*Ρεπορτάζ: Θοδωρής Χονδρόγιαννος, Χριστόφορος Κάσδαγλης, Νικόλας Λεοντόπουλος, Reporters United
Στις 15 Νοεμβρίου 2021, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών υπογράφει δύο άδειες εξαγωγής προϊόντων της Intellexa στη Μαδαγασκάρη. Τα έγγραφα αναφέρουν την Intellexa ΑΕ (με έδρα στο Ελληνικό) ως «εξαγωγέα» και τη βρετανική Signum (επίσης μέρος του γαλαξία Intellexa) ως «παραλήπτη». Τελικός χρήστης αναφέρεται η «Εθνική Υπηρεσία Κατά της Διαφθοράς» της Μαδαγασκάρης. Στο πεδίο «Τελική Χρήση» η άδεια αναφέρει: «Το σύστημα θα χρησιμοποιηθεί για να παρέχει ασφάλεια προλαμβάνοντας εγκληματικές και τρομοκρατικές ενέργειες».
Την εξαγωγή στη Μαδαγασκάρη μέσω ΥΠΕΞ αποκάλυψαν οι New York Times τον περασμένο Δεκέμβριο. Το προϊόν ήταν το Predator. Σήμερα, το Reporters United, σε συνεργασία με 14 διεθνή ΜΜΕ και υπό τον συντονισμό του δικτύου EIC, αποκαλύπτει την ιστορία πίσω από τη χρήση του Predator.
Πώς δηλαδή η κυβέρνηση Μητσοτάκη ενδέχεται να διευκόλυνε τη διάπραξη παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκ μέρους των Αρχών της Μαδαγασκάρης. Η δημοσιογραφική έρευνα περιγράφει με λεπτομέρειες τις παράτυπες μεθοδεύσεις των εταιρειών του Predator για την εξαγωγή του στην αφρικανική χώρα. Μεθοδεύσεις που οδήγησαν τις γαλλικές Αρχές σε συλλήψεις εξαγωγέων του Predator με την κατηγορία για «συνέργεια σε βασανιστήρια».
Οι βαλίτσες στην πρεσβεία
Μάιος 2021. Λεωφόρος Raphaël, Παρίσι. Το σκηνικό συνθέτουν αριστοκρατικά κτίρια πρεσβειών, κάμερες παρακολούθησης, εμπόδια με καρφιά για απαγόρευση παρκαρίσματος. Στις 15:13, ένας άντρας γύρω στα σαράντα σταματά έξω από το νούμερο 14. Πρεσβεία της Μαδαγασκάρης. Πληκτρολογεί έναν αριθμό στο κινητό του.
«Εφτασα, έχω παρκάρει έξω από την πρεσβεία, για τις βαλίτσες».
«Εντάξει, ερχόμαστε».
Ο επισκέπτης είναι ο Ρενό Ροκ, νούμερο τρία της γαλλικής Nexa που, όπως αποδείξαμε, συνεργαζόταν με τον Ντίλιαν για τις εξαγωγές του Predator και διατηρούσε εξοπλισμό υποκλοπών της Intellexa στην Αθήνα, για τον οποίο το Μαξίμου δεν μας έδωσε εξηγήσεις.
Ο Ροκ κουβαλάει μαζί του εξοπλισμό παρακολούθησης κινητών. Αυτό όμως που δεν γνωρίζει είναι ότι παρακολουθείται από τις γαλλικές Αρχές (την Ειδική Υπηρεσία για Εγκλήματα Πολέμου και Εναντίον της Ανθρωπότητας), που ερευνούν στελέχη της Nexa για «συμμετοχή σε βασανιστήρια», λόγω εξαγωγής λογισμικού υποκλοπών σε Λιβύη και Αίγυπτο. Λίγες μέρες αργότερα (15 Ιουνίου), Γάλλοι αστυνομικοί θα συλλάβουν τον Ροκ και τον ιδρυτή της εταιρείας, Στεφάν Σαλιές. Στο πλαίσιο των ερευνών τους, θα διαπιστώσουν ότι Nexa και Intellexa προχώρησαν σε εξαγωγή spyware στη Μαδαγασκάρη χωρίς την απαραίτητη άδεια, κάτι που συνιστά «παράνομη συναλλαγή […] απουσία συμβολαίου [και] αδειοδότησης».
