Η παρουσία του βραβευμένου με Οσκαρ σκηνοθέτη και η προβολή της νέας του ταινίας «Ο Δασοποιός» ήταν μία από τις πολλές πρωτοβουλίες του νέου εγχειρήματος του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, ίσως του μόνου πράγματος που έγινε με επιτυχία στην Εύβοια για την Εύβοια. ● Κατά τα άλλα… «γράψτε τι συμβαίνει, τουλάχιστον να τα μάθει ο κόσμος».
Δεν ξέρω πώς να αποτυπώσω σε λέξεις την εικόνα: ο βραβευμένος με Οσκαρ σκηνοθέτης Φόλκερ Σλέντορφ να περπατάει στον κεντρικό δρόμο της Αιδηψού, ανάμεσα στους ντόπιους, σαν ένας από αυτούς, ελάχιστη ώρα αφότου έχουμε παρακολουθήσει τη νέα του ταινία «Ο Δασοποιός», σε δωρεάν προβολή για όλους στο θερινό σινεμά «Απόλλων».
Ενα σινεμά που ήταν ένας υπαίθριος χώρος με μπάζα, πρώην πολιτιστικό κέντρο, επί 28 χρόνια ανενεργό, αλλά φτιάχτηκε από ντόπιους εργάτες με χρηματοδότηση από το Evia Film Project, το νέο κινηματογραφικό εγχείρημα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για την Εύβοια. Του οποίου ταινία λήξης ήταν «Ο Δασοποιός».
Κατά τη διάρκεια αυτού του πενθήμερου φεστιβάλ, δεκάδες ξένοι αλλά και Ελληνες καλεσμένοι ήρθαν στην Εύβοια (καλλιτέχνες, φωτογράφοι, σκηνοθέτες, δημοσιογράφοι, παραγωγοί), είδαν με τα μάτια τους την καταστροφή από την πυρκαγιά του περασμένου καλοκαιριού αλλά και από την εγκληματική κυβερνητική απουσία έως και σήμερα, συνομίλησαν με τους ντόπιους και συνυπήρξαν μαζί τους μέσω συζητήσεων, masterclasses, προβολών και μουσικών βραδιών.
Με απλά λόγια, η πρωτοβουλία του ΦΚΘ και του Ορέστη Ανδρεαδάκη συγκεκριμένα, την οποία έφερε εις πέρας η ομάδα του Φεστιβάλ σε ελάχιστο χρόνο και με πολλή δουλειά, ίσως είναι το μόνο πράγμα που έγινε με επιτυχία στην Εύβοια και για την Εύβοια, μετά από τον περσινό, καταστρεπτικό για το νησί, Αύγουστο.
«Τουλάχιστον να τα μάθει ο κόσμος…»
Τουρίστες υπήρχαν, αλλά ήταν λιγοστοί ακόμα. Η ντόπια οικονομία ενισχύθηκε όσο ήταν δυνατό από τις δράσεις του Φεστιβάλ και τους καλεσμένους του, αλλά αυτό φυσικά δεν αρκεί. Το Evia Film Project έδρασε, ωστόσο, ως μια τονωτική κίνηση – ίσως και ως μια κάποια επανεκκίνηση. Αν και σχεδόν κανείς πια δεν περιμένει πολλά, οι κάτοικοι διεκδικούν. Γνωρίζουν τις ανάγκες τους. Αρκετοί είναι ακόμη σε απόγνωση. Και παρ’ όλα αυτά αγκάλιασαν πραγματικά όλους όσοι επισκεφτήκαμε τα μέρη τους, αυτές τις μέρες.
