Η μετεκλογική συνθήκη χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία της Νέας Δημοκρατίας και τον κατακερματισμό της εκ δεξιών και εξ αριστερών αντιπολίτευσης· πρόκειται για το σύστημα κυρίαρχου κόμματος, όπως αναφέρεται στη θεωρία του κομματικού φαινομένου. Δεδομένου ότι το μεγάλο κενό εκπροσώπησης εντοπίζεται στα (κεντρο)αριστερά του κομματικού ανταγωνισμού, το κρίσιμο ερώτημα έγκειται στο εάν έχει επέλθει μια μη αναστρέψιμη συντηρητική στροφή στο ελληνικό εκλογικό σώμα και στο πώς εξηγείται αυτό το κενό πολιτικής εκπροσώπησης.
Αυτά τα ερωτήματα προσεγγίστηκαν στην έρευνα που διεξήγαγε το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ, σε συνεργασία με την εταιρεία ερευνών Prorata, με τίτλο «Το αριστερό ημισφαίριο στην ελληνική κοινωνία». Λογική της έρευνας ήταν η καταγραφή της υποδοχής από την κοινή γνώμη ιδεών, συνθημάτων, συμβόλων και γεγονότων που συνδέονται με την Αριστερά στη χώρα.
Παλαιά και νέα Αριστερά στην κοινή γνώμη
Καταρχάς φαίνεται μια οριακή επικράτηση της δεξιάς-κεντροδεξιάς τοποθέτησης (34,9%) έναντι της αριστερής-κεντροαριστερής (31,3%), με την κεντρώα τοποθέτηση στο 24,1% – τα αντίστοιχα ποσοστά σε έρευνα του ΕΝΑ και της Prorata τον Ιούλιο του 2022 ήταν 34%, 28% και 24%. Σε ό,τι αφορά ιδεολογικούς αυτοχαρακτηρισμούς που σχετίζονται με την Αριστερά, στον γενικό πληθυσμό το 20% δηλώνει «προοδευτικός», το 17,2% «κεντροαριστερός», το 11% «οικολόγος», το 10,2% «αριστερός», το 8,1% «σοσιαλδημοκράτης», το 5,8% «σοσιαλιστής», το 4,2% «αντικαπιταλιστής» και το 3,9% «κομμουνιστής».
Σε ό,τι αφορά παραδοσιακές και πιο σύγχρονες έννοιες της Αριστεράς, την πιο θετική αποτίμηση έχουν οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις, η κοινωνική οικονομία και οι ενεργειακές κοινότητες και την πιο αρνητική η δικτατορία του προλεταριάτου, η αναρχία και ο κομμουνισμός – ο σοσιαλισμός έχει μια οριακά θετική αποτίμηση. Το 14,5% δεξιώνεται με θετικά συναισθήματα (υπερηφάνεια, αισιοδοξία, νοσταλγία, ελπίδα) το σύμβολο του σφυροδρέπανου, το 50,8% με αρνητικά (θυμός, αποστροφή, λύπη, φόβος) και το 31,4% με αδιαφορία.
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, οι επαναστάσεις είναι ο μόνος τρόπος για να αλλάξουν οι κοινωνίες για το 19,1%, ενώ επιθυμητές, παρότι μη εφικτές, είναι για το 33,7%, που συνθέτουν αθροιστικά ένα 52,8% σχετικά θετικού προσεταιρισμού της ιδέας της επανάστασης. Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι κάποιες φορτισμένες έννοιες, όπως ο σοσιαλισμός, εξακολουθούν να έχουν μια διείσδυση, όπως και η ιδέα της επανάστασης, μαζί με περισσότερο σύγχρονες ταυτότητες και έννοιες. Αρα, μια αντίθεση μεταξύ παλαιάς και νέας Αριστεράς ίσως δεν έχει την πολιτική χρησιμότητα που νομίζεται από ορισμένες πλευρές.
Δεύτερον, είναι σαφές ότι ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης τοποθετείται θετικά σε πολλές θεματικές οι οποίες μπορούν δυνητικά να αποκτήσουν μια αριστερή πλαισίωση. Για παράδειγμα, για το 77,5% η κοινωνία διαιρείται σε τάξεις με αντικρουόμενα συμφέροντα και για το 71,6% το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η εκμετάλλευση των πολλών από τους λίγους. Το 59,5% συμφωνεί με τη μείωση των ωρών πλήρους απασχόλησης σε 30, το 58,7% θεωρεί ότι η Ελλάδα δεν θα πρέπει να είναι στρατιωτικά εξαρτημένη από ισχυρότερα κράτη και το 72,3% ότι πρέπει να υπάρξει χωρισμός κράτους και Εκκλησίας.
Από την άλλη πλευρά, το 67,3% διαφωνεί με την ιδέα να είναι η Ελλάδα χώρα ανοικτών παρά κλειστών συνόρων, το 51,7% με την άποψη ότι για την ευτυχία των παιδιών δεν έχει σημασία το φύλο του γονέα και το 57% με την άποψη ότι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες δεν αποτελούν απειλή για την ασφάλεια στης χώρας. Το 56,1% προτιμά μια οικονομία στη βάση μιας κεντρικά σχεδιασμένης μέριμνας του κράτους, ενώ το 68,1% θεωρεί ότι οι πλουσιότεροι ιδιώτες πρέπει να φορολογηθούν περισσότερο και προτιμά μια σειρά από αγαθά (εκπαίδευση, ενέργεια, νερό, υγεία) να τα διαχειρίζεται και να τα παρέχει αποκλειστικά το κράτος.
