Περισσότερα από 29 εκατ. ευρώ έχει εξασφαλίσει το υπουργείο Πολιτισμού από το Ταμείο Ανάκαμψης για έργα του Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων (ΟΔΑΠ), προκειμένου να αναβαθμίσει τις υπηρεσίες του προς τους επισκέπτες σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους και να αναπτύξει τις δράσεις του με στόχο την αύξηση των εσόδων του. Ο ΟΔΑΠ (πρώην ΤΑΠΑ) έχει βασική αποστολή του τη διασφάλιση, «τη διαφανή και αναπτυξιακή διαχείριση των πολιτιστικών πόρων της χώρας».
Είναι υπεύθυνος για τα έσοδα από τα εισιτήρια των αρχαιολογικών χώρων και των μουσείων, των αναψυκτηρίων, των πωλητηρίων τα οποία διαχειρίζεται μαζί με την ακίνητη περιουσία, ενώ λειτουργεί ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου που εποπτεύεται από το υπουργείο Πολιτισμού. Παράλληλα είναι υπεύθυνος για τη σωστή στελέχωση των πωλητηρίων, για την ποιότητα και την επάρκεια των ειδών που πωλούνται, για τη συντήρηση των μηχανημάτων είτε αυτά αφορούν τους αυτόματους πωλητές νερού είτε τα τουρνικιέ κ.ά., τομείς που παρουσιάζουν πολλές δυσλειτουργίες.
Η «ατμομηχανή του υπουργείου Πολιτισμού», η «χρυσή όρνιθα» όπως έχει χαρακτηριστεί ο Οργανισμός (παλιά το Ταμείο), είναι εξαιρετικά σημαντικός με συσσωρευμένα όμως προβλήματα και παθογένειες. Σύμφωνα με τα στοιχεία των τελευταίων χρόνων, που είχε παρουσιάσει τον Δεκέμβριο του 2021 η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, τα έσοδα για το 2019 που ο τουρισμός ήταν υψηλός και σημειώθηκαν ρεκόρ επισκεψιμότητας σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία ήταν περίπου 137.500.000 ευρώ. Το 2020 εξαιτίας της πανδημίας τα έσοδα έφτασαν μόλις τα 23.000.000 και το 2021 ξεπέρασαν τα 55.000.000 ευρώ.
Σε λίγο συμπληρώνονται δύο χρόνια από τον Δεκέμβριο του 2020, όταν η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ εξήγγειλε τη «νέα εποχή» του ΟΔΑΠ. Ξεκίνησε με την ψήφιση και την εφαρμογή του νόμου 4761/13.12.2020 με στόχο τον εκσυγχρονισμό του. Εκτός από ωραία λόγια που ειπώθηκαν τότε και τον Δεκέμβριο 2021 με αφορμή τον έναν χρόνο της νέας λειτουργίας του, η πορεία του δεν είναι η υποσχόμενη.
Αυτά τα χρόνια υπήρξε εξυγίανση, ουσιαστική αναμόρφωση και εκσυγχρονισμός του ΟΔΑΠ και σε ποιους τομείς; Εγιναν οι αναγκαίες προσλήψεις, για παράδειγμα, ή προσπαθεί να καλύψει σημαντικά κενά με μετακινήσεις υπαλλήλων και συνάπτοντας ορισμένου χρόνου 8μηνες συμβάσεις; Η ανάπτυξη του ΟΔΑΠ σημαίνει νέες θέσεις εργασίας ή θα εφαρμοστούν εργασιακά μοντέλα που ευδοκιμούν στον ιδιωτικό τομέα; Πόσους υπαλλήλους με υψηλά προσόντα προσέλαβε; Η υποστελέχωσή του έχει αποτελέσει σημείο εξαιρετικών δυσκολιών της λειτουργίας του στο παρελθόν (κάποια στιγμή δεν επαρκούσαν οι λογιστές του!).
Η εκμίσθωση των αναψυκτηρίων στους ιδιώτες είναι μέγα ζήτημα με πολλές παθογένειες, με υψηλά μισθώματα όπως μαθαίνουμε, τα οποία σε ορισμένες περιπτώσεις δεν καταβάλλονται είτε από αδυναμία είτε για άλλους λόγους. Τα περισσότερα αναψυκτήρια στους αρχαιολογικούς χώρους και τα μνημεία «πρώτης γραμμής» λειτουργούν με μισθώσεις σε ιδιώτες, όπως γίνονταν όλα τα προηγούμενα χρόνια. Στην παρούσα φάση τουλάχιστον λειτουργούν. Το ζητούμενο είναι ο ΟΔΑΠ να εισπράττει τα ποσά των συμβάσεων για τους χώρους που παραχωρεί είτε είναι η καντίνα έξω από την Ακρόπολη είτε το αναψυκτήριο των Δελφών ή της Ολυμπίας; «Μηχανές που κόβουν χρήμα» τα χαρακτήρισε στέλεχος της Υπηρεσίας.
