Ήταν 26 Φεβρουαρίου 2020. Μετά από κάποιες μέρες που η ανησυχία είχε φτάσει στο κόκκινο λόγω της εξάπλωσης του κορωνοϊού από την Κίνα σε αρκετές χώρες (και στη γειτονική μας Ιταλία) και την εμφάνιση «ύποπτων κρουσμάτων» (τα οποία τελικά δεν επιβεβαιώθηκαν), το υπουργείο Υγείας καλεί σε έκτακτη ενημέρωση. Οι λέξεις που βγαίνουν από το στόμα του λοιμωξιολόγου Σωτήρη Τσιόδρα προκαλούν πανικό: «Επιβεβαιώθηκε η πρώτη περίπτωση της νόσου στην Ελλάδα» (επιφωνήματα από τους παρόντες δημοσιογράφους). «Πρόκειται για Ελληνίδα, 38 ετών, ταξιδιώτισσα από πληττόμενη περιοχή της βόρειας Ιταλίας».
Από τότε πέρασαν δύο χρόνια και μία ημέρα. Σ’ αυτό το διάστημα είχαμε περίπου 2,5 εκατομμύρια κρούσματα στην Ελλάδα και περίπου 26.000 θανάτους από επιπλοκές του κορωνοϊού. Είχαμε καραντίνες, έκτακτα μέτρα, χαλάρωση ενόψει τουριστικών περιόδων και μια αφόρητη πίεση στο ΕΣΥ, που έφερε στα όριά τους τους υγειονομικούς. Είχαμε την ελπίδα των εμβολίων και την παγωμάρα των καταστροφικών κυμάτων – πλην του πρώτου.
Όλα τα παραπάνω με φόντο την κυβερνητική διαχείριση της πανδημίας. Την ατομική ευθύνη στους πολίτες, τα επικοινωνιακά λάθη στο θέμα των εμβολίων, τις αποφάσεις που δεν έβγαζαν νόημα (κλείσιμο… περιπτέρων τα μεσάνυχτα και απαγόρευση κυκλοφορίας από τις 6 μ.μ.), την εργαλειοποίηση των επιστημόνων, την έλλειψη ασφαλών πρωτοκόλλων σε μαζικούς χώρους (εργασία, σχολεία, ΜΜΜ κ.τ.λ.), την ασυλία της Εκκλησίας, τη μη στήριξη του ΕΣΥ και τις προφάσεις για να μην στελεχωθούν τα νοσοκομεία (έλλειψη ενδείξεων για αυξημένη θνητότητα εκτός ΜΕΘ).
Δύο χρόνια και μία ημέρα μετά, η χώρα δεν βρίσκεται αντιμέτωπη μόνο με την πανδημία και τα απότοκα των κυβερνητικών αποφάσεων, αλλά και με το «νέο ΕΣΥ» που ετοιμάζει η κυβέρνηση ενόψει του ενδεχόμενου τέλους της.
Πληρώνουμε την αγνόηση των προειδοποιήσεων
Κάνοντας μια χρονική αναδρομή από τον Φεβρουάριο του 2020 έως σήμερα, ο διευθυντής της Β’ ΜΕΘ του νοσοκομείου «Παπανικολάου» στη Θεσσαλονίκη Νίκος Καπραβέλος εξηγεί στην ΑΥΓΗ της Κυριακής πώς φτάσαμε στην τωρινή κατάσταση.
Στο πρώτο κύμα κλειστήκαμε μέσα και τα πήγαμε μια χαρά. Ωστόσο, χαλαρώσαμε το καλοκαίρι του 2020 και διατυμπανίσαμε προς τα έξω ότι είμαστε ασφαλής χώρα. Ουσιαστικά, όμως, την πατήσαμε τον Νοέμβριο, με τις τραγικές συνέπειες που είδαμε στη Θεσσαλονίκη. Παρ’ όλο που υπήρχαν προειδοποιήσεις ότι η χαλάρωση μετά το δεύτερο κύμα είναι επικίνδυνη, κανείς δεν εισακούστηκε και ήρθε το -επίσης σοκαριστικό- τρίτο κύμα. «Το καλοκαίρι του 2021 φωνάζαμε και πάλι δεν μας άκουσαν. Βλέπετε τις ολέθριες συνέπειες από τον Νοέμβριο του 2021 μέχρι σήμερα» τονίζει ο Ν. Καπραβέλος.