Ως προς την εφαρμοσιμότητα των ιδεών της Αριστεράς σήμερα, τα πράγματα είναι μοιρασμένα: το 20,2% τις θεωρεί εφαρμόσιμες με ρήξεις, το 30,6% κάποιες από αυτές εφαρμόσιμες χωρίς ρήξεις και το 46,8% ανεφάρμοστες. Από εδώ συνάγεται ότι αριστερόστροφες αναγνώσεις της κοινωνικής πραγματικότητας, αλλά και βασικές θεματικές της αριστερής ατζέντας, έχουν μεγάλη διείσδυση, ωστόσο ζητήματα ταυτοτήτων και εν γένει πολιτισμικού φιλελευθερισμού τείνουν προς τη δεξιά ατζέντα. Με αλλά λόγια, η οικονομική Αριστερά έχει προς το παρόν μεγαλύτερη διείσδυση σε σχέση με την πολιτισμική Αριστερά.
Καταλύτης το 2015
Τέλος, ως προς το στάτους της Αριστεράς στην Ελλάδα, φαίνεται πως η περίοδος της κρίσης παρήγαγε εκείνα τα γεγονότα με αριστερή εμπλοκή ή ενδιαφέρον που επηρέασαν πιο πολύ την πολιτική αντίληψη των περισσοτέρων από τους ερωτώμενους. Το 42,1% αναφέρεται στην υπογραφή του πρώτου και του δεύτερου μνημονίου, το 34,3% στην υπογραφή μνημονίου από τον ΣΥΡΙΖΑ και το 34,1% στο δημοψήφισμα του Ιουλίου του 2015. Σε μια σειρά προσωπικοτήτων από τον χώρο της Αριστεράς διαχρονικά ο Αλέξης Τσίπρας συγκεντρώνει αρνητικές γνώμες σε ποσοστό 68,5%, ενώ η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ την περίοδο 2015-2019 αποτιμάται αρνητικά σε ποσοστό 79,5%.
Η υπογραφή του τρίτου μνημονίου αποτιμάται αρνητικά από το 87,1% των ερωτωμένων και η έξοδος από αυτό θετικά από το 59,5%. Εδώ διαφαίνεται ουσιαστικά ένα έλλειμμα εμπιστοσύνης προς τον ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ. Το 2010-2012 αποτέλεσε το ορόσημο που οδήγησε σε εκλογική κατάρρευση το ΠΑΣΟΚ, ενώ το πρώτο εξάμηνο του 2015 –και ειδικά οι εξελίξεις που πυροδότησε το δημοψήφισμα– επηρέασε τον ΣΥΡΙΖΑ, προοικονομώντας ώς ενός σημείου την κατάσταση από το 2019 και μετά, καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κατάφερε να εγκαλέσει θετικά στη βάση μιας δικής του αφήγησης για τα πράγματα.
Η πολύ χαμηλή θετική αποτίμηση του κυβερνητικού εγχειρήματος του 2015-2019 –αν και το 20% της θετικής αποτίμησης δείχνει ότι σε δέκα μόλις χρόνια ο ΣΥΡΙΖΑ σφυρηλάτησε τις πιο αξιόλογες ποσοτικά ταυτίσεις στη σύγχρονη ελληνική πολιτική και κομματική ιστορία– είναι προφανώς αποτέλεσμα ενός μίγματος ματαίωσης, χαμηλής εμπιστοσύνης και απόρριψης, που εξηγεί την ανθεκτικότητα της αντιΣΥΡΙΖΑ προκατάληψης, η οποία όμως καταδεικνύει και ότι ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει το βασικό αντίπαλο σημείο αναφοράς.
Σε γενικές γραμμές, η έρευνα δείχνει, σε πείσμα απόψεων που βλέπουν έναν συντηρητικό «Αρμαγεδδώνα», ότι μια αριστερή πρόταση θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις, να βρει ερείσματα στην ελληνική κοινωνία, καθώς υπάρχουν περιβάλλοντα για τον προσεταιρισμό αριστερών και προοδευτικών προτάσεων – ή έστω αριστερών πλαισιώσεων υφιστάμενων θεματικών. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι δεν υπάρχει αισιοδοξία ως προς την εφαρμογή τους, πράγμα που συνδέεται με το εντοπιζόμενο έλλειμμα πολιτικής εκπροσώπησης. Η χαμηλή εμπιστοσύνη απέναντι στις υφιστάμενες κομματικές δυνάμεις της Αριστεράς, σε συνδυασμό με τον τρέχοντα κομματικό κατακερματισμό, λειτουργεί ουσιαστικά σαν βάση μακροημέρευσης της κυριαρχίας της Ν.Δ.
* Επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ και συντονιστής κύκλου πολιτικής ανάλυσης ΕΝΑ
● Ολη η έρευνα θα δημοσιευθεί τις επόμενες ημέρες στην ιστοσελίδα του ΕΝΑ, enainstitute.org
Η ταυτότητα της έρευνας ProRata A.E. Εταιρεία Ερευνών Κοινής Γνώμης και Εφαρμογών Επικοινωνίας (Αριθμός Μητρώου ΕΣΡ: 56)
ΕΝΤΟΛΕΑΣ: ΕΝΑ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ
• Ποσοτική Ερευνα με OnLine συμπλήρωση δομημένου ερωτηματολογίου (CAWI), στο χρονικό διάστημα 2-6 Φεβρουαρίου 2024, σε δείγμα 1.500 ατόμων (άνω των 17 ετών με πρόσβαση στο διαδίκτυο), στο σύνολο της Επικράτειας. Στρωματοποιημένη δειγματοληψία βάσει φύλου και ηλικίας σύμφωνα με την απογραφή του 2021 της ΕΛΣΤΑΤ
• Μέγιστο τυπικό σφάλμα: +/- 2,5% σε διάστημα εμπιστοσύνης 95%
Πηγή: efsyn.gr
