*Του Διονύσιου Σκλήρη –
Η γέννηση του Χριστού κατά την ευαγγελική αφήγηση λαμβάνει χώρα τη στιγμή της αυτοκρατορικής ενοποίησης του ελληνορωμαϊκού κόσμου, όταν προκηρύσσεται μια απογραφή, η οποία έχει ως σκοπό να καταλογογραφήσει όλους τους υπηκόους (πλέον και όχι πολίτες) της νέας αυτοκρατορίας. Όταν, τρεις αιώνες αργότερα, οι Χριστιανοί άλωσαν τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία εκ των έσω, η σύμπτωση αυτή έγινε αφορμή για ένα μοναρχικό αφήγημα: Ο Οκταβιανός Αύγουστος εμπέδωσε τη μοναρχία επί της γης, καταργώντας την πολυαρχία, και ο Ιησούς Χριστός καθιέρωσε τον πνευματικό μονοθεϊσμό ως κοινωνική συνοχή της οικουμένης, αναιρώντας την πολυθεΐα.
Υπηκοότητα και εναλλακτική βασιλεία
Μόνο που η θεολογία που εγκαινιάστηκε με το μήνυμα του Χριστού είναι κάπως πιο περίπλοκη. Ο Ιησούς έφερε μια ανήκουστη θεώρηση ότι ο Θεός είναι Τριάδα με ισοτιμία τριών προσώπων μεταξύ τους, δηλαδή ισότιμος και πλουραλισμός και ελεύθερη αγάπη, στην ίδια την κορυφή ενός θείου είναι, που διαφέρει ριζικά από τον κόσμο, και όχι απλώς στις σχέσεις μεταξύ Θεού και κόσμου, όπως στις άλλες μονοθεϊστικές θρησκείες. Από την άλλη, η παράδοξη ανθρώπινη «οικογένεια» του Χριστού υποτάσσεται κατ’ αρχήν στην επιταγή της εξουσίας για απογραφή, μόνο που αυτό γίνεται με μια πρώτη μετοικεσία στη Βηθλεέμ, ώστε να γίνει σύνδεση του βρέφους με μια πνευματική βασιλεία του Δαυίδ, ο οποίος συνδεόταν με την ίδια περιοχή. Η απογραφή αρχικά καθιστά τον Χριστό υπήκοο, αλλά ταυτοχρόνως υπενθυμίζει ότι αποτελεί έναν εναλλακτικό βασιλιά, που επικαιροποιεί με αναπάντεχο τρόπο τη βασιλεία του Δαυίδ. Ο υιός του ανθρώπου που αργότερα δεν έχει πού την κεφαλήν κλίνη, ως έμβρυο δεν μπορεί να βρει τόπο, για να γεννηθεί. Τελικά βλέπει το φως του κόσμου σε έναν στάβλο, δίπλα όχι μόνο στους πιο φτωχούς ανθρώπους, αλλά και στα ζώα, που έχουν καταστήσει υποζύγια οι άνθρωποι και τα οποία έρχεται να τα σώσει και απελευθερώσει και αυτά.
Νοητός ήλιος και πλατωνικός σοφός
Στη βυζαντινή εικονογραφία ο τόπος γέννησης του Χριστού αποδίδεται ως «σπήλαιο». Πρόκειται, μεταξύ άλλων, για μια μυστικιστική αναφορά στο πλατωνικό σπήλαιο: Ο Χριστός είναι ταυτόχρονα ο «ήλιος της δικαιοσύνης» που αντικατέστησε με τη γέννησή του τη λατρεία του «ανίκητου θεού Ηλίου» της Ρώμης (από το 336), αλλά είναι και ο πλατωνικός σοφός που επιστρέφει στο σπήλαιο της πλάνης, για να σώσει τους παρασυρμένους από τις ψευδαισθήσεις. Με τον τρόπο αυτό, το σπήλαιο της Γέννησης είναι μια προτύπωση για το σπήλαιο του τάφου, όπου κατά τη σχετική θεολογία ο Χριστός κατέβηκε στα έγκατα του Άδη, για να κηρύξει το ευαγγέλιο της νέας γέννησης σε όλους τους πριν από αυτόν σοφούς, αλλά και πεπλανημένους, που ήταν θαμμένοι στα μύχια της γης. Ο σοφός του σπηλαίου της Γεννήσεως είναι ένας παιδαριογέρων, ένα παιδίον νέον αλλά και προ αιώνων Θεός, ο οποίος επανερμηνεύει την παρούσα ζωή: Βρισκόμαστε, όσο ζούμε, σε ένα σπήλαιο- μήτρα ως έμβρυα και η πραγματική μας γέννηση θα συμβεί μετά τη στιγμή του θανάτου μας, -τώρα απλώς προετοιμαζόμαστε για την πραγματική μελλοντική έξοδο στο όντως φως.
