*Γράφει η Φωτεινή Λαμπρίδη – Είτε εκλαμβάνεται ως ένα ποπ πανηγυράκι, είτε ως μια μεγάλη γιορτή της μουσικής, η αυτοαποκαλούμενη απολίτικη Eurovision κλυδωνίζεται φέτος ισχυρά από την αλληλεγγύη στον Παλαιστινιακό λαό μέσα κι έξω από τον χώρο διεξαγωγής του διαγωνισμού.
Κι αν ήταν ο Ρότζερ Γουότερς ο πρώτος διάσημος καλλιτέχνης – ακτιβιστής που καλούσε έναν έναν τους καλλιτέχνες να μην συμμετάσχουν στον τελικό που φιλοξενούσε το 2019 το Ισραήλ, σήμερα εν μέσω του φρικτού πολέμου, οι αντι-ισραηλινές φωνές αυξάνονται ρίχνοντας μία μία τις μάσκες της διοργάνωσης και αυξάνοντας τα μέτρα ασφαλείας στη Σουηδία, ενόψει του τελικού του διαγωνισμού που διεξάγεται με παρόντες χιλιάδες διαδηλωτές υπέρ της Παλαιστίνης έξω από τον χώρο διεξαγωγής του διαγωνισμού.
Πόσο απολίτικη είναι τελικά η Eurovision; Ας ρίξουμε μια ματιά στα γεγονότα που μιλούν από μόνα τους.
Όχι στη Ρωσία, ναι στο Ισραήλ
Μόλις πριν 2 χρόνια, στις 25 Φεβρουαρίου του 2022, η Eurovision απέκλεισε τη Ρωσία από τη διοργάνωση, μια ημέρα μετά την εισβολή της στην Ουκρανία. Το αίτημα ήρθε από κρατικούς ραδιοτηλεοπτικούς φορείς από συμμετέχουσες χώρες όπως η Ισλανδία, η Φινλανδία, η Νορβηγία και η Ολλανδία και έγινε δεκτό από την EBU.
Την αιτιολόγηση του αποκλεισμού μάθαμε από το στόμα του επόπτη της Eurovision Martin Österdahl ο οποίος δήλωσε ότι ο αποκλεισμός της Ρωσίας ήταν μια απόφαση για την προάσπιση των βασικών αξιών της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αποτελούν τον πυρήνα του πνεύματος της διοργάνωσης.
«Η διοργάνωση κρατάει αποστάσεις από την πολιτική, όμως αυτό που πρέπει πάντα να υπερασπιζόμαστε είναι οι βασικές και απόλυτες αξίες της δημοκρατίας. Ο καθένας έχει δικαίωμα να είναι αυτός που είναι», δήλωσε τον Δεκέμβριο του 2022.
Αυτές οι «αξίες» πήγαν περίπατο φέτος με την απόρριψη ανάλογου αιτήματος για τον αποκλεισμό του Ισραήλ εν μέσω μιας άνευ προηγουμένου επίθεσης στα Παλαιστινιακά εδάφη με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς ανάμεσα στους οποίους πάνω από 16.000 παιδιά.
Χίλιοι Σουηδοί καλλιτέχνες ζήτησαν να μην επιτραπεί στο Ισραήλ να διαγωνιστεί. Το ίδιο ζήτησαν Φινλανδοί και Ισλανδοί μουσικοί δηλώνοντας ότι η διοργάνωση μην αποκλείοντας το Ισραήλ δέχεται την εργαλειοποίηση της από μια χώρα που διαπράττει εγκλήματα πολέμου και «της επιτρέπεται να γυαλίσει την εικόνα της χρησιμοποιώντας τη μουσική» όπως γράφτηκε χαρακτηριστικά.
Για του λόγου το αληθές, η δήλωση του προέδρου του Ισραήλ.
«Νομίζω ότι είναι σημαντικό για το Ισραήλ να εμφανίζεται στη Eurovision, και αυτό είναι επίσης μια δήλωση επειδή υπάρχουν μισητές που προσπαθούν να μας διώξουν από κάθε σκηνή», είπε ο Ισαάκ Χέρτζογκ, τον Φεβρουάριο.
Το Ισραήλ δε, πρωτοπαρουσιάστηκε φέτος με το τραγούδι που έκανε αναφορά στις επιθέσεις της Χαμάς «October Rain», αναγκάστηκε όμως να το μετονομάσει σε «Hurricane» και να αλλάξει μερικώς το περιεχόμενο στο πιο υπαινικτικό, προκειμένου να μην αποκλειστεί.
