Η ιδέα μιας διπολικής ή με κάποιο τρόπο δυαδικής ηγεσίας στον πλανήτη απλώς δεν έχει καμία λογική.
*Του Θέμη Τζήμα
Στο πολεμικό πεδίο οι εξελίξεις για την Ουκρανία φαίνεται ότι βαίνουν επιδεινούμενες. Οι Ρώσοι προελαύνουν σε μια σειρά τμημάτων των μετώπων με κυριότερο το Ποκρόφσκ. Εν τω μεταξύ οι λιποταξίες στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις αυξάνουν, ενώ οι επιθέσεις στις υποδομές των Ουκρανών εντείνουν τον κίνδυνο γενικευμένων διακοπών ηλεκτροδότησης στα μεγάλα αστικά κέντρα.
Η κατάληψη του Ποκρόφσκ θα αποτελέσει ένα ακόμα βαρύ χτύπημα στην Ουκρανία αλλά όχι μόνο λόγω της απώλειας μιας σημαντικότατης πόλης. Μέσα στο Ποκρόφσκ εγκλωβίζονται Ουκρανοί στρατιώτες, οι οποίοι αν δε δοθούν εντολές υποχώρησης εγκαίρως θα εξοντωθούν ή θα αιχμαλωτιστούν στερώντας ακόμα περισσότερο την Ουκρανία από εμπειροπόλεμες δυνάμεις. Μπορεί φυσικά ήδη να είναι αργά για μια τέτοια εντολή.
Σε κάθε περίπτωση, μέχρι σήμερα η ουκρανική ανώτατη διοίκηση και ο ίδιος ο Πρόεδρός της δείχνουν να προτιμούν «ηρωικές» εξοντώσεις των δυνάμεών τους παρά τακτικές αναδιπλώσεις οι οποίες μπορεί να μην ηχούν πολύ θετικά στα αυτιά των υποστηρικτών τους αλλά μπορούν να σώσουν ζωές.
Οι εξελίξεις στο πεδίο μπορεί να καλυφθούν πρόσκαιρα από την προπαγάνδα αλλά δεν μπορούν να αγνοηθούν. Αυτήν τη στιγμή η Ρωσία δεν έχει κανένα λόγο να αποδεχθεί μια συμφωνία όπως εκείνες του Μινσκ. Μια πρόσκαιρη κατάπαυση πυρός απλώς και μόνο για να αντιμετωπίσει αργότερα μια Ουκρανία πιο ενισχυμένη και έναν πρόεδρο στις ΗΠΑ ακόμα πιο επιθετικό εναντίον της θα αποτελέσει καταστροφική επιλογή.
Από την άλλη όμως, ένας οριστικός διακανονισμός καθίσταται ολοένα δυσκολότερος για τον πρόεδρο Τραμπ εν πολλοίς λόγω των εξελίξεων στο πεδίο των μαχών. Μια οριστική συνθήκη ειρήνης στην παρούσα φάση δεν μπορεί παρά να αναγνωρίσει όχι μόνο τα ήδη τετελεσμένα αλλά και την τάση την οποία αυτά προδιαγράφουν οδηγώντας σε έλεγχο του Κιέβου (και) από τη Ρωσία. Μια τέτοια ήττα για τις ΗΠΑ και για τον πρόεδρο Τραμπ θα αποδειχτεί δύσκολα διαχειρίσιμη, όχι γιατί ενδιαφέρεται κανείς στις ΗΠΑ για την Ουκρανία αλλά επειδή το βαθύ κράτος περιμένει να του χρεώσει μια ατιμωτική αποχώρηση όπως εκείνη από την Καμπούλ. Επιπλέον μια τέτοια καθαρή ήττα θα ακυρώσει πολιτική περίσφειξης και στραγγαλισμού της Ρωσίας δεκαετιών.
Υπάρχει ένας λόγος για τον οποίο ο πρόεδρος των ΗΠΑ θα μπορούσε ενδεχομένως να αποδεχτεί μια τέτοια εξέλιξη και αυτή θα ήταν μια πλήρης εγκατάλειψη του Ιράν από τη Ρωσία ενόψει νέας ισραηλινής επίθεσης εναντίον του τελευταίου. Μόνο που σε μια τέτοια περίπτωση η Ρωσία τελικά θα πυροβολήσει τα πόδια της επειδή ο πλήρης έλεγχος της ευρύτερης Μέσης Ανατολής από τις ΗΠΑ, την Τουρκία και το Ισραήλ, τελικά θα στραγγαλίσει και τη Ρωσία.