Επιτήρηση και δραπέτευση
Η αφορμή της απογραφής, δηλαδή της πλήρους επιτήρησης από την αυτοκρατορική εξουσία, δίνει τη θέση της σε μια θεαματική δραπέτευση: Η αγία «οικογένεια» καταφεύγει στην Αίγυπτο, για να γλιτώσει τη μήνη της τοπικής εξουσίας, με αποτέλεσμα ο μόλις γεννημένος Θεός να καταστεί αμέσως πρόσφυγας, αλλά και να συμπληρώσει αντιστρεπτικά την έξοδο του Μωϋσή. Αν ο πρώτος Μωϋσής απελευθέρωσε τους Εβραίους από την εξουσία των φαραώ με μια Έξοδο χειραφέτησης, ο Χριστός ως δεύτερος Μωϋσής σχετικοποιεί τον ιουδαϊκό εξαιρετισμό και επανέρχεται στα έθνη, για να συμφιλιωθεί μαζί τους, δεχόμενος τη φιλοξενία τους. Καταλύτης για αυτό ήταν βεβαίως η επίσκεψη των τριών Μάγων που ήρθαν εξ Ανατολών, βάζοντας άθελά τους υποψίες στον βασιλέα Ηρώδη, ενώ ακολούθησε κατά την παράδοση μία έξαρση πρωτόγνωρης βίας εναντίον των νηπίων. Το Θείο Βρέφος ήταν ένα ελάχιστο λείμμα που διασώθηκε μόνο για να θυσιαστεί τριάντα τρία χρόνια αργότερα, καθώς οι πολλοί άμωμοι που σφαγιάσθηκαν λειτούργησαν ως προτύπωση του ενός αναμάρτητου που σταυρώθηκε.
Η συνάντηση του Θείου Βρέφους με τους αρχαίους μονοθεϊσμούς
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι δύο διαπολιτισμικές επαφές του Θείου Βρέφους ήταν με δύο πολιτισμούς, που είχαν συλλάβει με πρωτοποριακό τρόπο τον μονοθεϊσμό στην αρχαιότητα. Αφενός με τον αιγυπτιακό, όπου, όπως είναι γνωστό, είχε υπάρξει ένα εγχείρημα μονοθεϊσμού υπό τον φαραώ Ακενατόν βασισμένο στον ηλιοκεντρισμό, από το οποίο θεωρείται ότι επηρεάστηκαν οι Εβραίοι. Και, αφετέρου, με τους Μάγους των Περσών, οι οποίοι Πέρσες είχαν επίσης αναπτύξει μία προδρομική μορφή μονοθεϊσμού γύρω από την πυρολατρεία. Οι Μάγοι ακολούθησαν, εξάλλου, ένα ουράνιο σώμα, το οποίο παρουσίαζε έναν παράδοξο συνδυασμό προφάνειας και κρυφιότητας.
Όπως συμβαίνει γενικά με την αγάπη ως γνωσιολογική αρχή κατά τον φαινομενολόγο φιλόσοφο Ζαν-Λυκ Μαριόν, καθώς η αγάπη προσφέρει γνώση, την οποία δύναται να αρνηθεί το υποκείμενο: Όσο πιο πολύ κάποιος αγαπά, τόσο πιο ελεύθερη γίνεται η γνώση του από αντικειμενικές δεσμεύσεις. Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι οι Πέρσες από τον 16ο αιώνα θα γνωρίσουν μια νέα μορφή πολιτικής συνοχής γύρω από το δόγμα του Σιιτισμού, το οποίο διαφέρει από τον κυρίαρχο στο Ισλάμ Σουνιτισμό. Ο Σουνιτισμός έχει μία αυστηρά Αρειανική πολιτική θεολογία, θυμίζοντας την αντίστοιχη αρειανική ή ημι-αρειανική πολιτική θεολογία, που είχε αναπτυχθεί στη «βυζαντινή», δηλαδή στην εκχριστιανισμένη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, τον 4ο αιώνα. Πολιτικός Αρειανισμός (εκ του αιρεσιάρχη Αρείου του 4ου αιώνα) είναι η αντίληψη ότι μπορεί να υπάρχει μόνο ένας μοναχικός Θεός Πατέρας με έναν μόνο κτιστό- δημιουργημένο Λόγο και έναν μόνο μονάρχη (βικάριο/ χαλίφη) ως εκπρόσωπό του επί της γης. Αντιθέτως, μία αυθεντικότερη χριστιανική προσέγγιση τονίζει ότι ο Χριστός αποκαλύπτει την Αγία Τριάδα, δηλαδή την ισότιμη αγάπη και πλουραλισμό στον πυρήνα του θείου είναι. Αυτό σημαίνει ότι οποιαδήποτε ανθρώπινη εξουσία εικονίσει τη θεία θα πρέπει να είναι επίσης βασισμένη στην ισότητα και στον πλουραλισμό, ακόμη και στην προτεραιότητα των εσχάτων και των διακόνων, όπως λέει αργότερα στα ευαγγέλια ο Χριστός. Ο Σιιτισμός είναι το ισλαμικό δόγμα που συγκριτικά αντιστάθηκε περισσότερο στον Πολιτικό Αρειανισμό. Λ.χ. τόνισε τους ιμάμηδες ως πλουραλισμό διαμεσολαβητών μεταξύ Θεού και ανθρώπων, θυμίζοντας τους αγίους της ορθόδοξης λαϊκής ευσέβειας. Υπογράμμισε το πάθος του Θεού στη μορφή του Αλί και των συγγενών του που σφαγιάζονται.