Ποια είναι τα καινούργια πωλητέα είδη που έφερε ο ΟΔΑΠ στα ράφια των πωλητηρίων από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο μέχρι τη Δήλο και την Κνωσό; Ενώ αφθονούν τα «εύκολα» αναμνηστικά (μαγνητάκια, μολύβια, σημειωματάρια, κ.λπ. τα οποία εξασφαλίζονται από συμβάσεις με ιδιώτες), η παραγωγή από τα ακριβή αντίγραφα των αριστουργημάτων των μουσείων μας που παράγονται στα εργαστήρια του ΟΔΑΠ είναι περιορισμένη λόγω έλλειψης προσωπικού.
Παράλληλα τρία χρόνια ο ΟΔΑΠ -σε σύμπνοια με την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού- έχει «παγώσει» την επέκταση του ηλεκτρονικού εισιτηρίου. Υπήρξε επέκταση στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και στο Μουσείο των Βασιλικών Τάφων στις Αιγές και στοπ. Νοείται εκσυγχρονισμός των υποδομών χωρίς την επέκταση του ηλεκτρονικού εισιτηρίου; Μετά την εφαρμογή του σε 11 χώρους (υπήρχε σχεδιασμός για επέκταση σε 33 χώρους) από την πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, η αποτελεσματικότητα του ηλεκτρονικού εισιτηρίου αποτυπώθηκε στα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) για το β’ εξάμηνο του 2018 σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2017.
Το χρονικό διάστημα Ιουλίου-Δεκεμβρίου 2018 στους 11 χώρους του ηλεκτρονικού εισιτηρίου καταγράφηκε αυξημένο ποσοστό επισκεπτών κατά 16,31%, ενώ στους υπόλοιπους χώρους η αύξηση ήταν 6,85%. Στα έσοδα καταγράφηκε αύξηση των εισπράξεων κατά 10,01% σε σύγκριση με το 2017, ενώ η αύξηση στους υπόλοιπους χώρους ήταν 7,16%. Η αύξηση των εσόδων στους χώρους του ηλεκτρονικού εισιτηρίου ήταν 2,85% και σε έσοδα 950.000 ευρώ!
Υπήρξε δέσμευση από το Δ.Σ. του ΟΔΑΠ ότι εντός του 2022 θα επεκταθεί σε ακόμα 9 αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία, αλλά παρότι εκπνέει και ο όγδοος μήνας του έτους δεν έχει υπάρξει σχετική ενημέρωση για την πρόοδο του ηλεκτρονικού εισιτηρίου.
Να θυμίσουμε, τέλος, ότι από τον Ιούλιο του 2019 μέχρι σήμερα έχουν αλλάξει τέσσερις πρόεδροι μαζί με τη νυν, Νικολέτα Βαλάκου, αρχαιολόγο και στενή συνεργάτιδα της υπουργού Πολιτισμού από την εποχή που ήταν γενική γραμματέας στο ΥΠΠΟΑ. Η πρώτη που αποχώρησε με «πολιτισμένο διαζύγιο» ήταν η Αθηνά Χατζηπέτρου, παρότι είχε γίνει γνωστό ότι οι σχέσεις της με την πολιτική της προϊσταμένη ήταν ασφυκτικές. Ανέλαβε ο Παναγιώτης Νταής, επίσης στενός συνεργάτης της υπουργού Πολιτισμού, ο οποίος στη συνέχεια μετακινήθηκε στη θέση του μέλους (!) του Δ.Σ. του ΟΔΑΠ. Ακολούθησε ο Σταύρος Κωνσταντινίδης που έμεινε μόλις 40 ημέρες. Ανακοίνωσε ο ίδιος την αποχώρησή του στη σελίδα του στο facebook σε ήπιο τόνο, αλλά διέρρευσε η σύγκρουσή του με την κ. Μενδώνη, η οποία δεν ενέκρινε τις πρωτοβουλίες που ανέπτυξε αμέσως μόλις ανέλαβε τη θέση του προέδρου.
*Ρεπορτάζ του Βασίλη Τζεβελέκου στην “Εφημερίδα των Συντακτών”