Τί επιτέλους ισχύει για την περίφημη «ρήτρα αναπροσαρμογής», δυνάμει της οποίας αναπροσαρμόζεται η τιμή λιανικής σε δυσθεώρητα ύψη στραγγαλίζοντας νοικοκυριά και επιχειρήσεις με πρωτοστατούσα τη Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού;
Διαχρονικά, η «ρήτρα» είναι ένας όρος στα συμβόλαια των καταναλωτών με τη ΔΕΗ και άλλους ανεξάρτητους παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας, ήδη από το 2013 στο πλαίσιο του ισχύοντος (ευρωπαϊκού και εθνικού) ρυθμιστικού πλαισίου (Κώδικα Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας 2013), όπως άλλωστε προβλέπεταιτηρουμένων των αναλογιών για την ενδεχόμενη αναπροσαρμογή του τιμήματος σε διάφορες άλλες συμβάσεις (πώλησης, κατασκευής, μίσθωσης κλπ.) πέραν της αγοράς ενέργειας εάν συντρέχουν κάποιοι (συνήθως εξαιρετικοί ή έκτακτοι) λόγοι.
Στο τομέα της ενέργειας η ΡΑΕ – ως εκ της ρυθμιστικής και ελεγκτικής της αρμοδιότητάς της –είχε στο παρελθόν ασχοληθεί με την περίφημη αυτή ρήτρα. Η πρώτη παρέμβαση της ΡΑΕ ανάγεται στο 2018 (με απότοκη τη σχετική απόφαση της Αρχής τον Φεβρουάριο του 2020, υπό την προηγούμενη σύνθεσή της). Αφορμή αποτέλεσαν παράπονα καταναλωτών για αναπροσαρμογές (περιορισμένες τότε)στα τιμολόγια σε σχέση με εκείνα που τους είχαν προτείνει οι (εναλλακτικοί) πάροχοι, χωρίς να γνωρίζουν καν τον τρόπο υπολογισμού της πρόσθετης χρέωσης, και τα οποία ωστόσο καμία σχέση δεν είχαν με τις σημερινές δυσθεώρητες αυξήσεις (την περίοδο μάλιστα 2015-2019 υπήρξε συνολική μείωση των τιμολογίων), και στόχευε στην υποβοήθηση του καταναλωτή με δύο τρόπους:
1. Με θέσπιση (για πρώτη φορά) υποχρέωσης των παρόχων να διαθέτουν υποχρεωτικά ένα τουλάχιστον σταθερό τιμολόγιο (χωρίς ρήτρες αναπροσαρμογής κλπ.) ανά κατηγορία μικρών καταναλωτών (οικιακοί, μικροί εμπορικοί κλπ.), για εκείνους τους καταναλωτές που δεν επιθυμούν να αναλαμβάνουν ρίσκο ή να περιπλέκονται σε πολύπλοκους υπολογισμούς χρέωσης (τα τιμολόγια αυτά προφανώς θα ήταν ελαφρώς αυξημένα σε σχέση με τα αντίστοιχα της ρήτρας που μετέφερε ρίσκο στον καταναλωτή).
2.Με ενίσχυση της διαφάνειας στην επιβολή της ρήτρας αναπροσαρμογής για όποιον πάροχο το είχε επιλέξει και συνομολογήσει νόμιμα δυνάμει των διατάξεων του Κώδικα Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας 2013.
Η σχετική απόφαση της ΡΑΕ του Φεβρουαρίου 2020 ήταν μεταβατική, για το διάστημα μέχρι τη λειτουργίατου λεγόμενου TargetModel (τον ευρωπαϊκό μηχανισμό προσδιορισμού των τιμών χονδρικής ηλεκτρικής ενέργειας). Στη συνέχεια η απόφαση θα έπρεπε να αναθεωρηθεί, αφού θα θεσπιζόταν η Προθεσμιακή Αγορά και ως εκ τούτου θα έπρεπε το ρίσκο που μεταφέρεται στον καταναλωτή να μετριάζεται ή και να περιορίζεται σημαντικά (ή και εξαλείφεται με μια καλώς λειτουργούσα προθεσμιακή αγορά). Να τονιστεί ότι πριν το targetModel δεν λειτουργούσε προθεσμιακή αγορά αλλά “mandatorypool” (υποχρεωτικά), οπότε δεν υπήρχαν διαθέσιμα εργαλεία αντιστάθμισης στους μη καθετοποιημένους παρόχους(δεν επιτρέπονταν τα διμερή συμβόλαια παραγωγών-προμηθευτών), κάτι το οποίο συνηγορούσε σε κάποιου είδους αναπροσαρμογή μέχρι τη αλλαγή του θεσμικού πλαισίου που ακολούθησε με το targetmodel.
Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι ορισμένοι πάροχοι προσέφυγαν δικαστικά κατά της απόφασης εκείνης της ΡΑΕ και συγκεκριμένα κατά της υποχρέωσής τους να διαθέτουν σταθερά τιμολόγια. Απ’ την άλλη, πολλοί καταναλωτές επέλεξαν τα σταθερά αυτά τιμολόγια και κυριολεκτικά … σώθηκαν.
