*Της Εύης Μπίρμπα –
Μισό αιώνα αφότου αναγνωρίστηκε από τα Ηνωμένα Έθνη ως η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, η φετινή 8η Μαρτίου δεν αποτελεί απλώς μια αφορμή για εορτασμό όλων όσων έχουν καταφέρει οι γυναίκες μέχρι σήμερα. Περισσότερο από ποτέ, με την οπισθοδρόμηση που διεθνώς παρατηρείται στα κεκτημένα δικαιώματά τους, σηματοδοτεί μια σημαντική έκκληση για δράση, προκειμένου να επιτευχθεί ουσιαστική ισότητα των φύλων.
Δεδομένου ότι οι ρίζες της θέσπισης αυτής της επετειακής ημέρας ανάγονται στις διαμαρτυρίες εργατριών της κλωστοϋφαντουργίας –πολλές από αυτές μετανάστριες– στην Αμερική, στις απαρχές του προηγούμενου αιώνα, η ανάγκη να δούμε την κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα δικαιώματα και οι διεκδικήσεις των γυναικών σήμερα, έναν αιώνα αργότερα, στην Αμερική του Τραμπ, προβάλλει ως επιτακτική.
Ενώ διανύει μόλις τις αρχές της δεύτερης θητείας του –δεν έχει συμπληρώσει καν πενήντα ημέρες στην προεδρία– δείχνει αποφασισμένος να αναιρέσει κάθε ίχνος κρατικής πρόνοιας και συνοχής, μα και δημοκρατικών κατακτήσεων. Τα διατάγματα που υπογράφει σχεδόν καθημερινά στρέφονται τόσο κατά της δράσης για την κλιματική αλλαγή και της ελευθεροτυπίας, όσο και κατά των άσπονδων εχθρών του, των δημόσιων υπαλλήλων, των παράτυπων μεταναστών, των γυναικών, αλλά και των trans ανδρών και γυναικών. Αντιθέτως, έχει αγκαλιάσει τους απανταχού δικτάτορες, ακραίους, ρατσιστές, ομοφοβικούς και συνωμοσιολόγους, ενισχύοντας την διάχυτη πεποίθηση ότι η στάση του αποτελεί μέρος μιας επιχειρούμενης ραγδαίας και συντηρητικής αξιακής μετατόπισης. Φαίνεται μάλιστα ότι υπηρετεί το με-κυβερνητικά-οστά πλέον ιδεολογικό όραμα που η ιστορικός Janis Mimura αποκαλεί «τεχνο-φασισμό» (Chayka, 2025).
Στο όνομα μιας τεχνολογικής επιτάχυνσης και αντικατάστασης της υπάρχουσας ιεραρχίας με ένα τεχνοκρατικά οδηγούμενο αυταρχισμό, ενισχύει τις οριζόντιες ανισότητες, δηλαδή τις δομικές, οικονομικές και πολιτικές, ανισότητες ανάμεσα σε ομάδες ατόμων, περιθωριοποιώντας περαιτέρω άτομα με πολλαπλές ταυτότητες. Η ίδια η ζωή γυναικών σε πολύ φτωχές ή εμπόλεμες χώρες κινδυνεύει από τις πολιτικές συρρίκνωσης της οικονομικής βοήθειας προς τον USAID, τον σημαντικότερο αμερικανικό οργανισμό χορήγησης οικονομικής ενίσχυσης στο εξωτερικό εδώ και χρόνια. Και αυτό γιατί χωρίς πρόσβαση σε υπηρεσίες αναπαραγωγικής υγείας, οι επιπλοκές μιας εγκυμοσύνης ή γέννας για παράδειγμα, αποτέλεσμα ανεπιθύμητης κύησης, μπορεί να τους κοστίσει την ίδια τους τη ζωή. Αλλά και στο εσωτερικό της χώρας, πάρα πολλές γυναίκες δεν έχουν πλέον πρόσβαση στην άμβλωση και την αναπαραγωγική, υγειονομική περίθαλψη ως επακόλουθο των πολιτικών του Τραμπ που υποτίθεται ότι «προστατεύουν την γυναίκα» και προωθούν τη «βιολογική» αλήθεια περί ύπαρξης δύο μόνο φύλων. Χωρίς άλλο μια τέτοια στενή ερμηνεία του φύλου στοχοποιεί τα μέλη της LGBTQ+ κοινότητας, το δικαίωμα στην «έμφυλη ταυτότητα», καθώς και την πρόσβαση στην άμβλωση.
Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει εάν ο κοινωνικός ρόλος που επιφυλάσσουν για τη γυναίκα ειδικότερα τέτοιες επίσημες πολιτικές είναι όμοιος με αυτόν που είχε η μέση Αμερικανίδα τη δεκαετία του ’50, και που εύγλωττα εκφράζει μια διαγωνιζόμενη για τα καλλιστεία της Miss America 1958. Σε ένα νεοεμφανιζόμενο βίντεο στο ίντερνετ, όταν τη ρωτάνε εάν συμφωνεί με τους κοινωνιολόγους της εποχής που ισχυρίζονται ότι η θέση της γυναίκας είναι τόσο κυρίαρχη ώστε να υφαρπάζει το ρόλο του άντρα, απαντά καταφατικά, προσθέτοντας ότι ο αριθμός των εργαζόμενων γυναικών είναι υπερβολικός και ότι «η θέση της γυναίκας ανήκει στο σπίτι, δίπλα στον άνδρα και τα παιδιά της». Θα ήταν μία απλώς διασκεδαστική ιστορία εάν οι στενότεροι συνεργάτες του Αμερικανού Προέδρου, ο J.D.Vance, αντιπρόεδρος, και ο Elon Musk, άτυπος δισεκατομμυριούχος αντιπρόεδρος, δεν εξέφραζαν την ίδια άποψη, μισό αιώνα αργότερα.
Υπέρμαχοι ενός νέου είδους νεο-πατριαρχίας, νοσταλγούν το παρελθόν, επιζητώντας την επιστροφή σε πιο παραδοσιακούς ρόλους για τα δύο φύλα. Σε αυτό το πλαίσιο, αυτοί και οι ομοϊδεάτες τους ενθαρρύνουν τις γυναίκες να κάνουν όσα περισσότερα παιδιά μπορούν –ο ίδιος ο Elon Musk είναι πατέρας 14 παιδιών– και να μείνουν επικεντρωμένες στην ανατροφή τους, ενώ ωθούν τους άνδρες να αγκαλιάσουν το πρότυπο της αρρενωπότητας εκείνης που στρέφεται στις θρησκευτικές αξίες και τη συντήρηση της οικογένειάς τους. Φυσικά, οποιαδήποτε προσβασιμότητα σε πρωτοβουλίες για τη διαφορετικότητα, την ισονομία ή τη συμπεριληπτικότητα (DEIA), ιδιαίτερα μέσω της εκπαίδευσης, είναι απαγορευμένη. Έτσι, δεν λογίζεται διόλου τυχαία η αισθητικοποίηση των «trad wives», γυναικών που εδώ και λίγα χρόνια έχουν κάνει την εμφάνισή τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αποκτώντας απρόσμενη διαδικτυακή δημοφιλία. Η τάση τους άλλωστε να μαγειρεύουν, αψεγάδιαστα ντυμένες, εξαιρετικά δύσκολες συνταγές για την οικογένειά τους, εξιδανικεύοντας το παρελθόν και τους «παραδοσιακούς» ρόλους του φύλου τους, μόνο ως αθώα δεν γίνεται αντιληπτή.
