Η υπόθεση της Uber, όσα αποκαλύπτουν τα αρχεία της εταιρείας που διέρρευσαν και η δημοσιογραφική έρευνα που ακολούθησε, αποτελεί γλαφυρή απεικόνιση του καπιταλισμού. Μια εύγλωττη αφήγηση για να μάθει κάποιος με ποιο τρόπο, με ποια μέσα και με ποιες πρακτικές μας αφορά όλους αδιακρίτως και στοχεύει στον καθένα από εμάς ξεχωριστά κάθε στιγμή. Αλλά και πόσο χρειάζεται τη σιωπή μας, πόσο η ανυπακοή μας σε αυτό το κέλευσμα σιωπής πάση θυσία μπορεί να ξετυλίξει το κουβάρι της γνώσης, πώς ένα κρίκος μπορεί να σπάσει τις αλυσίδες. Όχι, δεν χάλασε ο κόσμος τους ακόμα από τις αποκαλύψεις του πληροφοριοδότη ιρλανδού λομπίστα και ηγετικού στελέχους πολλών ευρωπαϊκών οργανισμών Μαρκ ΜακΓκαν, επικεφαλής δημόσιας πολιτικής στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική της εταιρείας Uber από το 2014 έως το 2016. Αλλά εμείς διαπιστώσαμε για ακόμα μια φορά πώς λειτουργεί η διεθνής του κέρδους, ξαναπεράσαμε με το μολύβι μας τα μονοπάτια της διαφθοράς της εξουσίας, αναγνωρίσαμε τα πρόσωπα, τη γλώσσα και την παραγλώσσα της συγκάλυψης και του ψέματος και επαναβεβαιώσαμε την αξία της δημοσιογραφίας και της ελευθερίας του Τύπου – αυτής που στη χώρα μας με την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας έφτασε στον πάτο, πέφτοντας 38 θέσεις, σύμφωνα με την έρευνα των Δημοσιογράφων χωρίς Σύνορα, που τόσο ενόχλησε τον κ. Μητσοτάκη.
Την εβδομάδα που πέρασε, ο Μαρκ ΜακΓκαν αποκάλυψε με συνέντευξή του στην εφημερίδα «Guardian» ότι ο ίδιος βρίσκεται πίσω από τη διαρροή 124.000 αρχείων της αμερικανικής εταιρείας Uber, που προσφέρει υπηρεσίες μετακίνησης μέσω διαδικτύου. Τα αρχεία αυτά είναι εμπιστευτικά εταιρικά δεδομένα στα οποία ο ΜακΓκαν είχε πρόσβαση και περιλαμβάνουν παρουσιάσεις, ενημερωτικές σημειώσεις, αναφορές ασφαλείας και δεκάδες χιλιάδες μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και ανταλλαγές συνομιλίας του ανώτερου στελέχους της εταιρείας εκείνη την εποχή.
Η Uber εμφανίστηκε στο Σαν Φρανσίσκο των ΗΠΑ το 2010 ως μια καινοτόμα ιδέα σύμφωνα με την οποία κάθε ιδιώτης κάτοχος αυτοκινήτου μπορούσε να γίνει οδηγός προς ενοικίαση και να μοιράζεται το αυτοκίνητο του με τους χρήστες της εφαρμογής, κερδίζοντας αυτός κάποια χρήματα και η πλατφόρμα κάποια –πολύ όπως αποδείχτηκε– περισσότερα. Μέχρι το 2014 κυριάρχησε στις ΗΠΑ και έως το 2017 μπήκε σε περισσότερες από 80 χώρες. Σε κάθε χώρα που έκανε την εμφάνισή της προσέκρουε, λόγω των όρων λειτουργίας της, σε νόμους και κανονισμούς ρυθμιστικούς των μεταφορών, όπως οι αδειοδοτήσεις των οδηγών. Κατά καιρούς ακούγονταν απομονωμένες ειδήσεις, όπως περιστατικά βιαιοπραγίας ή ανάρμοστης συμπεριφοράς οδηγών σε πελάτες, ή συνέβαιναν πιο μαζικά γεγονότα, όπως διαμαρτυρίες και κινητοποιήσεις οδηγών ταξί σε διάφορες χώρες ενάντια στο καθεστώς της εταιρείας που υπονόμευε ευθέως τα εργασιακά τους δικαιώματα.
Ωστόσο, η εταιρεία συνέχιζε σιωπηρά ακάθεκτη και οι κανόνες είτε παρακάμπτονταν είτε σμιλεύονταν στα μέτρα της. Άλλωστε η φιλοσοφία της εταιρείας, σύμφωνα με τον ΜακΓκαν ήταν: «Καλύτερα να ζητάς συγγνώμη, παρά άδεια».
