Αφορμή για το άρθρο αποτέλεσε η προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού με αντικείμενο: «Λειτουργία, Συντήρηση, Επισκευή και Αποκατάσταση των παγίων του Εξωτερικού Υδροδοτικού Συστήματος (ΕΥΣ) για την κάλυψη των αναγκών της μείζονος περιοχής πρωτευούσης, μέσω ΣΔΙΤ».
Η, από 25 Οκτωβρίου, απόφαση της κυβέρνησης έρχεται σαν συνέχεια σειράς αποφάσεων που αφορούν τη διαχείριση της δημόσιας περιουσίας, ιδιαίτερα των υποδομών και ειδικότερα τους τομείς μεταφορών, ενέργειας και νερού.
Με μπροστάρη το διαβόητο ΤΑΙΠΕΔ, βρίσκονται σε εξέλιξη διαδικασίες πώλησης λιμανιών όπως του Ηρακλείου, οδικών δικτύων όπως της Εγνατίας οδού, μαρινών όπως της Καλαμαριάς, μεταβίβαση στην COSCO επιπλέον ποσοστού μετοχών 16%, χωρίς την εκπλήρωση των συμβατικών της υποχρεώσεων, πώληση του 100% της ΔΕΠΑ ΥΠΟΔΟΜΩΝ, αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΗ χωρίς το Δημόσιο να μπορεί να συμμετέχει σε αυτή, με συνέπεια την απώλεια της πλειοψηφίας του μετοχικού της κεφαλαίου. Και ο κατάλογος δεν έχει τέλος…
Εξαίρεση στη διατήρηση της πλειοψηφίας, τόσο σε ποσοστά όσο και στην άσκηση της διοίκησης, αποτελούν η ΕΥΔΑΠ ΑΕ και η ΕΥΑΘ ΑΕ. Ο λόγος γνωστός: η απόφαση –μετά από προσφυγή στο ΣΤΕ, το 2014, κατά της τότε κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου– όπου κρίθηκε ως αντισυνταγματική η πώληση, μέσω ΤΑΙΠΕΔ, πλειοψηφικού πακέτου μετοχών σε ιδιώτες, κάτι που επέτρεψε να εξακολουθεί να ασκείται η διοίκηση από το ελληνικό Δημόσιο. Συμπληρώθηκε δε με το Ν. 4389/2016 με την ίδρυση της «Ελληνικής Εταιρείας συμμετοχών και περιουσίας ΑΕ (ΕΕΣΥΠ)». Το γνωστό Υπερταμείο, όπου εντάχθηκαν και οι δύο εταιρείες ύδρευσης, με τη ρητή διάταξη ότι εντάσσονται μεν, αλλά σε ό,τι αφορά τη μετοχική σύνθεση και την άσκηση διοίκησης ισχύει ό,τι προβλέπεται στο Σύνταγμα, στην απόφαση του 2014 του ΣτΕ, και όποιων άλλων νόμων συνδέονται με τα παραπάνω. Άρα το δημόσιο εξακολουθεί να ασκεί έλεγχο και διοίκηση.
Ανατροπή του συνταγματικού πλαισίου
Και αν για το ΣΥΡΙΖΑ αυτό σήμαινε την ανάγκη ενίσχυσης του δημόσιου χαρακτήρα και των δύο εταιρειών, για τη ΝΔ σήμαινε ακριβώς το αντίθετο. Από την πρώτη στιγμή, οι κυβερνώντες έδειξαν τις πραγματικές προθέσεις τους: ανατροπή στην πράξη όλου του ισχύοντος συνταγματικού/νομοθετικού πλαισίου, είτε μέσω της ιδιωτικοποίησης δραστηριοτήτων ή με τη συνέχεια λειτουργίας βασικών δραστηριοτήτων από ιδιώτες. Ενδεικτικά παραδείγματα, η λειτουργία του Κέντρου Επεξεργασίας Λυμάτων στην Ψυττάλεια (ΑΚΤΩΡ), αλλά και του Εξωτερικού Υδροδοτικού Συστήματος (ΕΥΣ).
