Το κοινό άρθρο του Αλέξη Τσίπρα και του Ζόραν Ζάεφ στο Euractiv.gr λίγο πριν την «Διεθνή Διάσκεψη για την Ειρήνη και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη».
Για σχεδόν 30 χρόνια μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και τη βίαιη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, οι δύο χώρες μας ήταν διχασμένες λόγω της «διαφοράς του ονόματος», γεγονός που εμπόδιζε τις σχέσεις μεταξύ των λαών μας και αποδυνάμωνε την περιφερειακή σταθερότητα και την ευρωπαϊκή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων, γράφουν ο Αλέξης Τσίπρας και ο Ζόραν Ζάεφ.
Ο Αλέξης Τσίπρας είναι ο πρώην πρωθυπουργός της Ελλάδας. Ο Ζόραν Ζάεφ είναι ο πρώην πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας. Οι δύο ηγέτες υπέγραψαν τη Συμφωνία των Πρεσπών το 2018, τερματίζοντας μια διαμάχη 27 ετών μεταξύ των χωρών τους. Αυτό το άρθρο γνώμης δόθηκε για δημοσίευση αποκλειστικά στο Euractiv.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης το 2003 επιβεβαίωσε για πρώτη φορά την ευρωπαϊκή προοπτική της περιοχής. Ωστόσο, μέχρι το 2014 η δυναμική χάθηκε και η διαδικασία διεύρυνσης «πάγωσε» επίσημα για πέντε χρόνια.
Η επιρροή και ο ρόλος της ΕΕ στην περιοχή διαβρώθηκε, ωφελώντας κρατικούς και μη κρατικούς φορείς με επικίνδυνες ατζέντες.
Σε αυτό το πολιτικό κενό, οι χώρες της περιοχής έπρεπε να αντιμετωπίσουν τη σοβαρότερη προσφυγική κρίση μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, με πάνω από 1,1 εκατομμύρια ανθρώπους να διασχίζουν τη βαλκανική οδό, ενώ παράλληλα αντιμετώπιζαν τη μία πολιτική κρίση μετά την άλλη.
Όταν συναντηθήκαμε για πρώτη φορά στο Νταβός, τον Ιανουάριο του 2018, συμφωνήσαμε σε μερικά θεμελιώδη σημεία: Αυτή η κατάσταση δεν θα μπορούσε να συνεχιστεί. Οι λαοί μας και η περιοχή άξιζαν κάτι καλύτερο από το να βυθίζονται όλο και βαθιά σε έναν φαύλο κύκλο αστάθειας και εθνικισμού. Ο στόχος μας δεν θα ήταν να προσποιηθούμε ότι διαπραγματευόμαστε, να αποτύχουμε και στη συνέχεια να προσπαθήσουμε να κερδίσουμε το παιχνίδι της επίρριψης ευθυνών, όπως είχαμε δει άλλους να κάνουν.
Αποφασίσαμε ότι οι διαπραγματευτές μας δεν θα έφευγαν από την αίθουσα μέχρι να βρούμε μια αμοιβαία αποδεκτή λύση, ανεξάρτητα από το πολιτικό κόστος που θα έπρεπε να πληρώσουμε εμείς οι ίδιοι.
Σε αυτή τη βάση, δώσαμε εντολή στους υπουργούς Εξωτερικών μας, Νίκο Κοτζιά και Νίκολα Ντιμιτρόφ, να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις. Όπως ήταν αναμενόμενο, αντιμετωπίσαμε έντονες αντιδράσεις με επικεφαλής τα συντηρητικά κόμματα της αντιπολίτευσης – τον σημερινό πρωθυπουργό της Ελλάδας Κυριάκο Μητσοτάκη και τον νικητή των πρόσφατων εκλογών στη Βόρεια Μακεδονία, Χρίστιαν Μίτσκοσκι.
Παρόλα αυτά, καταλήξαμε σε μια συμφωνία που βασίζεται στον αμοιβαίο σεβασμό των εθνικών μας θέσεων, έθεσε τα θεμέλια για την οικοδόμηση μιας στρατηγικής σχέσης μεταξύ των δύο χωρών μας και χαιρετίστηκε τόσο εντός της Ευρώπης και όσο και πέραν αυτής, ως η πιο σημαντική και επιτυχημένη διπλωματική πρωτοβουλία για την ειρήνη εδώ και χρόνια.
Η συμφωνία έδωσε νέα ώθηση στην ευρωπαϊκή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων, αποκατέστησε τον ρόλο της ΕΕ στην περιοχή και ανέδειξε τη σημασία της διατλαντικής συνεργασίας για την προώθηση της ειρήνης και της σταθερότητας.
Υπογράμμισε επίσης τον κρίσιμο ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει ο ΟΗΕ στην επίλυση των συγκρούσεων, ιδίως δεδομένου ότι η Συμφωνία αναγνωρίστηκε επίσημα από όλα τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Το πιο σημαντικό, απέδειξε ότι ακόμη και όταν το βάρος της ιστορίας είναι βαρύ, όπου υπάρχει θέληση, υπάρχει και τρόπος. Οι Πρέσπες – κάποτε μια περιοχή που διαλύθηκε από τον πιο βίαιο εμφύλιο πόλεμο στην Ευρώπη του Ψυχρού Πολέμου, ο οποίος ανάγκασε χιλιάδες ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους ως πρόσφυγες πριν από 75 χρόνια – σήμερα στέκεται ως σύμβολο της ειρήνης αντί της σύγκρουσης, της ελπίδας αντί του πόνου.