Μακριά το τέλος
Άλλο ένα ανησυχητικό κομμάτι, σύμφωνα με τον Ν. Καπραβέλο, είναι ότι ακόμα δεν έχει βρεθεί το εμβόλιο που να αντιμετωπίζει τον ιό σε απόλυτο βαθμό. «Για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, δεν προσφέρει μεγάλης διάρκειας ανοσία, πρωτόγνωρο για εμάς. Λέγαμε στην αρχή ότι με ένα 70%-80% ανοσίας θα ελέγχαμε την πανδημία. Παρατηρήσαμε ότι και οι εμβολιασμένοι νοσούν και μεταδίδουν και έχουμε και εμβολιασμένους που πεθαίνουν. Ένα 25% διασωληνωμένων είναι εμβολιασμένοι – με δύο δόσεις βέβαια». Παράλληλα, αν συνυπολογίσουμε ότι η πανδημία έχει παγκόσμια δυναμική με νέα στελέχη και ότι τα συστήματα Υγείας δεν έχουν ενισχυθεί, ο Νίκος Καπραβέλος καταλήγει στο συμπέρασμα ότι απέχουμε πολύ από το τέλος της πανδημίας.
Αν χαλαρώσουμε, θα υπάρξει νέα ανάφλεξη
Ένα από τα ερωτήματα που απασχολούν επιστήμονες και πολίτες τα τελευταία δύο χρόνια είναι «πότε θα τελειώσουμε με την πανδημία». Για να φτάσουμε, όμως, να μιλήσουμε για το τέλος, πρέπει πρώτα να φτάσουμε στον έλεγχο. Σύμφωνα με τον Ν. Καπραβέλο, έλεγχος της πανδημίας σημαίνει μονοψήφιος αριθμός ημερήσιων θανάτων, διψήφιος αριθμός διασωληνωμένων και τριψήφιος αριθμός κρουσμάτων.
Συνεπώς, ακόμα απέχουμε αρκετά από αυτό το σημείο. Οι νεκροί είναι σε διψήφια επίπεδα και βρίσκονται πιο κοντά στο μεγαλύτερο όριο παρά στο μικρότερο, οι διασωληνωμένοι συνεχίζουν για αρκετούς μήνες σε τριψήφιο αριθμό και τα κρούσματα βρίσκονται σε πενταψήφια επίπεδα. Όπως προειδοποιεί ο Ν. Καπραβέλος, αν χαλαρώσουμε, όχι μόνο δεν θα πλησιάσουμε στις προϋποθέσεις, αλλά θα υπάρξει και ανάφλεξη των δεικτών…
Ακατανόητη κάθε προσπάθεια χαλάρωσης
Η πανδημία είναι δυναμική, έχει τα χαρακτηριστικά της ύφεσης και της έξαρσης και ενέχει πάντοτε ο κίνδυνος να εμφανιστούν νέα στελέχη συνεπώς τονίζει ο Νίκος Καπραβέλος χρειάζεται αναπροσαρμογή του σχεδίου αντιμετώπισης, όχι χαλάρωση
Διάχυτο είναι το κλίμα χαλάρωσης που προωθεί η κυβέρνηση το τελευταίο διάστημα, με ορίζοντα την άρση των περισσότερων μέτρων έως το τέλος Μαρτίου, τουλάχιστον για τους εμβολιασμένους. Μπορεί την περασμένη εβδομάδα τα μέλη της επιτροπής εμπειρογνωμόνων να έκοψαν την όρεξη του Μαξίμου (με τη μη άρση της μάσκας σε εξωτερικούς χώρους), ωστόσο ο δρόμος προς την κατάργηση των περιορισμών έχει ξεκινήσει και είναι απλά ζήτημα λίγων εβδομάδων.