Σημειώνουμε ότι δεν έχει γίνει γνωστό αν σε βάρος των στελεχών της Nexa έχουν ασκηθεί κατηγορίες για την πώληση εξοπλισμού υποκλοπών στη Μαδαγασκάρη. Ο αρμόδιος εισαγγελέας του Παρισιού είπε στην έρευνά μας ότι δεν εντόπισε σχετική δικαστική υπόθεση. Σαλιές και Ροκ δεν απάντησαν στα ερωτήματά μας για τη Μαδαγασκάρη. Είπαν μόνο ότι πάντα «συμμορφώνονταν με την εφαρμοστέα νομοθεσία».
Ντόλτσε βίτα στο Ανταναναρίβο
Η Nexa είχε τη Μαδαγασκάρη στα σχέδιά της από το 2017. «Αναμένουμε επιβεβαίωση προαπαιτουμένων για διά ζώσης συνάντηση», διαβάζουμε σε απόρρητο έγγραφο εκείνης της χρονιάς. Στις επικοινωνίες εντός Nexa, η Μαδαγασκάρη αναφέρεται με το όνομα-κωδικό Loco.
Οι επαφές των Γάλλων με τη Μαδαγασκάρη επιταχύνονται τον Οκτώβριο του 2020. Οι Αρχές εκεί χρειάζονται επειγόντως spyware για ν’ αντιμετωπίσουν, υποτίθεται, φαινόμενα διαφθοράς.
Η πραγματικότητα είναι διαφορετική. «Η κυβέρνηση ήθελε εξοπλισμό υποκλοπών κυρίως για πολιτικούς σκοπούς», δήλωσε στα Predator Files υπό τον όρο της ανωνυμίας πρώην αξιωματούχος της χώρας. «Οταν είσαι στην εξουσία, θες να μείνεις εκεί. Γι’ αυτό πρέπει να ξέρεις τα πάντα». Η έρευνά μας δείχνει ότι οι Αρχές της Μαδαγασκάρης πιθανότατα χρησιμοποίησαν το Predator για πολιτικές παρακολουθήσεις εν όψει των επικείμενων εκλογών.
Ο Ροκ συντάσσει προσχέδιο συμβολαίου ύψους 11,75 εκατ. ευρώ. Στις 7 Νοεμβρίου, ταξιδεύει στο Ανταναναρίβο, πρωτεύουσα της χώρας, συνοδεία του Σαλιές και δύο ακόμη συνεργατών. Την επομένη, ο Ροκ τραβάει φωτογραφία από το ξενοδοχείο Radisson, όπου φαίνονται τα πόδια του με σαγιονάρες και μια βαλίτσα με εξοπλισμό υποκλοπών.
Οι Γάλλοι μένουν οκτώ μέρες στη Μαδαγασκάρη. Εκμεταλλεύονται την ανησυχία του προέδρου της, Αντρί Ραζοελίνα, για πραξικόπημα και προσφέρουν πλήρες πακέτο εξοπλισμού παρακολουθήσεων. Αυτό περιλαμβάνει το περιβόητο βαν υποκλοπών, το οποίο μέσω του λογισμικού Alpha Max μπορεί αφενός να υποκλέπτει συνομιλίες και μηνύματα κινητών, αφετέρου να προχωρεί σε γεωεντοπισμό τους. Ο εξοπλισμός μπορεί να παρακολουθεί έναν στόχο και μέσω Predator με zero-click, χωρίς να χρειάζεται το θύμα να πατήσει μολυσμένο σύνδεσμο. Αρκεί να βρίσκεται σε ακτίνα μερικών εκατοντάδων μέτρων.
