*Συνέντευξη στην Ιωάννα Δρόσου –
Έρευνα της Metron Analysis εντοπίζει την πλειονότητα των πολιτών να λέει ότι κάτι πρέπει να γίνει για να αντιμετωπιστεί η ρευστότητα του κομματικού συστήματος και το πολιτικό πρόβλημα που έχει προκύψει από ένα πολιτικό σύστημα κυρίαρχου κόμματος. Όπως επισημαίνει ο πρόεδρος της Metron Analysis, Στράτος Φαναράς «είναι μεγάλο ερώτημα τι θα είναι το καινούργιο που θα διαδεχτεί το παλιό».
Από τις ευρωεκλογές φαίνεται ότι προέκυψε ένα γενικό αίτημα να γίνει κάτι. Σε έρευνα της Metron Analysis αυτό το απροσδιόριστο «κάτι» μορφοποιείται σε μια πρόταση για «σύγκλιση σε ενιαίο σχήμα». Πώς διαβάζεις αυτή την προσδοκία;
Πρόκειται για ένα αίτημα αντίπαλου πόλου, αντίπαλου δέους. Οι άνθρωποι δεν είναι σε θέση να προσφέρουν οι ίδιοι την πολιτική λύση. Διαπιστώνουν το πολιτικό πρόβλημα: Υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια ένα πολιτικό σύστημα κυρίαρχου κόμματος, με μία κυρίαρχη κυβέρνηση, η οποία δεν έχει απέναντί της ισχυρή αντιπολίτευση. Οι άνθρωποι, λοιπόν, λένε ότι κάτι πρέπει να γίνει, για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση.
Το λένε με μία ευρύτητα. Αποτυπώνεται από ψηφοφόρους όλων των μη δεξιών κομμάτων και συγκεκριμένα από τον ΣΥΡΙΖΑ υπέρ του ενιαίου σχήματος είναι το 83% των ψηφοφόρων, από το ΠΑΣΟΚ το ίδιο ποσοστό, από το ΚΚΕ το 75% και γενικά το 73% όσων αυτοπροσδιορίζονται ως αριστεροί, το 78% των κεντροαριστερών και το 81% των κεντρώων.
Υπάρχει πράγματι μια ευρύτητα, αλλά από τη διαπίστωση μιας ανάγκης μέχρι την υπέρβαση αυτής μεσολαβεί ο δρόμος και η τέχνη της πολιτικής. Οι άνθρωποι δεν είναι σε θέση να πουν πώς θα γίνει. Υπάρχουν πολλές εκδοχές, από προτάσεις όπως συνεργασίες τύπου Γαλλίας ή νέων σχημάτων, μέχρι ενοποιήσεις κομμάτων. Όλα αυτά είναι διάσπαρτα και το μόνο που δείχνουν είναι μια επιθυμία να γίνει κάτι.
Αυτή η επιθυμία κινείται στη λογική συντήρησης του κομματικού συστήματος, όπως το ξέρουμε; Παρατηρείται μια μεγάλη αλλαγή, χωρίς ακόμα να φαίνεται πού θα καταλήξει.
Αυτή την αλλαγή επισημαίνουμε από τότε που ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κυβερνώσα δύναμη. Το κομματικό σύστημα πράγματι βρίσκεται σε ρευστότητα, σε μια περίοδο με πολλές διακυμάνσεις: νέα σχήματα αναδύονται, άλλα εξαφανίζονται, βλέπουμε βραχύβια σχήματα να επιβιώνουν και να εκπροσωπούνται στη βουλή, κ.ο.κ. Αυτή η κατάσταση όχι μόνο δεν φαίνεται να έχει ξεπεραστεί και να έχει μπει το κομματικό σύστημα σε μία φάση σταθερότητας, αλλά το αντίθετο. Συνεχίζει η ρευστότητα, και είναι σαφές ότι από τους πολίτες δεν θεωρείται κάτι θετικό. Θεωρείται αποτέλεσμα της κρίσης.
