*Γράφει ο Δημήτρης Λιάκος – Η κατάφωρη παραβίαση των κανόνων του διεθνούς δικαίου από την Ρωσία με την εισβολή στρατιωτικών δυνάμεων της στην Ουκρανία επιφέρει σημαντικές επιδράσεις σε πολλαπλά επίπεδα. Εκτός των συνεπειών που αναπόφευκτα θα προκληθούν στην επιδιωκόμενη επίτευξη της παγκόσμιας γεωπολιτικής ισορροπίας, άμεσες συνέπειες θα καταγραφούν στο επίπεδο της οικονομίας τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Οι πρόσφατες δραματικές εξελίξεις βρήκαν την Ευρώπη εν μέσω δυο προβλημάτων, μιας εξελισσόμενης ενεργειακής κρίσης και των προσπαθειών τιθάσευσης των συνεπειών της πανδημίας. Η μεγάλη εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο έφερε στην επιφάνεια μια ακόμη διαχρονική αδυναμία της Ευρώπης, το έλλειμμα συνεκτικής στρατηγικής στον τομέα της ενέργειας. Ο σημαντικός βαθμός εξάρτησης από τρίτες χώρες αποτελεί το δεύτερο πεδίο απόδειξης των παθογενειών του κοινού ευρωπαϊκού εγχειρήματος, με το πρώτο να εντοπίζεται το 2020 στα προβλήματα επάρκειας του απαραίτητου ιατροφαρμακευτικού υλικού.
Η σημαντική αύξηση των τιμών ενέργειας προκαλεί σημαντικές επιπτώσεις τόσο στο δημοσιονομικό επίπεδο όσο και στους προϋπολογισμούς νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η καταγραφόμενη ενίσχυση του πληθωρισμού σε συνδυασμό με τους ασθενέστερους ρυθμούς ανάπτυξης της ευρωπαϊκής οικονομίας – σε σύγκριση με τις μεγαλύτερες οικονομίες του υπόλοιπου κόσμου – επαναφέρουν κινδύνους όπως ο στασιμοπληθωρισμός και η κρίση του δημόσιου χρέους. Θεωρείται βέβαιο ότι η διαμορφωθείσα κατάσταση, ειδικά εάν δεν βρεθεί σύντομα μια διπλωματική – πολιτική λύση, θα έχει αρνητικές μακροοικονομικές επιδράσεις τόσο συνολικά στην ευρωπαϊκή οικονομία όσο και στις χώρες μέλη.
Όσον αφορά το δημοσιονομικό σκέλος θεωρείται πλέον πιθανή η παράταση της απενεργοποίησης του Συμφώνου Σταθερότητας για το 2023, ενώ υπάρχει ισχυρό ενδεχόμενο λήψης συντονισμένων μέτρων αντιμετώπισης των ενεργειακών ανατιμήσεων στο επίπεδο της Ε.Ε. Πιθανή εξέλιξη που αναδεικνύει το εύστοχο της θέσης για τη δημιουργία μηχανισμού αυτόματων δημοσιονομικών σταθεροποιητών μέσω του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού για την έγκαιρη αντιμετώπιση έκτακτων συνθηκών και κρίσεων.
Στο σκέλος της νομισματικής πολιτικής η παράταση του προγράμματος επαναγοράς κρατικών ομολόγων θα έπρεπε να εξεταστεί ως λύση, ενώ όσον αφορά το επίπεδο των ονομαστικών επιτοκίων θα εξαρτηθεί από την εξέλιξη του πληθωρισμού. Εκτίμηση του γράφοντος, ότι είναι πολύ πιθανό το ενδεχόμενο αναβολής της απόφασης αύξησης των επιτοκίων για το 2022, παρόλα αυτά παραμένουν ισχυρές οι προβλέψεις αύξησης τους, με συνέπεια την άνοδο του κόστους αναχρηματοδότησης του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.
Στην περίπτωση της Ελλάδας αρνητικές συνέπειες αναμένεται να καταγραφούν στα τουριστικά έσοδα και τις εξαγωγές, ενώ η μείωση των ευρωπαϊκών ρυθμών ανάπτυξης θα επηρεάσει άμεσα και το ελληνικό ΑΕΠ. Σε αυτό το χρονικό διάστημα οι οποιεσδήποτε εκτιμήσεις για τις ενδεχόμενες απώλειες στο ΑΕΠ είναι σχετικά άκαιρες καθώς βρισκόμαστε στην αρχή των εξελίξεων. Ταυτόχρονα αυξάνεται η κοινωνική πίεση για την λήψη μέτρων ανακούφισης των φυσικών και νομικών προσώπων επηρεάζοντας ανάλογα το δημοσιονομικό βάρος.
Εκείνο που πρέπει να υπογραμμισθεί είναι η ενίσχυση της σημαντικότητας της έγκαιρης και εύστοχης απορρόφησης των ευρωπαϊκών κονδυλίων (Ταμείο Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας, ΕΣΠΑ) και η περαιτέρω ενεργοποίηση του εγχώριου και διεθνούς ιδιωτικού τομέα προκειμένου να επιτευχθούν υψηλότεροι ρυθμοί ανάπτυξης μέσω των εξαγωγών και των επενδύσεων. Όσο ο ρυθμός της ονομαστικής ανάπτυξης είναι μεγαλύτερος του κόστους αναχρηματοδότησης του χρέους η Ελλάδα δεν πρόκειται να αντιμετωπιστεί με “αυστηρότητα” από τις αγορές. Στην αντίθετη περίπτωση δημιουργούνται αρνητικές συνθήκες και οφείλουμε να το λάβουμε σοβαρά υπόψη στο πλαίσιο άσκησης της δημοσιονομικής/μακροοικονομικής πολιτικής.
Οι έκτακτες συνθήκες απαιτούν έκτακτα μέτρα και ως εκ τούτου οι ευρωπαϊκές ηγεσίες οφείλουν να βρίσκονται σε εγρήγορση στα πολλαπλά με διαφορετικές χρονικότητες μέτωπα. Όπως στα περισσότερα μέτωπα αντίστοιχα και σε εκείνο της αντιμετώπισης των ανατιμήσεων στα ενεργειακά τιμολόγια βέλτιστη λύση θεωρείται ο συντονισμός των ευρωπαϊκών χωρών και η λήψη κοινών μέτρων. Το επιτυχημένο εγχείρημα κατά την εκδήλωση της πανδημικής κρίσης πρέπει να είναι ο νέος “οδηγός” αντί να αποτελεί την εξαίρεση στον ατελή ιστορικό “κανόνα” της αντιμετώπισης των προβλημάτων σε εθνικό επίπεδο.
*O Δημήτρης Λιάκος είναι Έλληνας Οικονομολόγος, πολιτικός και πρώην Υφυπουργός στον Πρωθυπουργό επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ
(Αναδημοσίευση από «ΤΑ ΝΕΑ»)