Οι επιδείξεις στέφονται από επιτυχία. «Οταν ήμασταν εκεί με το Alpha Max, τα πράγματα κούμπωσαν», είπε αργότερα στέλεχος της Nexa, εννοώντας ότι το λογισμικό κατάφερε να παρακολουθήσει τους στόχους στις δοκιμές. Οι Γάλλοι διασκεδάζουν στον ελεύθερό τους χρόνο. Στις 11 Νοεμβρίου, ο Ροκ τραβάει φωτογραφία από την πισίνα του Radisson. Στις 15 Νοεμβρίου, απαθανατίζει τους Κήπους της Ρόβα, παλάτι της πρωτεύουσας που έγινε μουσείο.
Ομως η δουλειά δεν μένει πίσω. Στις δοκιμές στοχοποιείται ο δημοσιογράφος Ρόλαντ Ραζοαμαχάρο, ιδιοκτήτης της αντιπολιτευόμενης La Gazette de la Grande Ile (Η Εφημερίδα του Μεγάλου Νησιού). Αργότερα, οι γαλλικές Αρχές θ’ ανακαλύψουν στο κινητό του Ροκ «διαβαθμισμένη» επτασέλιδη έκθεση για τον Ραζοαμαχάρο, που με ημερομηνία 15.11.2020 κατέγραφε λεπτομερώς το ιστορικό γεωεντοπισμού και τα δεδομένα του κινητού του.
«Εκανες μεγάλη μαλακία»
Τα στελέχη της Nexa επιστρέφουν στη Γαλλία ικανοποιημένα. «Ταξίδι στη Μαδαγασκάρη, προσφορά όλων των προϊόντων μας και επιδείξεις […] Η υπογραφή θα πέσει τις επόμενες μέρες», γράφει στις σημειώσεις του ο Ροκ, ο οποίος ενημερώνει και τον Ντίλιαν, αφού εξοπλισμός υποκλοπών δικών του εταιρειών περιλαμβάνεται στην προσφορά: «Πρέπει να ξαναμιλήσουμε στον πρόεδρο αυτή την εβδομάδα».
Η Μαδαγασκάρη αποφασίζει ν’ αγοράσει εξοπλισμούς παρακολούθησης και Ιντερνετ και κινητών. Στις 18 Μαΐου 2021, ο Ροκ σημειώνει και πάλι αισιόδοξος: «Πρότζεκτ Loco. Δείχνει πολύ θετικό. Σε εξέλιξη τελικές διαπραγματεύσεις για το συμβόλαιο».
Τα πράγματα γρήγορα θ’ αλλάξουν. Λίγες ώρες αργότερα, ο Σαλιές δέχεται επείγον τηλεφώνημα από αξιωματούχους της Μαδαγασκάρης. «Με ρώτησαν αν μπορώ να τους βοηθήσω σε μια έκτακτη ανάγκη, ώστε να κάνουν μολύνσεις» κινητών, θα ενημερώσει τον Ντίλιαν στις 20 Μαΐου. Ο Ισραηλινός δεν φέρνει αντίρρηση και προτείνει να στείλουν μέρος μόνο του εξοπλισμού (του απολύτως απαραίτητου για τις έκτακτες υποκλοπές) με αντίστοιχα μικρότερο αντάλλαγμα, παρότι δυο χρόνια νωρίτερα είχε ισχυριστεί στο Forbes ότι ποτέ δεν θα επέτρεπε παρακολουθήσεις χωρίς άδεια εξαγωγής ή συμβόλαιο. Για την πώληση η Nexa ούτε υπέγραψε συμβόλαιο ούτε εξασφάλισε άδεια εξαγωγής. Γι’ αυτό ο εξοπλισμός στάλθηκε μέσω διπλωματικού σάκου, ο οποίος απαγορεύεται να ελεγχθεί από κρατικές Αρχές.