Ειδικά για το ΕΥΣ, αφορμή έδωσε –όπως προκύπτει από προσεκτική μελέτη των δημοσιευμένων οικονομικών καταστάσεων των τελευταίων χρόνων της ΕΥΔΑΠ ΑΕ– η διευθέτηση παλαιότερων οφειλών της εταιρείας προς το ελληνικό Δημόσιο, που αφορούν το κόστος του αδιύλιστου νερού για την περίοδο 2013–2020 και την εκκρεμότητα υπογραφής νέας σύμβασης μεταξύ του ελληνικού Δημοσίου και της ΕΥΔΑΠ ΑΕ για τη συντήρηση και λειτουργία του ΕΥΣ. Η συγκεκριμένη δραστηριότητα ασκείται ανελλιπώς από την πρώτη μέρα σύστασης της ΕΥΔΑΠ και της εισαγωγής της στο Χρηματιστήριο, ως αντάλλαγμα για την προμήθεια του νερού από το ελληνικό Δημόσιο, μέσω της εταιρείας Παγίων της ΕΥΔΑΠ, που συστήθηκε για το σκοπό αυτό, σύμφωνα με το άρθρο 6 παραγρ.1 του ν.2744/1999.
Παρά, λοιπόν, το αυτονόητο –την ανανέωση, δηλαδή, της σύμβασης με το Δημόσιο, που εκκρεμούσε από το 2013– νομοθετείται, τον Ιούνιο του 2021, με τροπολογία που κατατίθεται σε άσχετο νομοσχέδιο του υπουργείου Υγείας, η ανατροπή των μέχρι σήμερα δεδομένων. Συγκεκριμένα, ανανεώνεται η σύμβαση Δημοσίου–ΕΥΔΑΠ του αποκλειστικού δικαιώματος παραχώρησης υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης στο λεκανοπέδιο Αττικής για 20 χρόνια –μέχρι 31/12/2040– αλλά η συντήρηση του ΕΥΣ μόνο για τρία. Για τα υπόλοιπα χρόνια προβλέπεται ανάθεση από το υπουργείο με διαγωνιστική διαδικασία –ΣΔΙΤ– σε τρίτο ανάδοχο. Ανατροπή που ήδη είχε δρομολογηθεί από τον Ιανουάριο του 2021 με διυπουργική απόφαση και υλοποιείται τώρα, μετά την ψήφιση της ανανέωσης της σύμβασης, με την προκήρυξη της διαγωνιστικής διαδικασίας της Α’ φάσης.
Ιδιωτικοποίηση του νερού μέσω ΣΔΙΤ
Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι δεν ιδιωτικοποιείται το νερό, αλλά μόνο τα έργα συντήρησης και λειτουργίας του υδροδοτικού συστήματος, με στόχο την εξοικονόμηση κόστους και τη βελτίωση της ποιότητας του φυσικού πόρου, δηλαδή του νερού που πίνουμε. Είναι, όμως, αυτή η πραγματικότητα;
Για να γίνει πιο κατανοητό το ψέμα της κυβέρνησης να αναφέρουμε ότι ως εξωτερικό υδροδοτικό σύστημα νοούνται οι ταμιευτήρες Μαραθώνα, Υλίκης, Μόρνου, Ευήνου, υδραγωγεία και αντλιοστάσια, και βεβαίως το δίκτυο μεταφοράς νερού, περίπου 400 χιλιομέτρων. Αυτά παραχωρούνται με ΣΔΙΤ.
Στη σχετική προκήρυξη (σημείο Γ παραγρ 3), αναφέρεται χαρακτηριστικά:
«Το αντικείμενο περιλαμβάνει το σύνολο των παρεχόμενων υπηρεσιών που αφορούν στη Λειτουργία, Συντήρηση, Επισκευή, Αποκατάσταση των Παγίων που βρίσκονται εντός της ζώνης απαλλοτρίωσης του Ελληνικού Δημοσίου και ανήκουν στην Εταιρεία Παγίων ΕΥΔΑΠ και τα οποία χρησιμοποιούνται για τη συλλογή, αποθήκευση και μεταφορά ακατέργαστου νερού από τις πηγές μέχρι την είσοδο των Μονάδων Επεξεργασίας Νερού (ΜΕΝ)»
Αλήθεια, τι σημαίνει μεταφορά ακατέργαστου νερού από τις πηγές στις ΜΕΝ; Ποιος θα το αποφασίζει αυτό; Και αν αποφασίσει να κλείσει την κάνουλα, τι θα συμβεί; Θα σταματήσει η υδροδότηση; Ποιος θα διασφαλίζει την ποιότητα ώστε να τηρούνται οι συνταγματικές διατάξεις τήρησης της δημόσιας υγείας σε ό,τι αφορά την ποιότητα του νερού; Με ποια τεχνογνωσία θα απασχολούνται αυτοί που θα εργάζονται για λογαριασμό του αναδόχου; Παραβιάζονται, έμμεσα, το Σύνταγμα και οι νόμοι; Αυτά είναι νομικά, και όχι μόνο, ερωτήματα που πιθανόν να κληθεί στο μέλλον η κυβέρνηση να διαχειριστεί.