Επηρεάζεται πλέον και η κυριαρχία της Νέας Δημοκρατίας από αυτή την ρευστότητα ή βιώνει κάποιες αναταράξεις από την διακυβέρνησή της;
Νομίζω ότι είναι τόσο εκτεταμένες οι απώλειες που σημειώθηκαν στην κάλπη των ευρωεκλογών, που δεν μπορεί κάποιος να πει ότι το θέμα είναι απλά μια συγκυριακή καταγραφή λόγω των ευρωεκλογών. Είναι κάτι ευρύτερο. Και αν η ΝΔ συνεχίζει να κυριαρχεί έναντι των ανταγωνιστών της, εμφανίζεται πλέον μπροστά μας ένα νέο πολιτικό τοπίο, το οποίο συμπυκνώνεται στο εξής: από εδώ και πέρα οι αυτοδυναμίες, με τον υπάρχοντα εκλογικό νόμο, θα είναι τουλάχιστον δύσκολες να επιτευχθούν. Αυτό αλλάζει και τα δεδομένα, γιατί θα πρέπει να αρχίσουν να σκέφτονται οι κομματικές ηγεσίες και την πιθανότητα συνεργασιών. Αλλά αυτή η κουλτούρα των συνεργασιών στην Ελλάδα δεν υπάρχει. Όποτε προσπάθησαν τα κόμματα να συνεργαστούν το αποτέλεσμα ήταν αρνητικό και για τα ίδια και για τη χώρα.
Τα αίτιά του πού εντοπίζονται;
Είναι πολυπαραγοντική η κρίση αυτή. Το βασικό είναι ότι είχαμε μια εκλογική αναμέτρηση δεύτερης τάξης, ωστόσο νομίζω ότι έχει αρχίσει να υπάρχει μια αίσθηση κόπωσης από την απόλυτη κυριαρχία ενός κόμματος, χωρίς αντίπαλο δέος. Και στην κόπωση αυτή προστίθεται και η αναπόφευκτη κυβερνητική φθορά.
Το αντίπαλο δέος αρκεί να συγκροτηθεί σε μια αντιΝΔ βάση;
Όχι βέβαια. Η ΝΔ δεν έχει αυτή τη στιγμή μια τόσο αρνητική εικόνα που να επιτρέπει να συγκροτηθεί τόσο εύκολα ένα εγχείρημα αντιΝΔ. Για αυτό το λόγο βλέπουμε ότι ο κατακερματισμός δεν οδηγεί αυτόματα σε ένα αντιΝΔ μέτωπο. Υπάρχουν δυνάμεις που απελευθερώνονται από την κρίση και στα δεξιά της ΝΔ, και στο Κέντρο και στην Αριστερά. Επομένως, δεν αρκεί αυτό για να θεμελιώσει την επόμενη μέρα του κομματικού συστήματος. Χρειάζεται και μία εναλλακτική και ταυτόχρονα πειστική πολιτική πρόταση για την εποχή που έχουμε μπροστά μας.
Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ επιχειρηματολογεί ότι αυτοδίκαια θα ηγηθεί μιας προσπάθειας σύγκλισης, από τη στιγμή που είναι πρόεδρος του κόμματος αξιωματικής αντιπολίτευσης. Παράλληλα, αυτοπροτείνονται και άλλοι πολιτικοί για αυτή τη θέση, χωρίς να σκιαγραφείται ένα πλαίσιο. Αρκεί ένας ανταγωνισμός μεταξύ πολιτικών προσώπων για να υπάρξει το αντίπαλο δέος της ΝΔ;
Σε καμία περίπτωση. Όπως είπαμε, το να διαπιστώνεις μια ανάγκη δεν σε μεταφέρει αυτόματα σε ένα πεδίο εφικτών λύσεων. Δεν φαίνεται σήμερα να υπάρχει μια προσωπικότητα η οποία να διαθέτει την αποδοχή όλου αυτού του χώρου που ξεκινά από την Αριστερά και φτάνει στις παρυφές της Κεντροδεξιάς. Είναι πάρα πολύ δύσκολο να προκύψει ένα σχήμα υπό την ηγεσία κάποιου προσώπου.