Μετά τη σύλληψή του, ο Σαλιές προσπάθησε να δικαιολογήσει την παραβίαση εθνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας μέσω του διπλωματικού σάκου. «Αυτή η λύση προκρίθηκε γιατί υπήρχε κίνδυνος σοβαρού περιστατικού», κατέθεσε στις γαλλικές Αρχές, υπονοώντας την απειλή πραξικοπήματος κατά του Ραζοελίνα. Ομως, το πρόβλημα για τον Σαλιές ήταν ότι είχε στείλει με διπλωματικό σάκο εξοπλισμό υποκλοπών στη Μαδαγασκάρη και το 2020, όταν είχε ταξιδέψει εκεί με τον Ροκ για τις επιδείξεις. Τότε δεν υπήρχε κατάσταση ανάγκης, η οποία έτσι κι αλλιώς δεν δικαιολογεί την παρανομία.
Επιστροφή στον Μάιο του 2021. Παρά την έλλειψη άδειας, ο Σαλιές προχωρά την εξαγωγή. «[Ο πρόεδρος] είναι ok να υπογράψει το συμβόλαιο» και «να κάνει τη συναλλαγή πριν το τέλος Μαΐου», λέει τηλεφωνικά στον Ροκ στις 20 Μαΐου. Προσθέτει ότι σύμβουλος του προέδρου θέλει οι Γάλλοι «να πάνε αμέσως με τον εξοπλισμό, γιατί υπάρχουν καμιά δεκαριά άτομα που θέλουν να κάνουν πραξικόπημα». «Θέλει να τους χακάρει αμέσως. Είναι πολύ σημαντικό. Είναι δραματική η κατάσταση. Μου είπε: “Προχώρα, έλα μ’ ένα Alpha Max, να κάνουμε και μερικές στοχοποιήσεις με zero-click”».
Ο Ροκ δεν συμφωνεί με το αφεντικό του: «Γαμώτο, κάνουμε αποστολή στη Μαδαγασκάρη πριν υπογράψουμε συμβόλαιο. Ρε Στεφ, έκανες μεγάλη μαλακία!». «Το ξέρω, το ξέρω», απαντάει ο Σαλιές. Μία εβδομάδα αργότερα, ο Ροκ θα συμμετάσχει στη «μαλακία» και θα καταλήξει έξω από την πρεσβεία της Μαδαγασκάρης στο Παρίσι. Οι βαλίτσες του έχουν «λογισμικά παρακολούθησης δεδομένων κινητών και Ιντερνετ», όπως θα παραδεχτεί στις γαλλικές Αρχές. Ο εξοπλισμός μπαίνει στον διπλωματικό σάκο. «Ετοιμάζουμε όλες τις βαλίτσες, πρέπει να πάμε και να τις αφήσουμε στην πρεσβεία για να τις στείλουν με το διπλωματικό ταξίδι […] όπως την τελευταία φορά», αναφέρει ο Ροκ τηλεφωνικά στη σύντροφό του στις 27 Μαΐου. «Τα έχουμε κάνει σκατά».
Στις 9 Ιουνίου ο Ροκ αγοράζει ένα μεταχειρισμένο iPhone. Στις 10 Ιουνίου το χρησιμοποιεί για δοκιμαστική στοχοποίηση ενόψει της πραγματικής επιχείρησης στη Μαδαγασκάρη. Σύμφωνα με το Security Lab της Διεθνούς Αμνηστίας, που ανέλυσε τα κακόβουλα μηνύματα για τα Predator Files, τα SMS περιελάμβαναν μολυσμένους συνδέσμους Predator. Χρήση του Predator στη Μαδαγασκάρη έχει εντοπίσει και το Citizen Lab.