«Τα προβλήματα υπήρχαν. Η πυρκαγιά απλά τα ανέδειξε!» μας λέει η Αθηνά Κουτάντου, που δραστηριοποιείται στον χώρο της εστίασης στην παραλία της Αγίας Αννας και είναι γραμματέας του Δ.Σ. του νεοσυσταθέντος Συλλόγου Επαγγελματιών Αγ. Αννας, στη Βόρεια Εύβοια. «Κάτι πρέπει να κάνουμε. Γι’ αυτό οργανωνόμαστε όλοι μαζί. Ξαναλέω: τα προβλήματα υπήρχαν. Τώρα φάνηκαν και μεγεθύνθηκαν. Ο δρόμος που συνδέει το νησί στους δυο κεντρικούς άξονες έπρεπε να έχει φτιαχτεί εδώ και χρόνια. Τώρα είναι χειρότερα. Τον χειμώνα κλείνει με τα χιόνια, το καλοκαίρι πέφτουν δεκάδες πέτρες από το βουνό». Ολα ισχύουν, τα είδαμε ιδίοις όμμασι. «Ασθενοφόρο αποκλείεται να έρθει εδώ αν κάτι συμβεί. Μόνο μία φορά είδαμε ένα, όταν ένας από την ερευνητική ομάδα του κ. Μπένου χτύπησε το πόδι του».
Διασχίζοντας τον πράγματι πολύ επικίνδυνο δρόμο, που συνδέει τη δυτική με την ανατολική μεριά του νησιού (από Αιδηψό προς Αγία Αννα) οι εικόνες ήταν τουλάχιστον σκληρές: δεν ήταν μόνο τα καμένα δέντρα έως εκεί που έφτανε η ματιά σου. Ηταν και η διαφορετική απόχρωση του κατάμαυρου σε κορμούς που έμοιαζαν πραγματικά με σκοτεινά φαντάσματα, ακόμα και στο φως της μέρας.
«Η κυβέρνηση έστειλε ιδιώτες να καθαρίσουν, δίχως να παραδώσουν την ξυλεία στους ιδιοκτήτες των κτημάτων. Μόνο προς όφελος των ιδιωτών θέλουν να τα κάνουν όλα. Δεν θέλουν να βοηθήσουν ουσιαστικά, ως οφείλουν. Σ’ αυτό εμείς, οι κάτοικοι, δεν θα συμπράξουμε», μας λέει ο κ. Γιώργος, που έζησε την πυρκαγιά. «Δεν ζήτησαν καν σε όσους πυροσβέστες ήταν σε άδεια τότε, να επιστρέψουν. Δεν ήθελαν να σωθεί το δάσος, ούτε να έχουμε μέλλον. Τα καμένα έχουν μείνει μόνο – ζώα, δέντρα, δουλειές. Ούτε η κυβέρνηση ούτε η τοπική αυτοδιοίκηση έχει κάνει το παραμικρό. Τουλάχιστον να τα μάθει ο κόσμος…».
Μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα θυμού από τη μία, εξαιτίας της φανερής κυβερνητικής ολιγωρίας, και αναζήτησης λύσεων εξ ιδίων από την άλλη, ανάμεσα σε χιλιάδες χιλιάδων στρέμματα καμένων εκτάσεων από τη μία, θερμών πηγών και μιας πεντακάθαρης θάλασσας από την άλλη, πραγματοποιήθηκε το Evia Film Project, το οποίο οι διοργανωτές θέλουν να γίνει θεσμός.
Με 262.000 ευρώ που ζήτησαν από το ΥΠΠΟΑ, κατόρθωσαν να στήσουν το φεστιβάλ, με ποικίλες δράσεις. Ολες με περιβαλλοντικό προσανατολισμό, αλλά και με σκοπό την (όποια) τόνωση της ντόπιας οικονομίας. «Οι μουσικές βραδιές που έγιναν με δικούς μας μουσικούς στα χωριά, καθώς και η συναυλία του Μαραβέγια που μάζεψε 20.000 κόσμο ήταν σημαντική βοήθεια», μας έλεγαν οι κάτοικοι. «Ηρθε κόσμος ξανά, είδε, έμαθε και πέρασε όμορφα».