Στην πρόβα της περασμένης Πέμπτης ωστόσο, η τραγουδίστρια φυγαδεύτηκε μετά από αποδοκιμασίες και γιουχαϊσματα.
Όταν η Eurovision «επιλέγει» δικαιώματα και πολιτική
Η περίπτωση του Ισραήλ και της Ρωσίας δεν είναι η μόνη περίπτωση μεροληψίας από την πλευρά της διοργάνωσης. Η Eurovision γίνεται επιλεκτικά πολιτική αναγνωρίζοντας κάποια δικαιώματα και αρνούμενη άλλα.
Παράδειγμα, η συμμετοχή της Αυστρίας το 2023 με το τραγούδι «Who the Hell is Edgar?»των Teya & Salena.
Το γυναικείο δίδυμο έγραψε το τραγούδι για να απευθυνθεί «σε μια βιομηχανία που πολύ συχνά δεν αποδίδει στις γυναίκες αρκετή αναγνώριση για τη σκληρή δουλειά και την εμπειρία τους», σύμφωνα με τον επίσημο ιστότοπο της Eurovision. Μπορούν λοιπόν η Teya και η Salena να χρησιμοποίσουν τη Eurovision για να καταγγείλουν τη βιομηχανία που αποκλείει τις γυναίκες. Μπορεί επίσης όποιος θέλει να παιανίσει σημαίες του ουράνιου τόξου και τις LGBTQ σημαίες. Αλλά όχι σύμβολα για τα δικαιώματα ενός λαού που εξολοθρεύεται την ώρα που θα αστράψουν τα φώτα, τα φλας και τα χαμόγελα. Η διοργάνωση είναι σαφής:
«Στον διαγωνισμό δεν θα επιτραπούν παλαιστινιακές σημαίες, ούτε φιλοπαλαιστινιακά σύμβολα ή πινακίδες που αναφέρονται στον πόλεμο του Ισραήλ και της Χαμάς. Η ισραηλινή σημαία θα επιτραπεί επειδή είναι κράτος μέλος και επιτρέπονται μόνο οι σημαίες των συμμετεχόντων, με εξαίρεση τις σημαίες του ουράνιου τόξου και τις LGBTQ σημαίες».
Κατά τη διάρκεια του πρώτου ημιτελικού φέτος την Τρίτη, ο Σουηδός προσκεκλημένος καλλιτέχνης Eric Saade φορούσε ένα παλαιστινιακό μαντήλι στον καρπό του κατά τη διάρκεια της ζωντανής του εμφάνισης. Ο Saade είναι παλαιστινιακής καταγωγής. Οι διοργανωτές επέπληξαν τον Saade. «Όλοι οι καλλιτέχνες ενημερώνονται για τους κανόνες του Διαγωνισμού και λυπούμαστε που ο Eric Saade επέλεξε να θέσει σε κίνδυνο τον μη πολιτικό χαρακτήρα της εκδήλωσης».
Ο Saade απάντησε, λέγοντας στο σουηδικό δίκτυο STV ότι η απαγόρευση των παλαιστινιακών σημαιών και συμβόλων όπως το κεφιγιέ είναι ρατσιστική:
«Πήρα αυτό το κασκόλ από τον πατέρα μου όταν ήμουν μικρό παιδί, για να μην ξεχνάω ποτέ από πού προέρχεται η οικογένεια. Δεν ήξερα τότε ότι μια μέρα θα ονομαζόταν “πολιτικό σύμβολο”. Αυτό είναι σαν να αποκαλείς το άλογο Ντάλα πολιτικό σύμβολο. Στα μάτια μου, δεν είναι τίποτα άλλο από ρατσισμός. Ήθελα απλώς να συμμετέχω χωρίς αποκλεισμούς και να μεταφέρω κάτι που είναι αληθινό για μένα. Αλλά η EBU φαίνεται να πιστεύει ότι η εθνικότητά μου είναι αμφιλεγόμενη. Αυτό δεν λέει τίποτα για μένα, αλλά τα πάντα γι’ αυτούς. Επαναλαμβάνω το φετινό σύνθημα του Διαγωνισμού Τραγουδιού της Eurovision: United by music».
Η επόμενη που τάραξε τα νερά, ήταν η Μαρίνα Σάττι με τα γεμάτα νόημα χασμουρητά την ώρα που μιλούσε η Ισραηλινή συνάδελφός της.