Αυτή η έμφαση στην πάσχουσα μεσσιανική μορφή επαναφέρει στο Ισλάμ την πνευματικότητα της σταυρώσεως και του μαρτυρίου, ακόμη κι αν οι Σιίτες δίνουν συχνά την εντύπωση ότι βιώνουν μία διαρκή Μεγάλη Παρασκευή χωρίς Ανάσταση. Ο Μεσσίας που πάσχει είναι μια μορφή εξανθρωπισμένου Θεού, γιατί το πάθος είναι αυτό που φέρνει τον Θεό κοντά στους ανθρώπους. Πάθος στη θυσία, αλλά πάθος και κατά την ιστορία του βρέφους Ιησού και στη γέννηση και την καταστατική προσφυγιά και ξενιτεία. Εξάλλου, με την έμφαση στην κόρη του Μωάμεθ Φατιμά ο Σιιτισμός επανεισάγει το θήλυ ως διαμεσολαβητικό στοιχείο ανάμεσα στην ανθρωπότητα και στη Θεότητα, όπως συμβαίνει στον νότιο Χριστιανισμό με την Παναγία. Ο Σιιτισμός διαρρηγνύει την αυστηρή εικονοκλασία του Ισλάμ και στήνει γέφυρες κυρίως με την Ορθοδοξία.
Παρέκβαση επικαιρότητας
Είναι σκανδαλώδες το πόσο η σημερινή αμερικανοκίνητη συλλογική Δύση δαιμονοποιεί ειδικά τον Σιιτισμό ως δήθεν τη χειρότερη και πλέον φονταμενταλιστική και αυταρχική μορφή του Ισλάμ. Καθεστωτικοί διανοούμενοι της Δύσης που δακτυλοδεικνύουν τους Σιίτες ως το «χειρότερο Ισλάμ» και ουσιαστικά τους προγράφουν για καταστροφή, την ίδια στιγμή χαιρετίζουν και εργαλειοποιούν κάθε μορφή ισλαμιστικού τζιχαντισμού, όπως τη Χαγιάτ Ταχρίλ Αλ Σαμ στη Συρία, επίγονο της Αλ Νούσρα και της Αλ Κάιντα. Γίνεται μια απίστευτη πλην καθόλου πρωτοφανής προσπάθεια να ξεπλυθεί η αγριότερη μορφή ισλαμιστικού τζιχαντισμού ως «συμπεριληπτική», «μετριοπαθής»- μόνο «woke» δεν έχει χαρακτηρισθεί. Σαν να ξεχνάμε ξανά και ξανά τους τόσο πρόσφατους αποκεφαλισμούς και καταστροφές πολιτισμικών μνημείων, σαν να ξεχνάμε ξανά και ξανά το πόσες φορές η εργαλειοποίηση τζιχαντιστών από τη Δύση οδήγησε σε έξαρση της τρομοκρατίας ακόμη και στο ίδιο το δυτικό κέντρο, στο ίδιο το Παρίσι, το Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη. Τόση λήθη, τόσα παθήματα που δεν γίνονται μαθήματα, αλλά επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά έως ναυτίας, δεν μπορεί να είναι τυχαία. Είναι πλέον σαφές ότι η λεγόμενη «φιλελεύθερη» Δύση με τον αποικιοκρατικό ιμπεριαλισμό της αλληλοτροφοδοτείται με τις πιο ακραίες μορφές ισλαμιστικού τζιχαντισμού, καθώς τις έχει ανάγκη, προκειμένου να συντρίψει αυτούς που αντιστέκονται, όποιοι κι αν είναι αυτοί. Γιατί είναι σαφές σήμερα ότι ο εχθρός της Δύσης ήταν ανέκαθεν το εκκοσμικευμένο παναραβικό κίνημα (με όλη την ιστορική αποτυχία του και τον εκφυλισμό του σε αυταρχικά καθεστώτα βασισμένα σε μειονότητες), έναντι του οποίου το ακραίο τζιχαντιστικό Ισλάμ ήταν φίλια δύναμη. Και βεβαίως εχθρός της Δύσης είναι, καθώς φαίνεται, ο συγκριτικά πιο εικονόφιλος Σιιτισμός.