Πέρα από τη φεστιβαλική ατμόσφαιρα, η οποία ακριβώς εξαιτίας του τόπου και του περιορισμένου μεγέθους του φεστιβάλ ενισχύθηκε ακόμα περισσότερο, οι ίδιες οι ταινίες που προβλήθηκαν (όλες δωρεάν) έφερναν στο προσκήνιο λύσεις και για την ίδια την καταστροφή που βίωσε και βιώνει το νησί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ταινία-δοκίμιο (film-essay) όπως τη χαρακτήρισε ο δημιουργός της ήδη από τον τίτλο της, «Ο Δασοποιός». Ο βραβευμένος με Οσκαρ και Χρυσό Φοίνικα Γερμανός σκηνοθέτης της εμβληματικής ταινίας «Το Ταμπούρλο», ένας από τους κεντρικούς πρωταγωνιστές του νέου γερμανικού σινεμά της δεκαετίας του ’60, Φόλκερ Σλέντορφ, ήταν εκεί. Ηρθε στην Εύβοια, μας μίλησε για την ταινία του, αλλά και για το τι μπορεί να γίνει στο νησί.
Τόνι Ρινάουντο
Στο φιλμ ακολουθεί τη ζωή και το όραμα του Τόνι Ρινάουντο, ο οποίος έχει βραβευτεί με το λεγόμενο εναλλακτικό Νόμπελ, το βραβείο Right Livelihood το 2018, για τη δράση του. Που δεν είναι δράση, αλλά έργο ζωής. Πραγματικής ζωής, καθώς αυτό κάνει: βρήκε τρόπο να αναδασώνει τις πιο άγονες περιοχές, βοηθώντας χιλιάδες αγροτών.
Εξι εκατομμύρια εκτάρια στην υποσαχάρια Αφρική (ζώνη του Σαχέλ) έχουν αναδασωθεί εξαιτίας της μεθόδου του. «Κατέγραψα με την κάμερά μου τον Τόνι για δυο χρόνια», μας λέει ο Σλέντορφ. «Πήγα στην Αφρική απαισιόδοξος και γύρισα αισιόδοξος εξαιτίας του. Η διαφθορά ανθεί ακόμα (150 εκατ. ευρώ έστειλε η Παγκόσμια Τράπεζα για την αναδάσωση και ούτε ευρώ δεν έφτασε στους ανθρώπους εκεί), οι αγρότες είναι κατώτεροι και από σκλάβους, αλλά το ότι επί 20 χρόνια ακολουθούν τη μέθοδό του και φυτεύουν δέντρα, τους δίνει πραγματικά ζωή. Η ταινία είναι προπαγάνδα. Προπαγάνδα γνώσης και λύσεων. Αυτό μπορεί να γίνει και στην Εύβοια και παντού: να καθαριστεί ο τόπος και να φυτευτούν δέντρα. Τα κατάλληλα δέντρα. Αυτά συγκρατούν το χώμα, ρίχνουν τη θερμοκρασία, γεμίζουν το έδαφος με θρεπτικά συστατικά και καθαρίζουν την ατμόσφαιρα.
Μόνο το τσιμέντο που χρησιμοποιούμε είναι υπεύθυνο για το 40% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Η φύση θα κάνει τη δουλειά της, αρκεί να την αφήσουμε. Ακόμα και η αγροτική παραγωγή ενισχύεται αν υπάρχουν δέντρα στα χωράφια. Το έργο του Τόνι στην Αφρική δείχνει τον δρόμο. Οι λύσεις είναι γνωστές. Αρκεί να τις κάνουμε πράξη! Οχι ως μονάδες. Αλλά ως ομάδες! Πρώτα αλλάζεις τον τρόπο σκέψης σου και μετά αλλάζεις την πραγματικότητα. Αυτό είναι το κλειδί. Από κει και πέρα, αυτό που κατάλαβα είναι πως η αρχή του πολιτισμού είναι η γεωργία, σε συνδυασμό με τη δασοπονία. Εκεί πρέπει να επιστρέψουμε. Διαφορετικά, θα βιώσουμε μόνο αυτό που βλέπουμε και εδώ: ένα απέραντο πεδίο καταστροφής»… Αυτά μας είπε και συμπλήρωσε: «Ωστόσο το πράσινο αν δείτε αναγεννιέται. Το μόνο που χρειάζεται είναι ενίσχυση με δέντρα. Αφήστε το να υπάρξει. Για να υπάρξουμε κι εμείς».
*Ρεπορτάζ της Νόρας Ράλλη στην “Εφημερίδα των Συντακτών”