Πρώτα παίρνουμε ΜΜΕ…
Σε ντοκουμέντο με τον χαρακτηριστικό τίτλο «pyramid of shit», καταγράφονται σε σχεδιάγραμμα αντιδράσεις που συνάντησε η Uber σε κάθε χώρα στην οποία εισήλθε: αγωγές οδηγών, έρευνες ρυθμιστικών αρχών, κανονιστικοί έλεγχοι, διοικητικές διαδικασίες και άμεσες αντιδικίες. Τίποτα από αυτά δεν ήταν ικανό να αποτελέσει εμπόδιο. Γιατί πίσω από την αγορασμένη σιωπή και τις παρακάμψεις νόμων υπήρχαν πολλά εκατομμύρια δολάρια που άλλαζαν χέρια και προσφερόμενες μετοχές, με στόχο την οικοδόμηση υποστηρικτών λόμπι, που, όπως αποκαλύπτουν τα αρχεία που διέρρευσαν, αποτελούνταν από πρώην συμβούλους κυβερνώντων και μεγάλων οργανισμών (ακόμα και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), αλλά και «στιβαρούς» επιχειρηματίες του χώρου των ΜΜΕ, όπως ο Άξελ Σπρίγκερ, ιδιοκτήτης των εφημερίδων «Die Welt» και «Bild», ο Μπερνάν Αρνό, πρόεδρος και εκτελεστικός διευθυντής της μεγαλύτερης εταιρίας του κόσμου με πολυτελή αγαθά, (LVMH), μητρικής εταιρείας της γαλλικής οικονομικής εφημερίδας «Les Echos», ο Κάρλο Ντε Μπενεντέτι, εκδότης της επιδραστικής εφημερίδας «La Repubblica» και της εβδομαδιαίας εφημερίδας «L’Espresso» στην Ιταλία, ο ιδιοκτήτης του ομίλου «Daily Mail» στην Αγγλία, λόρδος Ρόδερμερ, ο Χαβιέρ Νιλ, γάλλος μεγιστάνας των τηλεπικοινωνιών.
…μετά πολιτικούς
Επιπλέον και σύμφωνα με τα διαρρεύσαντα έγγραφα, το 2016, ο τότε αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν επεδίωξε συνάντηση με τον συνιδρυτή και εκτελεστικό διευθυντή της Uber, Τράβις Καλάνικ, στο περιθώριο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, στο Νταβός της Ελβετίας. Ο ίδιος ο ΜακΓκαν, το 2015, επιχειρώντας να ξεπεράσει τα εμπόδια που ορθώνονταν για την εταιρεία στη Γαλλία και υπό το κράτος των διαδηλώσεων των οδηγών ταξί, έγραψε στον τότε υπουργό Οικονομίας, Βιομηχανίας και Ψηφιακών Υποθέσεων, Εμανουέλ Μακρόν, μήπως θα μπορούσε να ζητήσει από το Υπουργικό Συμβούλιο να εξηγήσει (σσ. στην εταιρεία) τι συμβαίνει, ώστε να καταλάβει καλύτερα το πρόβλημα (των αναταραχών). Ο τότε υπουργός είχε απαντήσει: «Θα το δω προσωπικά. Στείλε μου όλα τα δεδομένα και θα πάρουμε απόφαση έως το βράδυ. Ας μείνουμε ψύχραιμοι στην παρούσα φάση. Σε εμπιστεύομαι». Ο Μακρόν είχε και τουλάχιστον τέσσερις εκ του σύνεγγυς συναντήσεις με εκπροσώπους της Uber, όταν η εταιρεία αντιμετώπιζε καταγγελίες και είχε γίνει αντικείμενο ερευνών, σύμφωνα με τα αρχεία που διέρρευσαν. Σύμφωνα με τα ίδια αρχεία, συναντήσεις έγιναν με τον τότε πρωθυπουργό του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, τον τότε πρωθυπουργό της Ιρλανδίας, Έντα Κένι και τον τότε πρόεδρο της Εσθονίας, Τομάς Χέντρικ Ιλβές, μεταξύ άλλων. Όλα τα επεξεργασμένα αρχεία δημοσιοποιήθηκαν χάρη σε παγκόσμια έρευνα της οποίας ηγήθηκε ο «Guardian» και στην οποία συμμετείχε η Διεθνής Κοινοπραξία Ερευνητικών Δημοσιογράφων (ICIJ), που διέθεσε περισσότερους από 180 δημοσιογράφους, από 40 ΜΜΕ-μέλη της.