Οικογενειάρχη δεν τον λες. Αντιθέτως, μπορείς να τον αποκαλέσεις βίαιο μισογύνη, με ισχυρές πολιτικές διασυνδέσεις που κινούν υποψίες. Ο λόγος για τον πρώην αθλητή kickboxing και παίχτη reality, Andrew Tate. Όταν δε φημολογείται ότι η αμερικανική κυβέρνηση άσκησε πίεση στη Ρουμανία προκειμένου να άρει τις απαγορεύσεις για μετακίνησή του ώστε να ταξιδέψει εν τέλει μαζί με τον αδερφό του στη Φλόριντα της Αμερικής, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας μόνο για τα θύματά του, αφού βαρύνεται με κατηγορίες βιασμού και sexual trafficking, στη Βρετανία και Ρουμανία, αντιστοίχως∙ εγείρονται επιπρόσθετες ανησυχίες για τη θέση που έχει ο μισογυνισμός –δίπλα δίπλα με τους παραδοσιακούς, έμφυλους ρόλους που ενστερνίζεται– στο ιδεολογικό αφήγημα με το οποίο ο Τραμπ δικαιολογεί όλα τα εκτελεστικά διατάγματα που υπογράφει σχετικά με το φύλο. Μέλος της «manosphere», του δικτύου εκείνου ανδρών που εκφέρουν βίαιες απόψεις εναντίων των γυναικών, η οποία και συνέβαλε στην εκλογική νίκη του Τραμπ, ο Tate κεφαλαιοποιεί, όπως υποστηρίζει η λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Manash της Μελβούρνης, Stephanie Wescott, αυτά τα ακροδεξιά αισθήματα. Σύμπτωμα της μεταστροφής στις αξίες που επιχειρεί ο επίσης κατηγορηθείς για σεξουαλική κακοποιητική συμπεριφορά Τραμπ, μάλλον μας επιβεβαιώνει τη δεινή επίθεση που δέχονται τα δικαιώματα των γυναικών, εφόσον κανονικοποιείται μια τέτοια τοξική αρρενωπότητα και στον πολιτικό χώρο, και δη της Αμερικής.
Η δαιμονοποίηση των πολιτικών φύλου όμως λειτουργεί πολύ πιο δόλια και έχει πιο ευρείες συνέπειες απ’ όσο φανταζόμαστε. Η επίθεση κατά της, σύμφωνα με την προεδρία Τραμπ, «έμφυλης ιδεολογίας» μπορεί να γίνει περισσότερο κατανοητή, όπως μας εξηγεί η Saskia Brechenmacher, μέσα από την ιστοσελίδα του «Emissary», ως μέρος μιας ευρύτερης ακροδεξιάς και συντηρητικής ρητορικής που υπάρχει εδώ και χρόνια στην Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική και έχει ως στόχο την προστασία της «φυσικής» –βλέπε πυρηνικής– «οικογένειας». Με αυτή ως κινητήρια δύναμη, οι ανελεύθερες δημαγωγικές δυνάμεις ανά τον κόσμο συμμαχούν, σε ένα ποικιλόμορφο φάσμα που εμπεριέχει από χριστιανούς και φονταμενταλιστές μουσουλμάνους έως ποδοσφαιρικούς χούλιγκαν, προκειμένου να αντιταχθούν στην ερμηνεία του φύλου ως κοινωνική κατασκευή,1 επιζητώντας στην ουσία την απονομιμοποίηση της υπάρχουσας κοινωνικο-οικονομικής τάξης πραγμάτων.
Τις ανεπάρκειες της τελευταίας εκμεταλλεύονται οι σκοτεινές αυτές δυνάμεις, προκειμένου να προσφέρουν την εναλλακτική, που ήδη από το 2017 η πολωνική «Πολιτική Κριτική» (Krytyka Polityczna) αποκαλεί «εστιασμένη στην οικογένεια, το έθνος, τις θρησκευτικές αξίες και την ελευθερία λόγου». Και εάν η περιγραφή αυτή έρχεται από οκτώ χρόνια πριν, καθόλου αποσυνδεδεμένη δεν είναι από την παραποίηση του νοήματος λέξεων όπως «ελευθερία λόγου» και «φύλο» ή «έμφυλες πολιτικές» που επιχειρεί για παράδειγμα η αμερικανική προεδρία. Αρκεί να δει κανείς πως, μόλις την πρώτη εβδομάδα της θητείας της, απένειμε χάρη σε αρκετούς διαδηλωτές κατά των αμβλώσεων που είχαν παραβιάσει την «Ελευθερία Πρόσβασης στις Εισόδους Κλινικών» (νομοθέτημα του 1994), για να καταλάβει το μέγεθος της βίας που μπορούν πλέον αυτοί ανενόχλητα να ασκούν στις γυναίκες που θα επιλέξουν τη διακοπή κύησης σε όσες πολιτείες είναι ακόμα εφικτό. Σε μια εσκεμμένη καμπάνια παραπληροφόρησης, τόσο ο Τραμπ όσο και ο J. D. Vance συνδέουν θεμελιώδεις και διεθνώς κατοχυρωμένες έννοιες με πραγματικές ανησυχίες του κόσμου, όπως η οικονομική ανασφάλεια και οι κοινωνικές ανισότητες, προκειμένου να τις διαβρώσουν, να τις αποπολιτικοποιήσουν και να τις καταστήσουν κενές περιεχομένου.
