Μια απλοϊκή εκτίμηση της δύναμης του διαδικτύου θα μπορούσε να είναι ότι ο τεράστιος όγκος των πληροφοριών και των δεδομένων, η ευρύτερη πρόσβαση σε αυτά και, ας πούμε, η μεγαλύτερη διαφάνεια που προκύπτει ως εκ τούτου θα δημιουργήσουν έναν καλύτερο και πιο αληθινό κόσμο.
Μόνο που αυτή η παρατήρηση ανήκει, ιστορικά, περισσότερο σε ανάλυση περί διαδικτύου το 1998 παρά στο 2024, καθότι τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκε η τεχνητή νοημοσύνη, η οποία ελέγχει και κατηγοριοποιεί σχεδόν τα πάντα: το διαφημιστικό μας προφίλ από τις αγορές και τις προτιμήσεις μας, τις γαστρονομικές μας επιλογές, τις ερωτικές τάσεις και την επιλογή συντρόφου, τις τραπεζικές συναλλαγές, την οικονομική μας «επιφάνεια» και τους περιορισμούς, ή όχι, που προκύπτουν από αυτήν, και άλλα πολλά.
Η τεχνητή νοημοσύνη βάζει τα πάντα σε κουτάκια, σε κατηγορίες, μας προσάπτει – συνήθως ερήμην μας – έναν χαρακτήρα και ιδιότητες που κάποιοι εγκρίνουν και άλλοι απορρίπτουν, μας κάνει ίσως πιο «αμφιλεγόμενους» από ότι μας αξίζει. Μας καθιστά όμως περισσότερο δημοκρατικούς;
Ποτέ δεν ήταν ευκολότερο να γνωρίζει κανείς περισσότερα για τον κόσμο απ’ ότι τώρα, και ποτέ δεν ήταν ευκολότερο να μοιράζεται αυτή τη γνώση απ’ ότι τώρα, αληθεύει.
Αλλά αν κοιτάξει κανείς την κατάσταση της κοινωνίας, της πολιτικής, των μέσων ενημέρωσης και ούτω καθεξής, το πρώτο που θα συμπεράνει δεν θα είναι πως επικρατεί η «αλήθεια» και η ανθρώπινη «σοφία», παρατηρεί ο Σον Έλινγκ, δημοσιογράφος του ενημερωτικού ιστότοπου The Vox, ο οποίος προσκάλεσε τον ισραηλινό ιστορικό και συγγραφέα Γιούβαλ Νόα Χαράρι σε μια εφ΄όλης της ύλης συνέντευξη στο πόντκαστ που επιμελείται και παρουσιάζει, την Γκρίζα Ζώνη, με αφορμή το νέο βιβλίο του Χάραρι με τίτλο Nexus: Μια σύντομη ιστορία των πληροφοριακών δικτύων από τη λίθινη εποχή έως την τεχνητή νοημοσύνη.
Σε αυτήν, ο Χαράρι εξηγεί αν η δημοκρατία και η τεχνητή νοημοσύνη μπορούν να συνυπάρξουν, ενώ η «φιλοσοφική απορία» του Ίλινγκ, με την απαραίτητη ειρωνία που τον χαρακτηρίζει – βάζει τα «θεμέλια» της συζήτησης λέγοντας «αν οι άνθρωποι είναι πλέον τόσο έξυπνοι και πληροφορημένοι, γιατί παραμένουμε τόσο ηλίθιοι;»
Στο νεό του βιβλίο, ο Χαράρι διατυπώνει δύο μεγάλα επιχειρήματα: το πρώτο επιχείρημα είναι ότι κάθε σύστημα που έχει σημασία στον κόσμο μας είναι ουσιαστικά το αποτέλεσμα ενός δικτύου πληροφοριών. Από το νόμισμα και τη θρησκεία μέχρι τα κράτη και την τεχνητή νοημοσύνη, όλα λειτουργούν επειδή υπάρχει μια αλυσίδα ανθρώπων, μηχανών και θεσμών που συλλέγουν και μοιράζονται πληροφορίες.