Στον ΣΥΡΙΖΑ προτείνονται ριζικές αλλαγές στις δομές και τον τρόπο λειτουργίας του κόμματος, με την κατάργηση της Κεντρικής Επιτροπής και των οργανώσεων βάσης, την αλλαγή λειτουργίας της Γραμματείας και των λοιπών οργάνων. Αυτό ανταποκρίνεται στην νέα εποχή που έχουν μπει τα κόμματα;
Αυτή η νέα εποχή σίγουρα έχει χαρακτηριστικά και στο επίπεδο της διασύνδεσης των πολιτών και της δικτύωσής τους. Επομένως, δεν θα αφήσει ανεπηρέαστο τον τρόπο που συγκροτείται η οργάνωση του πολιτικού χώρου. Το σε ποια κατεύθυνση θα γίνει αυτό, είναι μεγάλη συζήτηση. Κάποιοι το βλέπουν ως μια ευκαιρία για να προχωρήσουν σε πιο αυταρχικές και πιο εύκολες διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Θα έλεγα ότι υπάρχουν σχηματικά δύο τάσεις. Η μία είναι αυτή που θέλει να οδηγεί τα πράγματα σε πιο αυταρχικά σχήματα και η δεύτερη που λέει ότι τα αυταρχικά σχήματα δεν δίνουν εύκολες λύσεις. Αντίθετα, οδηγούν πολύ πιο εύκολα σε λανθασμένες αποφάσεις. Είναι μεγάλο ερώτημα τι θα είναι το καινούργιο που θα διαδεχτεί το παλιό. Για παράδειγμα, πριν το διαδίκτυο οι σχέσεις μέσα στα κόμματα ήταν τριγωνικές. Για να επικοινωνήσουν δύο ισόβαθμοι που ήταν σε διαφορετικές περιοχές, έπρεπε να το κάνουν μέσω κάποιου ανώτερου στην ιεραρχία. Τώρα πια οι σχέσεις είναι οριζόντιες. Θέλω να πω ότι οι αλλαγές είναι εδώ, de facto. Και πρέπει να δούμε πώς θα σχηματοποιηθούν σε ένα νέου τύπου κόμμα.
Δεν είναι λεπτή η γραμμή ανάμεσα στη συμμετοχή στο κόμμα και την αποπολιτικοποίηση;
Η ανάγκη είναι να φτιαχτούν κατάλληλες και αποτελεσματικές δομές για να λειτουργήσει ένα κόμμα στο σύγχρονο περιβάλλον, με τις νέες δυνατότητες διασύνδεσης. Αυτό που σχεδιάζεται φαίνεται να είναι κάτι διαφορετικό.
Στο ΠΑΣΟΚ έχουν κάνει ένα βήμα πίσω στην εσωστρέφεια με τις εκλογές νέας ηγεσίας τον Οκτώβριο. Ήδη έχουν δηλώσει πρόθεση πολλοί και πολλές να θέσουν υποψηφιότητα…
Είναι η εκδήλωση της ίδιας αγωνίας για να διαμορφωθεί ένας πιο ισχυρός πόλος. Μια εύκολη ερμηνεία, η οποία δεν σημαίνει ότι κάποιες φορές δεν μπορεί να αποδειχτεί αποτελεσματική, είναι να αναζητήσουμε νέα ηγεσία, που θα μας τρέξει πιο κοντά στο στόχο και πιο αποτελεσματικά. Είναι μια προσέγγιση αυτή. Μπορεί να θεωρείται επιφανειακή, αλλά δεν παύει να υπάρχει.