Οι οπαδοί του Ισραήλ έπεσαν να τη φάνε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η ΕΡΤ προσπάθησε να διαψεύσει την είδηση με διαρροές αλλά η καλλιτέχνιδα απάντησε πάλι υπαινικτικά. Ανήρτησε στο instagram καρπούζια, σύμβολο για πολλούς της Παλαιστίνης. Το ίδιο έκανε κι ο χορογράφος της.
Αμέσως μετά η EBU ανακοίνωσε πως ερευνά περιστατικό με τον εκπρόσωπο της Ολλανδίας, Τζούστ Κλάιν, ο οποίος αποκλείστηκε μέχρι νεωτέρας από τις πρόβες χθες Παρασκευή. Αιτία, το μαντήλι με το οποίο κάλυψε το πρόσωπο του την ώρα που μιλούσε η ισραηλινή συνάδελφός του. Είχε προηγηθεί και ένα προκλητικό, για τη διοργάνωση, ερώτημά του.
Όταν ένας Πολωνός δημοσιογράφος ρώτησε την Ισραηλινή Γκόλαν αν είχε σκεφτεί ότι η παρουσία της στον διαγωνισμό μπορεί να έθετε σε κίνδυνο τα άλλα νούμερα και τους παρευρισκόμενους θαυμαστές, ακούστηκαν μουρμούρες γύρω από την αίθουσα και ο οικοδεσπότης παρενέβη λέγοντας ότι δεν ήταν υποχρεωμένη να απαντήσει στην ερώτηση αν δεν ήθελε. «”Γιατί όχι;» παρενέβη ο Ολλανδός Κλάιν , ο οποίος καθόταν δίπλα της, με μια ολλανδική σημαία τυλιγμένη στο κεφάλι του.
Το «σουρεαλιστικό» περιβάλλον
Η διγλωσσία της διοργάνωσης σε σχέση με το ποια δικαιώματα μπορεί να υπερασπίσει και ποια όχι κάνουν πολλούς να αναρωτιούνται «ποιος τελικά μπορεί να υποστηρίξει ποιον;»
Το σίγουρο είναι πως ο όρος που έχει θέσει στους καλλιτέχνες να μην σχολιάζουν πολιτικά, έχει δημιουργήσει ειδικά φέτος ένα σουρεαλιστικό περιβάλλον, όπως εύστοχα έχει σχολιάσει ο ξένος τύπος.
Από τον Ρότζερ Γουότερς ως τη Μαντόνα
Το 2019 η διοργάνωση φιλοξενήθηκε στο Ισραήλ. Τότε ο γνωστός ακτιβιστής υπέρ των δικαιωμάτων του Παλαιστινιακού λαού και σπουδαίος καλλιτέχνης Ρότζερ Γουότερς καλούσε κάθε τραγουδιστή μιλώντας στη γλώσσα του, να μην λάβει μέρος στη διοργάνωση υπενθυμίζοντας το καθεστώς κατοχής.
Εκείνη την περίοδο παρουσίαζα μια εκπομπή στην ΕΡΤ και λίγο πριν παίξουμε στον αέρα το μήνυμα του Γουότερς για την ελληνίδα εκπρόσωπο, μας απαγόρευσαν από το control να το κάνουμε.
Η ΕΡΤ ως επίσημη εκπρόσωπος της διοργάνωσης, δεσμεύεται με αυστηρές ρήτρες όπως και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες στους οποίους απαγορεύεται να κάνουν πολιτικές τοποθετήσεις στον δρόμο προς τον τελικό διαγωνισμό.
Τελικά το βίντεο το παίξαμε, αλλά δυστυχώς ο Γουότερς δεν βρήκε ανταπόκριση στο κάλεσμα του. Δεν ήταν απούσα όμως η Παλαιστίνη εκείνη την ημέρα στο Τελ Αβίβ.
Ο εκπρόσωπος της Ολλανδίας Duncan Laurence ήταν ο νικητής της βραδιάς στον 64ο διαγωνισμό της Eurovision, όμως την παράσταση έκλεψαν αναμφίβολα οι Ισλανδοί Hatari και το ισχυρό πολιτικό μήνυμα που έστειλαν σε όλο τον κόσμο υπέρ της Παλαιστίνης. Την ώρα που ανακοινώνονταν τα αποτελέσματα των ψηφοφοριών, τα μέλη του γκρουπ από την Ισλανδία, σήκωσαν κασκόλ με τα χρώματα της σημαίας της Παλαιστίνης.