Δεν είναι μόνο η ιδεολογία
Στην Ελλάδα, η τότε αξιωματική αντιπολίτευση Νέα Δημοκρατία, δια σημερινών υπουργών της αλλά και του ίδιου του νυν πρωθυπουργού επιτίθετο με δριμύτητα στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ εξαιτίας της άρνησής της να υποχωρήσει στις πιέσεις της Uber, για τον τρόπο λειτουργίας της στην ελληνική αγορά. Συγκεκριμένα, ο Κ. Μητσοτάκης καλούσε τον Αλ. Τσίπρα, «αν έχει ίχνος αξιοπιστίας, να σταματήσει κάθε σχέδιο που ακυρώνει στην πράξη αυτήν την καινοτόμα πλατφόρμα (την Uber)». Πλέον και μετά τις αποκαλύψεις από τα διαρρεύσαντα αρχεία, το Συνδικάτο Αυτοκινητιστών Ταξί Αττικής (ΣΑΤΑ) με ανακοίνωσή του επισημαίνει: «Περιμένουμε σήμερα μια πρωτοβουλία-έρευνα από τις αρμόδιες ελεγκτικές αρχές για το τι έγινε στο ίδιο διάστημα στην Ελλάδα, ποιος τους υποστήριξε, ποια μεταχείριση είχε η Uber από τα ελληνικά ΜΜΕ (γι’ αυτό περιμένουμε την επίσημη θέση της ΕΣΗΕΑ), με ποιο τρόπο ποδοπατήθηκε το εισόδημα των οδηγών ταξί και αν έχασε έσοδα –και πόσα– το ελληνικό κράτος από τη δραστηριότητα της εταιρείας». Επίσης, το ΣΑΤΑ σημειώνει με έμφαση: «Γιατί δεν έχει εφαρμοστεί ακόμη ο νόμος του υπουργείου Οικονομικών, Παπανάτσιου, Ν 4607/2019 άρθρο 75) που απαγορεύει την είσπραξη του κομίστρου από κάθε διαμεσολαβητική εταιρεία;»
Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, σε συνάντησή του με τον πρόεδρο του ΣΑΤΑ, Θ. Λυμπερόπουλο, την περασμένη Τετάρτη, είπε σχετικά: «το 2017-2018 οι πιέσεις ήταν αφόρητες, όταν θελήσαμε να τερματίσουμε το καθεστώς ανομίας και παρανομίας, αφού διαπιστώσαμε ότι οι πλατφόρμες αυτές λειτουργούν εδώ χωρίς να έχουν νόμιμη και μόνιμη έδρα στη χώρα μας, ότι τα χρήματα που έδιναν οι πελάτες δεν πηγαίναν σε ελληνικούς τραπεζικούς λογαριασμούς, ότι δεν υπήρχε ένα πλαίσιο κανονικών εργασιακών σχέσεων για τους ανθρώπους που δούλευαν ως εργαζόμενοι σε αυτές τις πλατφόρμες». «Είναι προφανές», δήλωσε ο Αλ. Τσίπρας, «πως δεν μπορεί σε όλον τον κόσμο να χρησιμοποίησαν αθέμιτες πρακτικές αλλά στην Ελλάδα η υποστήριξη να ήταν για λόγους ιδεολογικούς, δεν το πιστεύω».
Η συνέντευξη του ΜακΓκαν στον «Guardian» [www.theguardian.com/news/video/2022/jul/11/uber-files-whistleblower-comes-forward-we-sold-people-a-lie-video] έχει ενδιαφέρον για πολλούς λόγους. Όταν ο δημοσιογράφος τον ρωτά γιατί πιστεύει ότι οι συναντήσεις με πολιτικά πρόσωπα γίνονταν εν κρυπτώ, το πρώην στέλεχος της Uber απαντά: «Η πρόσβαση στην εξουσία δεν είναι κάτι που διέπεται από δημοκρατία». Από το στόμα ενός τεχνοκράτη αυτού του βεληνεκούς αυτή η δήλωση ακούγεται ίσως κανονική. Όμως η αποδοχή στην πράξη αυτής της δήλωσης από συγκεκριμένους πολιτικούς αποκαλύπτει τον πυρήνα αυτού που διακυβεύεται.
Δείτε επίσης:
H Uber αντιμέτωπη με περισσότερες από 550 υποθέσεις πελατισσών που κατηγορούν οδηγούς της εταιρείας για σεξουαλική κακοποίηση και βιασμούς
*Της Ζωής Γεωργούλα στην εφημερίδα “Η ΕΠΟΧΗ”