Φυλακίσεις μετά την εξαγωγή Predator
Η στοχοποίηση «πέτυχε». Δύο μήνες μετά την εξαγωγή, έξι πολίτες της Μαδαγασκάρης και της Γαλλίας συνελήφθησαν για «υπονόμευση της κρατικής ασφάλειας» και σχέδια δολοφονίας του προέδρου. Σε δίκη με συνοπτικές διαδικασίες, όπου χάθηκαν δικαστικά τεκμήρια (υπολογιστής και κινητά βασικού υπόπτου), οι κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν σε καταναγκαστικά έργα έως 20 ετών. Οι ίδιοι επιμένουν ότι είναι αθώοι.
Η εφημερίδα του Ραζοαμαχάρο, στόχου των δοκιμών το 2020, δέχτηκε βομβιστική επίθεση στις 10 Νοεμβρίου 2021, πέντε μέρες πριν το Μαξίμου δώσει άδειες εξαγωγής του Predator στη Μαδαγασκάρη. Οι δράστες δεν εντοπίστηκαν. Στις 20 Μαρτίου 2023, έγινε έρευνα στα γραφεία της εφημερίδας. Ο Ραζοαμαχάρο συνελήφθη για απλήρωτους λογαριασμούς νερού και ρεύματος. Στις 14 Ιουνίου, απαλλάχθηκε από την κατηγορία, αλλά καταδικάστηκε για «εκβιασμό» σε υπόθεση real estate μεταξύ του ίδιου και συζύγου κρατικού αξιωματούχου. Ο ίδιος, φυλακισμένος σήμερα, υποστηρίζει ότι η καταδίκη του είναι αντίποινα στα ρεπορτάζ του για τον πρόεδρο Ραζοελίνα.
Σύμφωνα με έγγραφο της Nexa, συμβόλαιο 14 εκατ. ευρώ με τη Μαδαγασκάρη βρισκόταν «σε τελικό στάδιο» τον Ιούνιο του 2021. Ομως, τον ίδιο μήνα Σαλιές και Ροκ συνελήφθησαν. Εδώ σταματούν τα έγγραφα των γαλλικών Αρχών. Ομως, λίγο αργότερα η κυβέρνηση Μητσοτάκη παραχώρησε μέσω ΥΠΕΞ δύο άδειες εξαγωγής του Predator στη Μαδαγασκάρη. H αλληλουχία των εξελίξεων καταδεικνύει την ιδιαίτερη σημασία των ελληνικών αδειών, καθώς αποτέλεσαν κάλυψη -σε ευρωπαϊκό επίπεδο- ενός ολόκληρου πλέγματος συναλλαγών που οδήγησε τη Γαλλία σε συλλήψεις εμπόρων του Predator.
Οι άδειες εξαγωγής δόθηκαν στη Signum. Ο ιδιοκτήτης της συνδέεται με τον «γαλαξία Intellexa»: είναι μέτοχος της Nexa και εταιρείας που με έδρα τις Σεϋχέλλες έχει τα πνευματικά δικαιώματα του Alpha Max.
Θέσαμε ερωτήματα στον Ρενό Ροκ, στον πρέσβη της Μαδαγασκάρης στο Παρίσι, στο ΥΠΕΞ, στο Μαξίμου. Δεν μας απάντησαν. Σαλιές και Ολιβιέ Μπομπό (νούμερο δύο της Nexa) είπαν ότι η AMES (εταιρεία τους στο Ντουμπάι) «λειτούργησε μόνο ως μεταπωλητής/μεσάζων και δεν ήταν υπεύθυνη για τον έλεγχο της εξαγωγής». Πρόσθεσαν ότι η ευθύνη για την άδεια εξαγωγής ανήκε αποκλειστικά στην Intellexa, η οποία τελικά πήρε άδειες από την κυβέρνηση Μητσοτάκη.
Πηγή: efsyn.gr
Φωτογραφία: Simon Toupet/Mediapart/Κωνσταντίνα Μαλτεπιώτη/Spoovio