Σαν να μην έφτανε αυτό, η επίσημη προσκεκλημένη διεθνής ποπ σταρ Μαντόνα, βγήκε στη σκηνή με τους δύο χορευτές της αγκαλιασμένους στις πλάτες των οποίων εικονίζονται οι σημαίες του Ισραήλ και της Παλαιστίνης.
«Αυτό το στοιχείο της παράστασης δεν υπήρχε στις πρόβες» τόνισαν οι διοργανωτές και πρόσθεσαν ότι «ο διαγωνισμός τραγουδιού της Eurovision δεν είναι πολιτική εκδήλωση και η Μαντόνα το γνώριζε αυτό».
Κάτω ο Φράνκο!
Δεν ήταν η πρώτη φορά όμως που κάποιοι προσπάθησαν να παρέμβουν πολιτικά μέσω του διαγωνισμού.
Το 1964, ένας άντρας ανέβηκε στη σκηνή με ένα πανό που έγραφε «Μποϊκοτάρετε τον Φράνκο και τον Σαλαζάρ», μετά την εμφάνιση της Ελβετίας.
Το 1976, η Ελλάδα εκπροσωπείται στον διαγωνισμό από τη Μαρίζα Κωχ που τραγουδά το μοιρολόι «Παναγιά μου, Παναγιά μου» για την εισβολή στην Κύπρο. Η ίδια αποκάλυψε ότι ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις που της είχε ζητήσει να γράψει το τραγούδι το οποίο ερμήνευσε μαυροφορεμένη.
Το 2009 η Γεωργία επιχείρησε να διαμαρτυρηθεί για τη ρωσική εισβολή με το τραγούδι «We Don’t Wanna Put In». Το τραγουδι όπως αποκλείστηκε εξαιτίας της αναφοράς στον Ρώσο πρόεδρο.
Το 2016 η Αρμενία συμμετέχει με την Ιβέτα Μουκουτσιάν, η οποία κράτησε στα χέρια της μια σημαία του θυλάκου Ναγκόρνο Καραμπάχ που υπήρξε το επίδικο των συγκρούσεων με το Αζερμπαϊτζάν.
Tην ίδια χρονιά, η Jamala από την Ουκρανία κέρδισε τον διαγωνισμό με το τραγούδι «1944» για την Κριμαία, που προκάλεσε τις διαμαρτυρίες των Ρώσων καθώς ήταν εμπνευσμένο από την ιστορία της οικογένειάς της που εκδιώχθηκε με άλλους Τατάρους από την Κριμαία από τον Στάλιν.
Στην πλευρά των ισχυρών
Ο πρώτος διαγωνισμός της Eurovision διεξήχθη στις 24 Μαΐου 1956 και συμμετείχαν επτά χώρες. Καθώς ο διαγωνισμός συνεχιζόταν, οι κανόνες έγιναν σταδιακά πολύπλοκοι και τα επίπεδα συμμετοχής αυξήθηκαν για να υπερβούν τις 40 χώρες στα τέλη του 20ου αιώνα.
Καθώς περισσότερες χώρες εντάχθηκαν κατά τη διάρκεια των επόμενων δεκαετιών και η τεχνολογία προχώρησε, η EBU προσπάθησε να συμβαδίσει με τις εθνικές και διεθνείς τάσεις αλλάζοντας κατά καιρούς τους άλλοτε αυστηρούς κανόνες.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο κανόνας της γλώσσας που καταργήθηκε για πρώτη φορά το 1973, επιτρέποντας σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες να τραγουδήσουν στη γλώσσα της επιλογής τους.
Αντίστοιχες αλλαγές έχουν γίνει και σε σχέση με άλλες προϋποθέσεις που αφορούν στην ηλικία των διαγωνιζομένων ή τη διάρκεια των τραγουδιών και τη συμπερίληψη.
Αυτό που δεν αλλάζει είναι η συμπερίληψη των δικαιωμάτων όσων βάλλονται από τους ισχυρούς του κόσμου. Ωστόσο, τα κινήματα και ορισμένοι καλλιτέχνες, βρίσκουν πάντα τον τρόπο και η φετινή Eurovision μυρίζει μπαρούτι.
Οι διοργανωτές είναι οι μόνοι που επιμένουν στον δήθεν απολίτικο χαρακτήρα της Eurovision, όταν έχει γίνει απόλυτα σαφές, σε ποια πλευρά της ιστορίας στέκεται.
Πηγή: tvxs.gr
