Η εξέλιξη της τεχνολογίας επιδρά στη ζωή μας, αλλάζοντας διαρκώςκαι τον τρόπο με τον οποίο μεταδίδεται η πληροφορία. Από τις εφημερίδες και το ραδιόφωνο, περάσαμε στη γραμμική τηλεόραση, σιγά-σιγά στη συνεχή ροή, ενώ πλέον βιώνουμε την παντοκρατορία του διαδικτύου και του ondemand βίντεο. Με άλλα λόγια, στη νέα εποχή το βίντεο δε χρειάζεται καν την τηλεόραση, έχει «αποδράσει» από τα στενά της όρια, είναι διαθέσιμο μπροστά μας μόλις με ένα μέτριο σήμα κινητής τηλεφωνίας κι ένα σχετικά απλό «έξυπνο» τηλέφωνο ή μια ταμπλέτα.
Τα τελευταία 60 χρόνια οι πόλεμοι μένουν στην ιστορία από τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για την κάλυψή τους. Ο πόλεμος του Βιετνάμ ήταν ο πρώτος πόλεμος της τηλεόρασης. Ο πόλεμος στον Κόλπο ήταν ο πόλεμος του CNN. Σήμερα, στην εποχή του διαδικτύου, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της τεχνητής νοημοσύνης, έχουν αλλάξει πλήρως τα μέσα, ο χρόνος και ο τρόπος μετάδοσης πληροφοριών.
Ως εκ τούτου, με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, δεν ήταν λίγοι αυτοί που έσπευσαν να τον χαρακτηρίσουν ως «τον πόλεμο του Tik Tok»1. Το συγκεκριμένο μέσο έκανε την εμφάνισή του πριν κάποια χρόνια ως μία πλατφόρμα με χορευτικά κυρίως βίντεο. Δεν άργησε να αγαπηθεί από τον κόσμο, ειδικά από τη νέα γενιά, στην οποία εξαρχής στόχευε, με αποτέλεσμα να εξελιχθεί σε ένανψηφιακό χώρο έκφρασης και ενημέρωσης. Η συνταγή ήταν πετυχημένη και τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν πολύ απλά, αλλά ταυτόχρονα καθοριστικά για την επιτυχία της πλατφόρμας. Βίντεο μικρής διάρκειας, που μπορούν να εμπλουτιστούν εύκολα από οποιονδήποτε μη εξειδικευμένο χρήστη με ήχους και οπτικοακουστικά εφέ, και ένας πολύ «έξυπνος» αλγόριθμος, που γρήγορα και αποτελεσματικά «μαθαίνει» να παρουσιάζει στους χρήστες βίντεο, που θα κρατήσουν αμείωτο το ενδιαφέρον τους.
Το TikTok, λοιπόν, κατέστη γρήγορα το βασικό μέσο της νεολαίας. Έγινε η πλάκα, ο «χαβαλές», το νέο διεθνές κοινωνικό δίκτυο. Αναπόδραστα, αποτέλεσε το κυρίαρχο μέσο ενημέρωσης μεγάλης μερίδας νέων για τον πόλεμο, παραγκωνίζοντας έτσι άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που η κυριαρχία τους στην ενημέρωση των χρηστών είχε προηγηθεί και είχαν ήδη καθιερωθεί ως κεντρικοί δίαυλοι μετάδοσης ειδήσεων και πληροφοριών, όπως για παράδειγμα το Twitter. Η νέα αυτή κατάσταση προκαλεί πολλά ερωτήματα και μας κάνει εν τέλει να αμφισβητούμε σοβαρά την ποιότητα της ενημέρωσης που διαχέεται μέσω τουTikTok.
Καταρχήν είναι ιδιαίτερα προβληματικό πως πρόκειται για μία πλατφόρμα δομημένη ώστε να εξυπηρετεί τον στόχο της γρήγορης ψυχαγωγίας και που δεν ενδιαφέρεται να διευκολύνει τους χρήστες της να εξακριβώσουν τις πληροφορίες που μεταδίδονται, ενώ αυτές πολύ συχνά αποδεικνύονται καραμπινάτα fakenews2 . Ένα από τα πολλά στοιχεία που συνηγορούν υπέρ αυτού είναι το γεγονός ότι, καθώς βρίσκεσαι στην κεντρική σελίδα της εφαρμογής (“ForYourPage”), όπου εμφανίζονται τα διάφορα βίντεο, δεν αναγράφεται η ημερομηνία δημοσίευσής τους. Μόνο εάν ο χρήστης επιλέξει να επισκεφτεί το προφίλ του λογαριασμού που δημοσίευσε το βίντεο, μπορεί να πληροφορηθεί εάν αυτό που μόλις είδε δημοσιεύτηκε πριν από μία ώρα ή πριν απόδύο χρόνια. Ακόμη, η πλατφόρμα δεν διαχωρίζει ποιοτικά ανάμεσα σε «αυθεντικά», ψηφιακά επεξεργασμένα, ή ακόμα και πλήρως κατασκευασμένα βίντεο. Κάτι τέτοιομπορεί να οδηγήσει στη διάδοση deepfakevideo, των εφιαλτικών εκείνων βίντεο-προσομοιώσεων, όπου κάποιο πρόσωπο μπορεί να παρουσιάζεται να κάνει ή να λέει κάτι που ποτέ δεν είπε ή έκανε στην πραγματικότητα, με αποτέλεσμα η διάκριση ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα να επαφίεται αποκλειστικά στον τελικό χρήστη!