Κάθετα αντίθετος προς αυτή την κατεύθυνση είναι ο διευθυντής της Β’ ΜΕΘ του «Παπανικολάου» στη Θεσσαλονίκη Νίκος Καπραβέλος. Μιλώντας στην ΑΥΓΗ, επισημαίνει ότι ακόμα δεν έχουμε τελειώσει καλά καλά με το τέταρτο κύμα της Δέλτα, το οποίο ξεκίνησε τον περασμένο Νοέμβριο. Ενδεικτικά, από τότε -και σε συνδυασμό με το πέμπτο κύμα της Όμικρον- έχουμε θρηνήσει πάνω από 7.000 νεκρούς. Επίσης, η εμπειρία από τα νοσοκομεία είναι ενδεικτική. Σύμφωνα με τον Ν. Καπραβέλο, μόνο στο «Παπανικολάου» έχουν φροντίσει πάνω από 5.000 ασθενείς κορωνοϊού και έχουν καταλήξει 1.000 πολίτες!
«Καταλαβαίνω ότι ζορίζεται η οικονομία», διευκρινίζει ο διευθυντής της ΜΕΘ του «Παπανικολάου», αλλά συμπληρώνει ότι η πανδημία είχε δείξει τα δόντια της τρεις φορές, με σοκαριστικούς αριθμούς από το δεύτερο κύμα και έπειτα (πάνω από 20.000 θάνατοι από τον Νοέμβριο του 2020). Παράλληλα, κανένας επιστήμονας δεν λέει ότι η πανδημία τελειώνει. Η πανδημία είναι δυναμική και υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος να εμφανιστούν νέα στελέχη. Συνεπώς, για τον Νίκο Καπραβέλο είναι ακατανόητη κάθε προσπάθεια παραπληροφόρηση και χαλάρωσης.
Η αλήθεια, πάντως, είναι ότι η πανδημία δείχνει αυτή τη στιγμή κάποια μικρά σημάδια ύφεσης. Όπως και στα νοσοκομεία παρατηρείται μια ήπια αποκλιμάκωση σε διασωληνώσεις και εισαγωγές. Ωστόσο, επειδή οι πανδημίες έχουν τα χαρακτηριστικά της ύφεσης και της έξαρσης, υπάρχει κίνδυνος με την ξαφνική χαλάρωση. «Χρειάζεται αναπροσαρμογή του σχεδίου αντιμετώπισης, όχι χαλάρωση», εξηγεί ο Ν. Καπραβέλος και συμπληρώνει: «Με αυστηρούς υγειονομικούς κανόνες, μάσκες, εμβολιασμούς.
Όλα αυτά που μας δίνουν τη δυνατότητα εν ηρεμία να αποφύγουμε την έξαρση στο επόμενο κύμα». Παρ’ όλα αυτά, δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα μια λογική αυστηροποίησης των πρωτοκόλλων, όπως κανόνες σε μέσα μαζικής μεταφοράς και σχολεία. Ειδικά για το τελευταίο, είναι χαρακτηριστικό ότι, με την επανέναρξη της εκπαιδευτική διαδικασίας τον Ιανουάριο, τα κρούσματα που αφορούν σε παιδιά εκτοξεύθηκε στο 35%, από το 15%. Επίσης, όπως υπογραμμίζει ο Ν. Καπραβέλος, ανέβηκαν και οι νοσηλείες στους ανήλικους, ενώ δεν ξέρουμε τι γίνεται με τις χρόνιες επιπλοκές από τον ιό.