Παρ’ όλα αυτά, τα τελευταία έξι χρόνια δεν υπήρξαν οι εξελίξεις που ελπίζαμε. Η ευρωπαϊκή ενταξιακή διαδικασία της Βόρειας Μακεδονίας μπλοκαρίστηκε, πρώτα από τη Γαλλία και τα τελευταία χρόνια από τη Βουλγαρία.
Οι εντάσεις στο Κόσοβο αυξάνονται, καθώς οι συνομιλίες των Βρυξελλών με το Βελιγράδι παραμένουν στάσιμες, και η ρητορική στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη γίνεται όλο και πιο επιθετική.
Η δυναμική της διεύρυνσης στα Δυτικά Βαλκάνια διατρέχει μεγάλο κίνδυνο και δεν φαίνεται να ενισχύεται, ακόμη και με την απόφαση να ξεκινήσουν ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία και τη Μολδαβία και να αναγνωριστεί η Βοσνία-Ερζεγοβίνη ως υποψήφια χώρα.
Όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι μεταναστεύουν, απογοητευμένοι από τις ηγεσίες τους και από την αδυναμία ή την απροθυμία της ΕΕ να ανταποκριθεί στην υπόσχεσή της.
Σε μια περίοδο αυξανόμενων παγκόσμιων ανταγωνισμών, περιφερειακής αστάθειας και συγκρούσεων, η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο ως δύναμη που υποστηρίζει ενεργά την ειρήνη και τη σταθερότητα στη βάση του διεθνούς δικαίου, όπου κι αν απειλείται. Ωστόσο, μπορεί να εδραιωθεί ως ισχυρή διεθνής διπλωματική δύναμη μόνο αν είναι αξιόπιστη πρώτα στη γειτονιά της.
Μετά τις πρόσφατες εκλογές στη Βόρεια Μακεδονία, η νέα ηγεσία προέβη σε προκλητικές δηλώσεις, παραβιάζοντας το γράμμα και το πνεύμα της Συμφωνίας των Πρεσπών.
Η ΕΕ και η διεθνής κοινότητα πρέπει να καταστήσουν σαφές ότι ο σεβασμός της Συμφωνίας είναι ο μόνος δρόμος προς την περαιτέρω δημοκρατική ολοκλήρωση, την ευρωπαϊκή ένταξη και την προενταξιακή στήριξη.
Η παραβίασή της θα αποσταθεροποιήσει περαιτέρω την περιοχή και θα οδηγήσει σε υπαρξιακή πρόκληση όχι μόνο για το ευρωπαϊκό μέλλον της Βόρειας Μακεδονίας, αλλά και για το μέλλον της συνολικά.
Ταυτόχρονα, εάν ο όρος αυτός γίνει πλήρως σεβαστός, η ΕΕ πρέπει να είναι έτοιμη να αφήσει πίσω της κάθε προσέγγιση που ακολουθεί την πεπατημένη όπως είδαμε τα τελευταία έξι χρόνια και να υιοθετήσει μια ενεργητική, σταδιακή προσέγγιση της διεύρυνσης, όπως προτείνουν πολλοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι και εμπειρογνώμονες.
Πρέπει να γίνει σαφές σε όλες τις χώρες της περιοχής, ότι η ειρηνική επίλυση των διαφορών έχει οφέλη για τους λαούς των Βαλκανίων και την ηγεσία τους. Ότι οι θυσίες ανταμείβονται και δεν αγνοούνται κυνικά.
Καθώς η ακροδεξιά δυναμώνει, οι δημοκρατικοί, μετριοπαθείς -και ιδιαίτερα οι προοδευτικοί- ηγέτες πρέπει να συνεργαστούν και να διπλασιάσουν τις προσπάθειές τους για να σταθούν απέναντι στον εθνικισμό και την εθνική υποχώρηση.
Η ανάδειξη των πλεονεκτημάτων της ευρωπαϊκής ενότητας δεν θα είναι αρκετή.
Ο μόνος τρόπος για να παραμείνουμε σταθεροί στις ευρωπαϊκές αξίες στον σημερινό κόσμο είναι να αναλάβουμε ενεργά τις αποφάσεις που όλοι γνωρίζουμε ότι είναι αναγκαίες, παρά το πολιτικό τους κόστος. Η απόφαση για την έκδοση κοινού χρέους για τη χρηματοδότηση Next Generation EU, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του είδους σκέψης.
Σε αυτό το πνεύμα, στις 17-18 Ιουνίου 2024, ακριβώς έξι χρόνια μετά την υπογραφή της Συμφωνίας, τα Ινστιτούτα μας θα εγκαινιάσουν ένα Διεθνές Συνέδριο με θέμα «Ειρήνη και Βιώσιμη Ανάπτυξη» στην Αθήνα, φιλοξενώντας εξέχοντες κυβερνητικούς ηγέτες και αξιωματούχους από όλο το δημοκρατικό πολιτικό φάσμα και εμπειρογνώμονες από όλο τον κόσμο.
Στόχος μας θα είναι να υποστηρίξουμε την εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών και να αναδείξουμε την ευθύνη της ΕΕ και της διεθνούς κοινότητας σε αυτό το θέμα.
Το πιο σημαντικό είναι να ανοίξουμε έναν ειλικρινή και προωθητικό διάλογο για το μέλλον της Ευρώπης και της περιοχής – μια συζήτηση που είναι σήμερα πιο αναγκαία από ποτέ, δεδομένης της ανόδου της ακροδεξιάς, του εθνικισμού και της περιφερειακής αστάθειας.
Πηγή: euractiv.gr