Ταυτοχρόνως (α’ εξ. 2020), η ΡΑΕ είχε εισηγηθεί στο Υπουργείο Ενέργειας οι αλλαγές αυτές να ενσωματωθούν και στον Κώδικα Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας. Τούτο δυστυχώς δεν έγινε ποτέ.
Εκείνη πάντως την περίοδο η «ρήτρα αναπροσαρμογής» δεν απασχόλησε περαιτέρω, αφού η προσαυξήσεις ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτες. Ωστόσο εδώ και περίπου ένα χρόνο, η ρήτρα αυτή μετακυλύειστη λιανική τις υπέρογκες (προσ)αυξήσεις της χονδρικής και έχει οδηγήσει στο βραχνά που πνίγει νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Η ΡΑΕ ασχολήθηκε εκ νέου (υπό τη νέα της σύνθεση) με τη ρήτρα αναπροσαρμογής το 2021 και εξέδωσε σχετική απόφαση (967/2021) με ελάσσονος σημασίας παρεμβάσεις (τυποποίηση εντύπου λογαριασμών), χωρίς ωστόσο να αντιμετωπίζεται το ουσιαστικό ζήτημα του περιορισμού μεταφοράς όλου του ρίσκου και τους κόστους στον καταναλωτή, παρ’ ό,τι η νέα αγορά του TargetModelξεκίνησε τη λειτουργία της τον Νοέμβριο 2020 και προβλέπει πλέον τα προθεσμιακά συμβόλαια.
Σημειωτέον ότι η ΔΕΗ υιοθέτησε την περίφημη ρήτρα αναπροσαρμογής στη σημερινή της μορφή τον Αύγουστο 2021 ως ΡήτραΟριακής Τιμής Συστήματος (ενώ, μέχρι τότε, σε ορισμένα τιμολόγιά της, περιελάμβανε ρήτρα CO2), το οποίο πρακτικά σημαίνει ότι «έδεσε» απολύτως τον λογαριασμό με το ακριβό εισαγόμενο φυσικό αέριο και τις υψηλές προσαυξήσεις του στη χρηματιστηριακή αγορά.
Προεχθές μόλις, βουλευτής της συμπολίτευσης και έμπειρος δημοσιογράφος (κ.Μπάμπης Παπαδημητρίου) κατήγγειλε σε τηλεοπτικό σταθμό ότι «οι ιδιώτες πάροχοι ρεύματος πίεσαν τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας ώστε να εφαρμόσει και η ΔΕΗ την ρήτρα αναπροσαρμογής στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος». Ισχύει;(προσωπικά αμφιβάλλω).
Συμπεράσματα:
1. Στο παρελθόν η ΡΑΕ είχε ασχοληθεί επ’ αγαθώ με τη ρήτρα αναπροσαρμογής χάριν μεγαλύτερης διαφάνειας και προστασίας του καταναλωτή και μάλιστα σε μία περίοδο μηδενικών ουσιαστικά αυξήσεων.
2. Σήμερα η ΡΑΕ πρέπει να τοποθετηθεί εάν «επεβλήθη» στη ΔΕΗ τον Αύγουστο του 2021 η Ρήτρα Αναπροσαρμογής βάσει Οριακής Τιμής και μάλιστα στα σταθερά τιμολόγια κι εάν της ασκήθηκαν πιέσεις γι’ αυτό, όπως καταγγέλλεται από επίσημα συμπολιτευόμενα κοινοβουλευτικά χείλη.
3. Το πρόβλημα σήμερα εστιάζεται στις αυξήσεις στη χονδρική και γι΄ αυτό επιβάλλεται να γίνουν άμεσα ουσιαστικές ρυθμιστικές παρεμβάσεις κατ’ εξοχήν σε αυτό το επίπεδο.
4. Ταυτόχρονα όμως επιβάλλεται και στο επίπεδο της λιανικής ρυθμιστική ή νομοθετική παρέμβαση για ενίσχυση της διαφάνειας και της αναλογικότητας στις χρεώσεις ώστε να μην μετακυλίεται στους καταναλωτές όλο το (προσαυξημένο) κόστος και ρίσκο καθώς και το άγος της δικαστικής διεκδίκησης. Ήδη δικαστικές αποφάσεις κρίνουν τη ρήτρα καταχρηστική με τον τρόπο που εφαρμόζεται σήμερα από τους παρόχους.
5. Τέλος απαιτείται παρέμβαση και αναμόρφωση των συμβατικών όρων, ώστε ο καταναλωτής να μπορεί να κατανοήσει και ελέγξει τί ακριβώς καλείται να πληρώσει. Κι εδώ ισχύει απολύτως το του Αισχύλου: Απλά γαρ τα της αληθείας έπη. Τα λόγια της αλήθειας είναι απλά.
Όλα τα υπόλοιπα είναι προφάσεις εν αμαρτίαις.
*Ο Νικόλαος Φαραντούρης είναι Καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου και Δικαίου της Ενέργειας και Διευθυντής Μεταπτυχιακών στην Ενέργεια: Στρατηγική, Δίκαιο & Οικονομία στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Σύμβουλος του Αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης και Προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ Αλέξη Τσίπρα.
Πηγή: iEidiseis.gr