Το δεύτερο επιχείρημα είναι ότι παρόλο που αντλούμε τεράστια δύναμη με την οικοδόμηση αυτών των δικτύων συνεργασίας, ο τρόπος με τον οποίο είναι κατασκευασμένα τα περισσότερα από αυτά τα καθιστά πιο πιθανό να παράγουν κακά αποτελέσματα, και δεδομένου ότι η δύναμή μας ως είδος αυξάνεται χάρη στην τεχνολογία, οι πιθανές συνέπειες αυτού του γεγονότος είναι όλο και πιο καταστροφικές.
Ο άνθρωπος είναι το πιο έξυπνο ον του πλανήτη, παραδέχονται και οι δύο, και την ίδια στιγμή, βρισκόμαστε στα πρόθυρα της καταστροφής του εαυτού μας, του πολιτισμού μας και μεγάλου μέρους του οικολογικού συστήματος.
Αρχίζοντας την κουβέντα με την τεχνητή νοημοσύνη και τις επιπτώσεις της, ο Χαράρι παρατηρεί πως ό,τι μας συμβαίνει το βιώνουμε μέσα από τη διαμεσολάβηση πολιτισμικών προϊόντων – μυθολογίες, ιδεολογίες, τεχνουργήματα, τραγούδια, θεατρικά έργα, τηλεοπτικές σειρές.
«Ζούμε εγκλωβισμένοι μέσα σε αυτό το πολιτισμικό σύμπαν. Και μέχρι σήμερα, τα πάντα, όλα τα εργαλεία, όλα τα ποιήματα, όλες οι τηλεοπτικές σειρές, όλες οι μυθολογίες, είναι προϊόν του οργανικού, ανθρώπινου νου. Αλλά τώρα…αυτό θα είναι, όλο και περισσότερο, το προϊόν ανόργανης τεχνητής νοημοσύνης.», τονίζει ο Χαράρι .
Είναι θέμα κατανόησης του κόσμου μας και πως λειτουργεί, συμπληρώνει, με το παράδειγμα των χρηματοπιστωτικών θεσμών και ιδρυμάτων: «Τι θα συμβεί, για παράδειγμα, αν τα χρηματοοικονομικά γίνουν τόσο περίπλοκα εξαιτίας της τεχνητής νοημοσύνης που κανένας άνθρωπος δεν θα είναι πλέον σε θέση να τα κατανοήσει; Ακόμα και σήμερα, πόσοι άνθρωποι κατανοούν πραγματικά το χρηματοπιστωτικό σύστημα; Λιγότεροι από το 1%; Σε 10 χρόνια, ο αριθμός των ανθρώπων που κατανοούν το χρηματοπιστωτικό σύστημα θα μπορούσε να είναι ακριβώς μηδέν, επειδή το χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι η ιδανική παιδική χαρά για την τεχνητή νοημοσύνη. Είναι ένας κόσμος καθαρών πληροφοριών και μαθηματικών», υπογραμμίζει ο Χαράρι.
Όταν λοιπόν κοιτάζει κάποιος τον κόσμο τώρα και κάνει προβλέψεις για το μέλλον, αυτό βλέπει – τις κοινωνίες να παγιδεύονται σε αυτά τα απίστευτα ισχυρά αλλά τελικά ανεξέλεγκτα δίκτυα πληροφοριών; απορεί ο Ίλινγκ, με τον Χαράρι να απαντά πως το ζητούμενο εδώ δεν είναι ο ντετερμινισμός, αλλά ότι έχουμε «αυτά τα εκατομμύρια γραφειοκράτες της τεχνητής νοημοσύνης στα σχολεία, στα εργοστάσια, παντού, που λαμβάνουν αποφάσεις για εμάς με τρόπους που δεν καταλαβαίνουμε.»
Η δημοκρατία αφορά σε μεγάλο βαθμό τη λογοδοσία, επισημαίνει χαρακτηριστικά ο Χαράρι, και αυτή εξαρτάται από την ικανότητα κατανόησης των αποφάσεων. «Αν…όταν κάνετε αίτηση για δάνειο στην τράπεζα και η τράπεζα σας απορρίπτει και ρωτάτε “Γιατί όχι;” και η απάντηση είναι “Δεν ξέρουμε, ο αλγόριθμος εξέτασε όλα τα δεδομένα και αποφάσισε να μη σας δώσει δάνειο, και εμείς απλά εμπιστευόμαστε τον αλγόριθμό μας”, αυτό σε μεγάλο βαθμό είναι το τέλος της δημοκρατίας. Μπορείτε ακόμη να κάνετε εκλογές και να επιλέξετε όποιον άνθρωπο θέλετε, αλλά αν οι άνθρωποι δεν είναι πλέον σε θέση να κατανοήσουν αυτές τις βασικές αποφάσεις για τη ζωή τους, τότε δεν υπάρχει πλέον υπευθυνότητα.»