Από πού, όμως, προκύπτει η εξοικονόμηση πόρων; Ισχυρίζεται κανείς στα σοβαρά ότι η ΕΥΔΑΠ κάνει κακή διαχείριση του κόστους συντήρησης του ΕΥΣ, ή ότι οι εργαζόμενοι που απασχολούνται σε αυτό δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους; Όσον αφορά την ποιότητα του νερού, έχει ποτέ αμφισβητηθεί αυτό που φτάνει στις βρύσες μας; Ανεξαρτήτως, λοιπόν, από βελτιώσεις, εκσυγχρονισμό, επεκτάσεις και βεβαίως τις αναγκαίες συντηρήσεις, κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί στα σοβαρά ότι η ΕΥΔΑΠ, μέχρι σήμερα, δεν ανταποκρίθηκε. Άρα, ποιοι λόγοι επιβάλλουν αυτή την κυβερνητική στάση και αυτές τις επιλογές; Η απάντηση είναι γνωστή: αν μπορούσε η κυβέρνηση της ΝΔ να εξαφανίσει το γράμμα Δ (δημόσια) και να το αντικαταστήσει με το Ι (ιδιωτική) σε ό,τι αφορά τη δημόσια περιουσία, θα το είχε κάνει.
Το δικό μας χρέος
Χρέος όλων μας είναι να μην της επιτρέψουμε να συνεχίσει αυτή την καταστροφική πολιτική. Γιατί η υπεράσπιση του δημόσιου χαρακτήρα δεν είναι μόνο υπόθεση των εργαζομένων στις επιχειρήσεις αυτές. Είναι υπόθεση όλης της κοινωνίας. Συνδικάτα, επιχειρηματικοί φορείς, επιμελητήρια, επιστημονικοί σύλλογοι, πρέπει με αγωνιστικές, και όχι μόνο, πρωτοβουλίες να αποτρέψουν αυτή την αρνητική εξέλιξη. Οι πρόσφατες εξελίξεις στο ενεργειακό τοπίο, που οδήγησαν στις υπέρογκες αυξήσεις του ρεύματος σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, επιβεβαιώνουν αυτή την άποψη.
Αποτελεί, όμως, και πολιτικό καθήκον, πρώτιστα του ΣΥΡΙΖΑ –που και επί δικής του κυβερνητικής θητείας, δεν λύθηκε το ζήτημα της ανανέωσης της σύμβασης ΕΥΔΑΠ ΑΕ – Δημοσίου– αλλά και όλων των προοδευτικών πολιτικών δυνάμεων που αντιτίθενται στην ιδιωτικοποίηση του νερού και το υπερασπίζονται ως δημόσιο και ανθρώπινο αγαθό.
Είναι θετικό, πρώτο βήμα, ότι η συγκεκριμένη νομοθετική παρέμβαση καταψηφίστηκε τόσο από τον ΣΥΡΙΖΑ, όσο και την υπόλοιπη αντιπολίτευση. Χρειάζεται, όμως, και δεύτερο βήμα. Δεν αρκεί μία ανακοίνωση αντίθεσης στην προκήρυξη ΣΔΙΤ από τον αρμόδιο κοινοβουλευτικό τομέα. Απαιτείται συνολική καταδίκη από τον όλο ΣΥΡΙΖΑ και βεβαίως ρητή, δημόσια δέσμευση ότι όταν ο ΣΥΡΙΖΑ αναλάβει ξανά τα ηνία της διακυβέρνησης, ο νόμος αυτός θα καταργηθεί. Ενημερώνοντας από τώρα για τις προθέσεις του, τους πιθανούς ενδιαφερόμενους επενδυτές. Άλλωστε, σε αυτό το πνεύμα κινείται και η πρόσφατη απόφαση της Προγραμματικής Συνδιάσκεψης του ΣΥΡΙΖΑ, που χαρακτηριστικα αναφέρει: «Ανάκτηση του δημόσιου χώρου από τη νεοφιλελεύθερη επιχείρηση εκποίησής του».
* Του Γεράσιμου Βρανά από την εφημερίδα “Η ΕΠΟΧΗ”