Τα μικρότερα κόμματα της Αριστεράς, όπως η Νέα Αριστερά, το ΜέΡΑ25 και το Κόσμος, είναι πολύ στριμωγμένα, μετά και από τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών, ωστόσο έχουν και αυτά ένα ρόλο στη συζήτηση για την ανατροπή της ΝΔ. Μπορούν να ορίσουν, από την πλευρά τους, το πλαίσιο συζήτησης για μια ενότητα;
Είναι εκ των πραγμάτων μέρος αυτής της συζήτησης, από την ώρα που τοποθετούνται αρνητικά στη διακυβέρνηση της ΝΔ. Όμως, το τι ακριβώς έχουν να εισφέρουν σε αυτή τη συζήτηση είναι το ζητούμενο. Το μόνο σχήμα από αυτά που ανέφερες που έχει δηλώσει ότι ενδιαφέρεται να παίξει ένα ρόλο καταλύτη για την ανασύνθεση της Αριστεράς είναι η Νέα Αριστερά από όσο γνωρίζω. Από τη στιγμή που το πρόβλημα είναι ακόμα άλυτο, όποιος ενδιαφέρεται να μετάσχει στη συζήτηση απλά το κάνει. Ο κοινός παρονομαστής είναι ένα αντίπαλο δέος και όχι να κάνουμε το τρία πέντε τοις εκατό. Από τη στιγμή που υπήρξε κυβερνώσα αριστερά, ο παρονομαστής παραμένει ίδιος. Ο χώρος αυτός θέλει να διεκδικήσει τουλάχιστον τον ρόλο της ισχυρής αντιπολίτευσης.
Από την άλλη, Δεξιά και Άκρα Δεξιά είναι πολυδιασπασμένες και ακόμα τουλάχιστον δεν έχουν καταφέρει να συγκροτήσουν έναν πόλο. Μπορεί να βρεθούμε μπροστά σε μία δεξιά συμμαχία;
Δεν χρειάζεται να είμαστε και τόσο ευφάνταστοι για να σκεφτούμε ότι αν ο διπολισμός δεν μπορεί να προέλθει από ένα τυπικό σχήμα Κεντροδεξιά-Κεντροαριστερά, μπορεί να προκύψει από ένα δίπολο Κεντροδεξιά-Άκρα Δεξιά. Το είδαμε να συμβαίνει σε άλλες χώρες και δεν νομίζω ότι πρέπει να αποκλείουμε και αυτή την πιθανότητα αν οι αριστερές δυνάμεις συνεχίζουν να εγγράφουν μια τέτοια ανεπάρκεια στο επίπεδο της διατύπωσης λύσεων απέναντι στο πολιτικό πρόβλημα. Σε κάθε περίπτωση αυτό συναρτάται και με την ατζέντα: τι θεωρείται ότι είναι κυρίαρχο ζήτημα στην Ελλάδα και στις ευρωπαϊκές κοινωνίες; Όσο η ατζέντα και το κυρίαρχο πρόβλημα κινείται στο δίπολο ασφάλεια-ανασφάλεια, τόσο μπορεί κανείς να εικάσει ότι οι δυνάμεις πέραν της Δεξιάς της ΝΔ είναι ικανές να παίζουν έναν αυξημένο ρόλο, και άρα να δούμε τις εξελίξεις να έρχονται από εκεί. Όσο η συζήτηση έχει ως κύριο αντικείμενο τις κοινωνικές ανισότητες, τόσο θα περιμένει κανείς το αντίπαλο δέος να προέλθει από αριστερά της ΝΔ. είναι σε μεγάλο βαθμό συναρτημένες οι εξελίξεις με το τι θα κυριαρχήσει στην κοινωνική ατζέντα. Νομίζω ότι αυτό το θέμα συνεχίζει να είναι ανοιχτό και να συνδέεται και με τις εξελίξεις που θα υπάρξουν από τις εκλογές πέραν του Ατλαντικού. Κανείς δεν ξέρει ακόμα ποια θα είναι η κύρια αντίθεση που θα επικρατήσει στις δυτικές κοινωνίες στην επόμενη φάση.
ΠΗΓΗ: epohi.gr