Αυτό που εν τέλει διακυβεύεται από αυτές τις αμερικανικές κυβερνητικές πολιτικές, περισσότερο από άλλες χώρες, όπως το Ιράν ή το Αφγανιστάν, όπου παρατηρείται εξάλειψη των δικαιωμάτων των γυναικών και της L.G.T.B.Q + κοινότητας, είναι η παγκόσμια υπονόμευση των πολιτικών μας ελευθεριών και η αποστέρηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Αυτό άλλωστε που δεν καταλαβαίνει ο (κάθε) Τραμπ, όπως λέει η Dr. Sierra Washington,2 γιατρός στη Μοζαμβίκη, είναι ότι σε έναν ολοένα διασυνδεδεμένο κόσμο, «ασθένειες, όπως ο HIV», που κάλλιστα θα μπορούσε να αποτρέψει με τη συνέχεια της χορήγησης αμερικανικής οικονομικής ενίσχυσης σε δοκιμαζόμενες χώρες, «πραγματικά δεν σέβονται τα διεθνή σύνορα». Εμείς; Θα καθίσουμε άπραγοι να παρακολουθούμε τα απανωτά χτυπήματα που δέχονται οι ελευθερίες και τα δικαιώματά μας;
ΠΗΓΕΣ
Brechenmacher, S. (2025, February 14). Trump’s “Gender Ideology” Attacks Are Following a Global Movement. Emissary. https://carnegieendowment.org/emissary/2025/02/trump-gender-ideology-global-trend-women-lgbtq-rights?lang=en
Chayka, K. (2025, February 26). Techno-Fascism Comes to America. New Yorker. https://www.newyorker.com/culture/infinite-scroll/techno-fascism-comes-to-america-elon-musk
Gaffney, S. & Vasina, J. (2025, February 20). Andrew Tate capitalising on rising fascist sentiment, researcher says. France24. https://www.france24.com/en/video/20250219-andrew-tate-capitalizing-on-rising-fascist-sentiment-in-his-political-aspirations-researcher
Grzebalska, W., Kováts, E & Pető, A. (2017, January 13). Gender as symbolic glue: how ‘gender’ became an umbrella term for the rejection of the (neo)liberal order. Krytyka Polityczna & European Alternatives. https://politicalcritique.org/long-read/2017/gender-as-symbolic-glue-how-gender-became-an-umbrella-term-for-the-rejection-of-the-neoliberal-order/
Lee, C. (2025, February 20). Here Are Trump’s Major Moves Affecting Access to Reproductive Healthcare. Time. https://time.com/7260062/trump-first-month-abortion-reproductive-rights/
Remnick, D. (2025, March 1). Trump’s Disgrace. New Yorker. https://www.newyorker.com/magazine/2025/03/10/trumps-disgrace?_sp=6c024622-bcd2-4b8f-a247-9ba73cfd9701.1740998186369
Tuckey, S. (2025, February 19). Trump on Gender: The Dehumanization is the Point. OXFAM. https://politicsofpoverty.oxfamamerica.org/trump-on-gender/
1 Κέρδισε έδαφος σε μια χρονική στιγμή-ορόσημο για τη χειραφέτηση των γυναικών, τη Διεθνή Διάσκεψη για τον Πληθυσμό και την Ανάπτυξη, που έλαβε χώρα στο Κάιρο της Αιγύπτου, το 1994.
2 Καθώς και διευθύντρια του Κέντρου «Stony Brook’s Center» για την παγκόσμια ισοτιμία υγείας, και μέλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Γυναικολογίας και Μαιευτικής Επιτροπής για ασφαλή άμβλωση (Lee, 2025).
ΠΗΓΗ: epohi.gr