Ο άλλος δρόμος για τον πρόεδρο των ΗΠΑ είναι η γνωστή πολιτική της κλιμάκωσης προκειμένου μετά να αποκλιμακώσει πετυχαίνοντας μια επωφελή για τον ίδιο συμφωνία. Σε αυτό το πλαίσιο μπορεί οι ήττες στο μέτωπο με έναν στρεβλό τρόπο να θεωρηθεί από την ηγεσία της Ουκρανίας ότι τη συμφέρουν. Ο κίνδυνος μιας απότομης κατάρρευσης της γραμμής του μετώπου είναι πιο πιθανό να οδηγήσει σε εξοπλισμό με τόμαχωκ από τις ΗΠΑ από ό,τι η στασιμότητα. Δεν υπάρχει βεβαίως όπλο ικανό να αλλάξει από μόνο του τη ροή των εχθροπραξιών. Οι Tomahawk αποτελούν περισσότερο μέσο προβοκαρίσματος της Ρωσίας προκειμένου να κλιμακώσει τις εχθροπραξίες ενισχύοντας την πιθανότητα να μπει το ΝΑΤΟ απευθείας στον πόλεμο. Από την αρχή της σύγκρουσης αυτή είναι η ελπίδα του Ζελένσκι.
Όσο αυτά λαμβάνουν χώρα και επειδή λαμβάνουν χώρα, οι διακηρύξεις του προέδρου των ΗΠΑ φαντάζουν ακόμα πιο ρηχές. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ αποκάλεσε τη συνάντησή του με τον Κινέζο ομόλογό του «G2 συνάντηση», η οποία θα φέρει διαρκή ειρήνη. Πρόκειται μάλλον όχι για προβοκάτσια (παρότι ούτε αυτό πρέπει να αποκλείεται) αλλά για τη γνωστή ρηχότητα του Αμερικανού προέδρου. Η ιδέα ενός G2, μιας διπολικής ή με κάποιο τρόπο δυαδικής ηγεσίας στον πλανήτη απλώς δεν έχει καμία λογική.
Πρώτον, γιατί οι μη ελεγχόμενες από τις ΗΠΑ χώρες να δεχτούν η Κίνα να γίνει για τις ίδιες, ό,τι οι ΗΠΑ για τον υπόλοιπο πλανήτη;
Έπειτα, γιατί η Κίνα να δεχτεί ένα δυαδικό σχήμα ηγεσίας με τις ΗΠΑ, το οποίο σε συνθήκες αμφιβήτησης αν όχι υποχώρησης της αμερικανικής ισχύος (και είναι υποχώρηση αν θέλουμε να είμαστε απολύτως ειλικρινείς) να τη σταθεροποιήσει με ένα τέτοιο σχήμα;
Ακόμα χειρότερα για το εν λόγω «σχέδιο» ( ή μάλλον πυροτέχνημα για να είμαστε πιο σαφείς) ακόμα και αν συμφωνήσουν σε αυτό, πώς ακριβώς θα το επιβάλλουν οι δύο χώρες; Με ποιους οικονομικούς και στρατιωτικούς μηχανισμούς; Αν ας πούμε αποφασίσουν να δώσουν μια λύση στο θέμα της Ουκρανίας: πώς ακριβώς θα την επιβάλουν στη Ρωσία και με ποιο κόστος;
Η επιλογή να ηγηθείς και μάλιστα χωρίς να σε έχουν προσκαλέσει έστω κάποιοι σημαίνει ότι θα πρέπει να επιβληθείς. Η επιβολή δε, προϋποθέτει σκληρές οικονομικές συγκρούσεις και πολέμους. Αν οι ΗΠΑ θέλουν να βαδίσουν αυτόν τον δρόμο και κάπως ξέρουν πώς να το πραγματοποιούν (αν και πλέον όχι ιδιαιτέρως επιτυχώς) η Κίνα με ποιον τρόπο και γιατί να εμπλακεί σε μια περιπέτεια, που στο τέλος της πιθανότατα θα τη βρει να έχει προδοθεί από τις ΗΠΑ έχοντας πρώτα καταστεί εξαρτημένη εν μέρει από τις τελευταίες και έχοντας χάσει συμμάχους;
Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνούμε τον πυρήνα, το θεμέλιο αυτών των αντιπαραθέσεων. Πρόκειται για την ίδια τη φύση του παγκοσμίου και παγκοσμιοποιούμενου καπιταλισμού, για τον οποίο καμία ρύθμιση και κανένας καινούριος «καταπραϋντικός» κανόνας, πολύ περισσότερο καμία αρχιτεκτονική δεν προτάθηκε ούτε αποφασίστηκε. Οι αιτίες των συγκρούσεων βρίσκονται εκεί και οι ματαιοδοξίες του προέδρου των ΗΠΑ είναι απολύτως επικίνδυνες.
Με αυτά τα δεδομένα η Ουκρανία πέρα από την δική της σημασία αποτελεί και πολύ καλή απόδειξη γιατί στα κοντά «G2» δεν φαίνεται πιθανό να προκύψει. Κάθε τέτοια συζήτηση ωστόσο μπορεί να προκαλέσει μεγάλη ζημιά σε όσες χώρες και σε όσους ηγέτες εμπλέκονται.
*Ο Θέμης Τζήμας είναι δικηγόρος, διδάκτορας δημοσίου δικαίου και πολιτικής επιστήμης του ΑΠΘ και μεταδιδακτορικός ερευνητής. Έχει δημοσιεύσει μελέτες σε διεθνή συνέδρια και σε νομικές επιθεωρήσεις και έχει συμμετάσχει σε διάφορες διεθνείς αποστολές.
ΠΗΓΗ: kosmodromio.gr