Ρίχνουμε λάδι στη φωτιά
Επομένως, στη φάση της ήπιας ύφεσης που βρισκόμαστε, παρατηρούνται ακόμα υψηλά νούμερα στους κρίσιμους δείκτες. «Εάν λοιπόν σε αυτή τη φάση πάμε σε χαλάρωση, η ανάφλεξη της πανδημίας είναι κάτι παραπάνω από σίγουρη», τονίζει ο Νίκος Καπραβέλος και προσθέτει ότι ρίχνουμε λάδι στη φωτιά με τη λογική ότι τελειώνει η πανδημία και επιστρέφουμε στην κανονικότητα. Συνυπολογίζοντας και τις κρίσιμες περιόδους που έχουμε τους επόμενους δύο μήνες με πολλούς συνωστισμούς (Απόκριες, 25η Μαρτίου, Πάσχα), είναι πολύ πιθανό να δούμε νέα έξαρση, εάν τα παραπάνω δεν γίνουν με αυστηρά υγειονομικά πρωτόκολλα.
Πολιτικές αποφάσεις σε βάρος της επιστήμης
Καταλήγοντας, ο Νίκος Καπραβέλος ερμηνεύει τη χαλάρωση στο πλαίσιο πολιτικών αποφάσεων, οι οποίες ρισκάρουν πάνω στη ζωή των ανθρώπων. «Το ‘εμείς σας είπαμε να εμβολιαστείτε, αν δεν το κάνατε κακού του κεφαλιού σας’ δεν είναι σχέδιο. Είναι απάνθρωπο. Ούτε μπορεί να πάρει κανείς το πολιτικό ρίσκο ότι τελειώσαμε, γιατί φαίνεται ότι ξεχνάμε. Η πανδημία έχει περάσει στα τελευταία θέματα της επικαιρότητας, άρα μάλλον συνηθίσαμε».
Μόλις 500 εντατικολόγοι
Ο Νίκος Καπραβέλος τονίζει στην ΑΥΓΗ ότι είναι αναγκαία η ενίσχυση του συστήματος Υγείας, ώστε να είναι έτοιμο για νέα κύματα.
Σύμφωνα με την κυβέρνηση, αυτή τη στιγμή έχουμε περίπου 1.200 κλίνες ΜΕΘ. Ωστόσο, αυτός ο αριθμός μάλλον προσβάλλει τους εντατικολόγους, καθώς είναι γνώστες της κατάστασης. Όπως εξηγεί ο διευθυντής της ΜΕΘ του «Παπανικολάου», οι 1.200 κλίνες συνεπάγονται και αντίστοιχο αριθμό γιατρών, οι οποίοι είναι η ελάχιστη προϋπόθεση. Αυτή τη στιγμή οι εντατικολόγοι στην Ελλάδα είναι περίπου 500! Επομένως, οι υπόλοιπες είτε λειτουργούν με μη εξειδικευμένο προσωπικό είτε είναι υποστελεχωμένες.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η έλλειψη κινήτρων μοιάζει σημαντικός παράγοντας για έναν νέο γιατρό. «Με τέτοιες απαράδεκτες συνθήκες, ποιος θα έρθει;», διερωτάται ευλόγως ο Ν. Καπραβέλος, υπογραμμίζοντας πως οι νέοι γιατροί φεύγουν στο εξωτερικό.
Δεν στελεχώθηκε η ΜΕΘ που εγκαινίασε ο Μητσοτάκης
Παράλληλα, οι θεσμικές αλλαγές που χρειάζονται στο σύστημα -για να λειτουργήσει ομαλά- μοιάζουν μακρινό όνειρο. Ενδεικτικά, οι κλίνες ΜΕΘ που εγκαινίασε στο «Παπανικολάου» ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν έχουν στελεχωθεί ακόμα, σχεδόν 10 μήνες μετά. «Δεν λέω ότι το κάνει κάποιος επίτηδες, αλλά η ουσία είναι ότι υπάρχει χρόνιο πρόβλημα. Είναι τέτοια η λειτουργία του συστήματος που αν δεν ενισχυθεί και δεν βελτιωθεί, δεν θα λειτουργήσει», καταλήγει ο Νίκος Καπραβέλος.
* Ρεπορτάζ του Αντώνη Ραυτόπουλου στην εφημερίδα “Η ΑΥΓΗ” της Κυριακής