Ενοχλούν τα τσαντόρ και οι μαντίλες του Ιράν (και όντως για έναν υπέρμαχο της γυναικείας ελευθερίας οποιοδήποτε εξαναγκαστικό μέτρο δεν μπορεί να είναι αποδεκτό), όμως δεν ενοχλούν τα πολύ χειρότερα νικάμπ των «φίλιων» για τη Δύση μουσουλμανικών δυνάμεων, ούτε ενοχλεί ότι εκκοσμικευμένες μουσουλμανικές κοινωνίες μετατρέπονται από τη Δύση σε κοινωνίες όπου απειλείται να εφαρμοστεί η σαρία από «συμπεριληπτικούς» τζιχαντιστές. Η τόσο κραυγαλέα υποκρισία της Δύσης δεν μπορεί πλέον να κρυφτεί. Για αυτόν που παρατηρεί απαθώς τα γεγονότα είναι πάντως σαφές ότι ο Σιιτισμός είναι η πολιτισμική ισλαμική δύναμη που κυρίως αντιστέκεται και για αυτό δαιμονοποιείται μαζικά, την ίδια ώρα που οι απολύτως χειρότερες μορφές τζιχαντιστικού Ισλάμ ξεπλένονται σαν να πρόκειται για woke μουσάτους χίψτερ.
Τα Χριστούγεννα ως γιορτή αντίστασης
Σήμερα, δυστυχώς, τα Χριστούγεννα έχουν καταντήσει να είναι η γιορτή του ιμπεριαλιστικού καπιταλισμού που αιματοκυλίζει ξανά και ξανά τον πλανήτη, όταν δεν τον καταστρέφει λόγω οικολογικής καταστροφής. Θα μπορούσε να ήταν αλλιώς. Το Θείο Βρέφος δραπέτευσε από την απογραφή του Καίσαρα, στην ίδια ακριβώς περιοχή όπου και σήμερα σφαγιάζονται δεκάδες χιλιάδες παιδιά. Τότε τα γεγονότα καταγράφονταν σε μία θρησκευτική παράδοση, η οποία δεν υπήρξε άμοιρη αμφισβήτησης από τους ιστορικούς. Σήμερα, αντιθέτως, βλέπουμε κάθε μέρα τις σφαγές μπροστά στις κάμερες, όμως η σφαγή θεωρείται ως αυτονόητη, προάγουσα εξάλλου τις «αξίες» της Δύσης. Με την απόδραση του το Θείο Βρέφος ευλόγησε τη δραπέτευση από κάθε πανοπτικόν απογραφής, από κάθε «καπιταλισμό της επιτήρησης» κατά την Σοσάνα Ζούμποφ. Η αγάπη που ανέτειλε με τα Χριστούγεννα εγκαινιάζει μια νέα μορφή προσωπικής γνώσης που δεν εξαναγκάζει, αλλά βασίζεται στην ελεύθερη αποδοχή, στη λήθη της πληροφορίας: Κάτι ιδιαιτέρως επίκαιρο σε μια εποχή όπου ο πληθωρισμός της πληροφορίας και η αδυναμία λήθης στον ψηφιακό κόσμο αποτελούν μια κύρια μορφή καταδυνάστευσης.
Τα Χριστούγεννα είναι ακριβώς η αντίσταση στην πειθαρχία, την επιτήρηση και την καταναγκαστική ταμπελοποίηση. Η συμπερίληψη που δηλώνουν η αφήγηση και η εικονοποιία των Χριστουγέννων δεν είναι η αφηρημένη συμπερίληψη του καπιταλιστικού καταναλωτισμού, όπου συμπεριλαμβάνονται όλες οι κοινωνικές ομάδες ως δυνητικοί καταναλωτές, αλλά η συμπερίληψη των υφηρημένων, δηλαδή όσων ως ταπεινοί, απερριμμένοι και συκοφαντημένοι αναμένουν την απελευθέρωση.
*Ο Διονύσιος Σκλήρης έχει σπουδάσει Φιλολογία, Φιλοσοφία, Θεολογία και Ιστορία στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Λονδίνου και Παρισίων. Έχει ασχοληθεί με το πρόβλημα του κακού, τον Μάξιμο Ομολογητή, τη λογοτεχνία και την τραπ.
ΠΗΓΗ: kosmodromio.gr