Με την συγκεκριμένη «απειλή» κατά νου, για πόσο καιρό ακόμα ο άνθρωπος θα έχει τον έλεγχο των αποφάσεών του, του μέλλοντός του, και πως θα καταλάβουμε ότι έχουμε χάσει το περιθώριο επιστροφής στο σημείο που θα μπορούσαμε να αλλάξουμε κάποια πράγματα, να διορθώσουμε το «λάθος» μας, στο οποίο ο Χαράρι απαντά με απλότητα και αφοπλιστική ειλικρίνεια: «Κανείς δεν ξέρει με σιγουριά. Η τεχνητή νοημοσύνη κινείται γρηγορότερα απ’ ότι σχεδόν όλοι περίμεναν. Απλά σκεφτείτε το από μια κοσμική προοπτική. Ως άνθρωποι είμαστε το προϊόν 4 δισεκατομμυρίων ετών οργανικής εξέλιξης. Και χρειάστηκαν δισεκατομμύρια χρόνια για την εξέλιξη των πολυκύτταρων οργανισμών, και των ερπετών και των θηλαστικών και των πιθήκων και των ανθρώπων. Η ψηφιακή εξέλιξη, η μη οργανική εξέλιξη, είναι εκατομμύρια φορές ταχύτερη από την οργανική εξέλιξη. Και βρισκόμαστε τώρα στην αρχή μιας νέας εξελικτικής διαδικασίας που μπορεί να διαρκέσει χιλιάδες ή και εκατομμύρια χρόνια. Οι τεχνητές νοημοσύνες που γνωρίζουμε σήμερα το 2024, το ChatGPT και όλα αυτά, είναι απλώς οι αμοιβάδες της εξελικτικής διαδικασίας της τεχνητής νοημοσύνης.»
Δημοκρατία και Τεχνητή Νοημοσύνη
Αναπόφευκτα, η συζήτηση στράφηκε στο αν υπάρχει πιθανότητα να συνυπάρξει οποιοδήποτε έννοια περί Δημοκρατίας με την αχαλίνωτη εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης.
Εξαρτάται από τις αποφάσεις μας, τονίζει ο Χαράρι , και στο ότι «πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η τεχνολογία της πληροφορίας δεν είναι κάτι που βρίσκεται στην μια πλευρά. Δεν είναι η δημοκρατία από τη μία πλευρά και η τεχνολογία της πληροφορίας από την άλλη. Η τεχνολογία της πληροφορίας είναι το θεμέλιο της δημοκρατίας. Η δημοκρατία οικοδομείται πάνω στη ροή της πληροφορίας.»
Για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας, δεν υπήρχε δυνατότητα δημιουργίας δημοκρατικών δομών μεγάλης κλίμακας επειδή έλειπε η τεχνολογία της πληροφορίας, εξηγεί, και προσθέτει πως η δημοκρατία, σε μεγάλη κοινωνική κλίμακα, κατέστη δυνατή μόνο μετά την άνοδο της εφημερίδας και του τηλέγραφου και του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης.
Έτσι, η δημοκρατία οικοδομείται πάνω στην τεχνολογία της πληροφορίας. «Κάθε φορά που υπάρχει μια μεγάλη αλλαγή στην τεχνολογία της πληροφορίας, υπάρχει ένας σεισμός στη δημοκρατία, η οποία είναι χτισμένη πάνω της. Και αυτό είναι που βιώνουμε αυτή τη στιγμή με τους αλγόριθμους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και ούτω καθεξής. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι το τέλος της δημοκρατίας. Το ερώτημα είναι, θα προσαρμοστεί η δημοκρατία;
ΠΗΓΗ: tvxs.gr