Οι εικόνες που βλέπουμε καθημερινά μπροστά μας είναι ήδη από μόνες τους τρομακτικές. Οι εικόνες που βλέπαμε από την πανδημία αρκούσαν για να μας καθηλώσουν και να μας αφήσουν άφωνους. Παρόλα αυτά, οι ψευδείς ειδήσεις, ειδικά σε περιόδους κρίσεων όπως η πανδημία και ο πόλεμος, αναζωπυρώνονται και πολλαπλασιάζονται επικίνδυνα. Έτσι, είδαμε να προβάλλεται βίντεο από πορεία για την κλιματική αλλαγή στην Αυστρία ως είδηση από την Ουκρανία3 . Αντίστοιχα, στη χώρα μας προβλήθηκε βίντεο, που είχε τραβηχτεί το 2018 στο μετρό της Ρώμης, αναφέροντας πως πρόκειται για εικόνες από το Κίεβο.
Η μετάδοση ψευδών ειδήσεων και πληροφοριών εξυπηρετεί και χρησιμοποιείται από πολλές πλευρές. Όταν, όμως, αυτή η πρακτική μεταφέρεται στο χώρο του διαδικτύου, και πολύ περισσότερο στα κοινωνικά δίκτυα, τότε καθίσταται ανεξέλεγκτη και επικίνδυνη. Στην εποχή της μαζικής διάδοσης και κατανάλωσης πληροφοριών, δεν προλαβαίνουμε καν να αναρωτηθούμε εάν αυτό που βλέπουμε ή διαβάζουμε είναι αλήθεια ή ψέματα. Αλλά ακόμα και να θέσουμε το ερώτημα, την απάντηση πολύ δύσκολα τη βρίσκουμε.
Όταν ο διαχειριστής του αλγόριθμου επιλέγει ποια είδηση θα δεις, με βάση τα δεδομένα που έχει συλλέξει για εσένα· όταν η τεχνητή νοημοσύνη έχει εξελιχθεί τόσο, που δεν μπορείς να καταλάβεις εάν το βίντεο που βλέπεις είναι αληθινό ή όχι· όταν η ερευνητική δημοσιογραφία, οι εγγυήσεις αξιοπιστίας και διασταύρωσης των πηγών έχουν πλέον αντικατασταθεί από τις πλατφόρμες και την αχαλίνωτη και απαλλαγμένη από κριτήρια ποιότητας και προϋποθέσεις αναδημοσίευση· όταν, με άλλα λόγια, η τεχνητή νοημοσύνη αντικαθιστά τον αρχισυντάκτη, τότε, είναι που γεννάται το ερώτημα πώς μπορεί να συνυπάρξει η ελευθερία του λόγου με τις νέες τεχνολογίες.
Το αίτημα για ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία και για ελευθεροτυπία είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Μπορούμε αυτό το αίτημα να το ενισχύσουμε; Ίσως έχει έρθει η ώρα να διερωτηθούμε εάν και πώς θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε την τεχνητή νοημοσύνη προς όφελος της κοινωνίας, για παράδειγμα ανιχνεύοντας deep fakes.
Θέλουμε την τεχνολογία σύμμαχό μας στον αγώνα κατά της παραπληροφόρησης. Όμως ο αγώνας αυτός δε θα επιτευχθεί με μία μαθηματική εξίσωση ή με έναν αλγόριθμο. Τα ζητήματα που θέτει η αλματώδης εξέλιξη της τεχνολογίας δεν απαιτούν τεχνοκρατικής, αλλά πολιτικής φύσης απαντήσεις. Χρειάζεται ρύθμιση; Ποιά είναι τα όρια της αναγκαίας παρέμβασης, για να ρυθμιστούν οι αγωγοί της πληροφορίας και πού αρχίζει η δυστοπία με την επιβολή καθεστώτος οιονεί λογοκρισίας, με το πρόσχημα της «προστασίας» όλων μας από τα fake news; Ο αντίπαλος οργανώνεται και απλώνει το πέπλο του νεοαυταρχισμού του με κάθε αφορμή. Οι απαντήσεις δεν αφορούν το αύριο, αφορούν το σήμερα, για να μην ξαναζήσουμε εφιάλτες του χτες. Ο αγώνας κατά της παραπληροφόρησης είναι αγώνας για την αναζήτηση της Αλήθειας, είναι αγώνας για τη Δημοκρατία.
Και η Αλήθεια, μόνο σε ένα Κράτος Δικαίου μπορεί να επιβιώσει.
Παραπομπές:
2 – Δείτε εδώ
3 – Δείτε εδώ
*Ο Κώστας Αρβανίτης είναι ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία
Πηγή: ieidiseis.gr
