχετε μετανιώσει;
Δεν έχω μετανιώσει για τίποτα! Γιατί; Γιατί όλες μου τις ταινίες τις έκανα μέσα από μια προσωπική διάθεση, κάτι που μου έλεγε πως έπρεπε να τις κάνω. Θέλω να έρχομαι σε επαφή με το περιβάλλον μου όπως και με το παρόν. Φυσικά έχω κάνει λάθη και μερικές από τις ταινίες μου δεν έχουν βγει έτσι όπως θα ήθελα. Εχω βιώσει την απογοήτευση, αλλά πιστεύω επίσης ότι εξαιτίας των λαθών μου μπόρεσα έπειτα να κάνω κάτι καλύτερο. Είμαι σαν τη γάτα.
Οταν πέφτει μια γάτα προσγειώνεται στα τέσσερα πόδια της. Ετσι κι εγώ. Οταν πέφτω, σηκώνομαι και στέκομαι πάλι… Ισως κατάφερα να κάνω το «Ενας άντρας και μια γυναίκα» γιατί οι προηγούμενες ταινίες μου ήταν άθλιες! Φτάνοντας στα όρια της απελπισίας εκεί ήταν όπου έκανα τα πάντα. Μάλιστα πιστεύω ότι όλα τα αριστουργήματα, αυτά που διαβάζουμε, που βλέπουμε σε ένα μουσείο ή σε μια κινηματογραφική αίθουσα, είναι εκείνα που γεννήθηκαν από την τόλμη του δημιουργού – όταν ο δημιουργός είπε «το κάνω όχι επειδή μου το ζήτησαν, αλλά επειδή το έχω ανάγκη».
● Εχετε ιδιαίτερη σχέση με τους ηθοποιούς σας…
Ολοι θέλουμε αγάπη, αλλά οι ηθοποιοί πιο πολύ. Οταν κάνω μια ταινία και μιλώ με τους ηθοποιούς, όλα είναι ζήτημα αγάπης. Οι ηθοποιοί είναι μάλλον οι πιο απελπισμένοι άνθρωποι στον κόσμο. Γι’ αυτό τους αγαπώ τόσο.
Ο σκηνοθέτης υπάρχει για να βοηθάει τους ηθοποιούς. Δεν βρίσκονται μεγάλοι ηθοποιοί που είναι χαρούμενοι. Εχω γνωρίσει χαρούμενους ηθοποιούς που δεν είχαν όμως ταλέντο. Οταν μιλάω με έναν ηθοποιό, καμιά φορά αισθάνομαι ότι μιλάω με όλη την ανθρωπότητα γιατί έχουν τόσα πρόσωπα μέσα τους.
● Ποια ήταν μία από τις πιο σημαντικές στιγμές στη ζωή σας;
Οταν πέθανε ο πατέρας μου στα χέρια μου από καρδιακή προσβολή, ήμουν 22 χρόνων. Εκείνη τη στιγμή ήθελα κι εγώ να πεθάνω. Αρπαξα τότε μια κάμερα και κινηματογράφησα τον πατέρα μου νεκρό. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή ήξερα ότι θα γινόμουν σκηνοθέτης.
● Εχετε πολλές γυναίκες στη ζωή σας, πρώην συζύγους και πέντε κόρες. Τι έχετε μάθει από τις γυναίκες;
Πιστεύω στις γυναίκες, έχω μάθει τα πάντα από αυτές. Ο Θεός έπλασε τους άντρες και τις γυναίκες – απέτυχε με τους άντρες και πέτυχε με τις γυναίκες!
Πηγή: efsyn.gr
