Το τελευταίο διάστημα παρακολουθούμε κάποιες άνευ προηγουμένου πολεοδομικές επεμβάσεις από την πλευρά της κυβέρνησης, αλλά και του Δήμου της Αθήνας, στις κεντρικές κυρίως περιοχές της πόλης, αφήνοντας όλες τις υπόλοιπες στη μοίρα τους. Η πόλη θαρρείς και αντιμετωπίζεται ως το ουδέτερο και αδιάφορο φόντο πάνω στο οποίο επιχειρούνται ακατανόητες και αχρείαστες αναπλάσεις, διαπλατύνσεις των ήδη μεγάλων πεζοδρομίων κεντρικών λεωφόρων, αλλοιώσεις του χαρακτήρα ιστορικών πλατειών, δίχως να νοιάζεται κανείς για τις σοβαρότατες επιπτώσεις που συνεπιφέρουν στην ποιότητα ζωής των κατοίκων της πρωτεύουσας. Κατοίκων που ήδη νιώθουν τα συσσωρευμένα προβλήματα στην καθημερινότητά τους, η οποία μέρα τη μέρα γίνεται πιο ανυπόφορη, πιο ζοφερή. Το εξοργιστικό γεγονός είναι, μάλιστα, η υποκριτική αναφορά ότι όλοι αυτοί οι βίαιοι και άστοχοι εξωραϊσμοί της «βιτρίνας» γίνονται δήθεν προς όφελος των κατοίκων της Αθήνας.
Κάθε σχεδιασμός, πόσο μάλλον όταν αυτός αναφέρεται στον ζωντανό ιστό της πόλης, οφείλει να λαμβάνει υπόψη του τις απόψεις των πολιτών και τα πραγματικά προβλήματά τους και σε καμία περίπτωση να μην είναι επιλεκτικός και καθοδηγούμενος από τα πάνω. Μόνον ο συμμετοχικός σχεδιασμός, μαζί δηλαδή με τους κατοίκους κι όχι απέναντι σ’ αυτούς, έχει την κοινωνική και πολιτική νομιμοποίηση και αποδοχή. Γιατί «μέσα στην εκρηκτική και άναρχη μεταμόρφωση του κοινωνικού ιστού της πόλης, κάθε απόφαση ανάπλασης, κάθε πρόταση σχεδιασμού είναι πρωτίστως πρόταση πολιτική».1 Έχει χρώμα, και μάλιστα έντονο!
Πίσω όμως από τα φτηνά επικοινωνιακά τεχνάσματα κρύβεται η πραγματική στόχευση, που δεν είναι άλλη από την πρωτόγνωρη εκποίηση κάθε εναπομείναντα ελεύθερου δημόσιου χώρου της πόλης (υπαίθριου και κτισμένου). Η επέλαση του ιδιωτικού σε ό,τι έχει απομείνει δημόσιο μοιάζει με χιονοστιβάδα που καταπίνει με ακόρεστη βουλιμία δέντρα, πάρκα, λόφους, ρέματα, ακόμη και αρχαιολογικούς χώρους. Ακαδημία Πλάτωνος, λόφος του Στρέφη, πλατεία Εξαρχείων, Βοτανικός και ο κατάλογος δεν έχει τέλος. Μην γελιόμαστε, κανένας χορηγός, καμιά εταιρεία, κανένα «ίδρυμα» δεν χρηματοδοτεί κάτι αν δεν έχει πολλαπλάσια οικονομικά (και όχι μόνον) ανταλλάγματα.
Η περίπτωση του σταθμού μετρό στην πλατεία Εξαρχείων είναι ενδεικτική της προσπάθειας αλλοίωσης της φυσιογνωμίας και του διαχρονικού χαρακτήρα της ως χώρου, όχι μόνον ανάπαυσης και αναπνοής μέσα στον πυκνοδομημένο αστικό ιστό, αλλά και ακηδεμόνευτων εκδηλώσεων και αγώνων αλληλεγγύης και συντροφικότητας. Η πλατεία συμβολίζει αυτό που στοιχειώνει τους από πάνω, αυτό που θέλουν πάση θυσία να εξαφανίσουν, αυτό που στέκεται μονίμως εμπόδιο στους σχεδιασμούς τους. Τα Εξάρχεια και οι κάτοικοί τους δεν χρειάζονται μετρό, άλλωστε θα περιτριγυρίζονται από τρεις υφιστάμενους και δύο νέους σταθμούς, τους περισσότερους από κάθε άλλη περιοχή της πρωτεύουσας. Μόνον έτσι θα παραμείνουν η γειτονιά των καλλιτεχνών, των φοιτητών, των οικογενειών και όχι ακόμη ένα πανάκριβο δίκτυο καταλυμάτων Airbnb.
Απέναντι σ’ αυτή την αλαζονική και αντιδημοκρατική συμπεριφορά μόνο οι κινήσεις των πολιτών που παίρνουν σημαντικές πρωτοβουλίες αυτοοργάνωσης, που δρουν συλλογικά απέναντι στα κοινά προβλήματα, μπορούν να σταθούν ανάχωμα στις πονηρές μεθοδεύσεις των κυβερνώντων. Κι αν υπάρχει ένα μεγάλο δίδαγμα, είναι ότι η πόλη είναι κυρίως οι κάτοικοί της, αυτοί που μάχονται για να προασπίσουν τη γειτονιά τους, αυτοί που ονειρεύονται και διεκδικούν έναν άλλο τρόπο ζωής απ’ αυτόν που κάποιοι άλλοι επιχειρούν να τους επιβάλουν.
*Γράφει Ο Τάσης Παπαϊωάννου, Αρχιτέκτων-ομότιμος καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ
1 Τάσης Παπαϊωάννου, «Γράφοντας για την αρχιτεκτονική – οδοιπορικό σε χτίσματα και χαλάσματα», Ροδακιό, 2020
Πηγή: avgi.gr
