Η επαναλαμβανόμενη θυματοποίηση, ο εκφοβισμός των θυμάτων σεξουαλικών εγκλημάτων στη δίκη Λιγνάδη και ο συνεχιζόμενος αποκλεισμός των δημοσιογράφων από τη δίκη με εξαίρεση τους διαπιστευμένους ρεπόρτερ του υπουργείου, δημιουργούν ένα προβληματικό πλαίσιο το οποίο αφενός επιβαρύνει τα θύματα, αφετέρου καταπατά το δικαίωμα των πολιτών να έχουν πλήρη ενημέρωση σχετικά με μια πρωτοφανή και εμβληματική δίκη, όπως λένε στο tvxs η δικηγόρος Μαρία Κουρτέση και η δημοσιογράφος Μαρινίκη Αλεβιζοπούλου.
Σε καταγγελία στον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών κατά του δικηγόρου Αλέξη Κούγια προχώρησε το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών προχθές, για «απαράδεκτες, χυδαίες, προσβλητικές και ρατσιστικού περιεχομένου δηλώσεις στη βάση της έκφρασης και της ταυτότητας φύλου» ενώ δεκάδες είναι οι δημοσιογράφοι που καταγγέλουν πως ένας τέτοιος αποκλεισμός είναι πλήγμα για την απρόσκοπτη ενημέρωση των πολιτών. «Είναι καθήκον όλων μας να προστατεύσουμε το δικαίωμα των πολιτών στην ενημέρωση» γράφει σε επιστολή της προς την Έδρα η ΕΣΗΕΑ.
Ο κ. Κούγιας ανάγκασε τον πρώτο μάρτυρα Αλί, να ξαναζήσει στιγμή προς στιγμή τη σκηνή του καταγγελλόμενου βιασμού, αμφέβαλε για το αν κατά τη διάρκεια που βυθιζόταν σε νάρκωση ήταν ή δεν ήταν δυνατό να βιαστεί από το στόμα, λέγοντας ότι στην πεολειχία «το στόμα πρέπει να κάνει κινήσεις». Ζήτησε ανενόχλητος, να δείξει ο μάρτυρας, ακριβώς το σημείο στο περίνεο, την περιοχή μεταξύ πρωκτού και γεννητικών οργάνων, όπου εντόπισε κολλώδες υγρό όταν ξύπνησε την επομένη. Είπε πως «σημασία δεν έχει αν είναι παιδόφιλος ο κατηγορούμενος, σημασία έχει αν είναι ενεργητικός ή παθητικός» με αποτέλεσμα να τον επιπλήξει η έδρα.
«Είναι σύνηθες στις περιπτώσεις βιασμών να ακολουθείτε αυτή η τακτική δυστυχώς. Έτσι αντιμετωπίζονται τα θύματα από την υπεράσπιση, τώρα όμως, υπάρχει ακόμα μεγαλύτερη επιθετικότητα» λέει στο tvxs η δικηγόρος δύο εκ των θυμάτων Μαρία Κουρτέση.
«Ένα θύμα είναι υποχρεωμένο να περιγράψει λεπτομέρειες. Σωματικά υγρά, στάση σώματος, συναισθήματα, αν φώναξε, πως αντέδρασε που λερώθηκε σε πιο σημείο… όλο τον βιασμό. Είναι μέρος της περιγραφής μιας εγκληματικής πράξης. Η διαδικασία είναι επώδυνη γι’αυτό δεν καταγγέλλονται οι βιασμοί. Τα θύματα δεν θέλουν να ξαναπεράσουν αυτή την οδύνη».
Στην ερώτηση γιατί δεν εφαρμόζεται το νομικό πλαίσιο για την προστασία των θυμάτων όπως στο εξωτερικό απαντά:
«Στην Ελλάδα δεν έχουμε τις ειδικές συνθήκες. Επαφίεται στην έδρα και την πρόεδρο ώστε να παρεμβαίνει στον τρόπο που διατυπώνονται τα ερωτήματα. Η έδρα μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει προσβλητική σε αντίθεση με την υπεράσπιση του κ. Λιγνάδη που ειρωνεύεται, τρομοκρατεί και εκφοβίζει».
Γιατί πρόκειται για εμβληματική δίκη
Γιατί όμως χαρακτηρίζεται ως πρωτοφανής και εμβληματική αυτή η δίκη;
«Πρόκειται για μια εμβληματική δίκη, όχι τόσο από πλευράς me too. Σαφώς έχει σχέση και αυτό, γιατί έτσι πήραν θάρρος τόσοι άνθρωποι να καταγγείλουν έναν άνθρωπο με σοβαρή εξουσία. Όμως πρόκειται για μια πρωτοφανή δίκη βιασμού γιατί οι περιπτώσεις που είχαμε μέχρι τώρα, αφορούσαν είτε κάποιον άγνωστο, είτε πρόσωπο από ένα φιλικό στο θύμα περιβάλλον (οικογένεια, παρέα, σύντροφο).
Εδώ μιλάμε για ανήλικα άτομα από ελλειματικά περιβάλλοντα. Μιλάμε για μετανάστες, αλλοδαπούς που δεν είχαν οικογένεια, σπίτια, χρήματα και είχαν και μια ανάγκη προστασίας από κάποια παρουσία που θα μπορούσε να υποκαταστήσει τον πατέρα.
Τα δικά μου πρόσωπα κακοποιήθηκαν 17 χρονών παιδιά. Δεν έχει ξανα υπάρξει τέτοια υπόθεση. Με ένα πρόσωπο που τα χειρίστηκε, εκμεταλλεύτηκε τις ανάγκες, τις ελλείψεις τους τα χειραγώγησε και τα έκανε να πιστέψουν ότι ό,τι συνέβη, ήταν μέρος του παιχνιδιού. Νόμιζαν ότι φταίνε. Που να καταγγείλουν έναν διάσημο! Αιγύπτιος ο ένας Ουκρανός ο άλλος, με ποιον να τα βάλουν;
Γι’αυτό είναι και από αστείος έως χυδαίος ο ισχυρισμός ότι κάποιος τους «έβαλε» είτε για να ρίξει την Μενδώνη και τα έργα στο Ελληνικό, είτε γιατί ήταν φίλος της κυβέρνησης και διάφορες ασυναρτησίες που ακούγονται. Ή για να εγκαθιδρυθεί το τρίτο φύλλο, όπως είπε ο κ. Κούγιας. Πρόκειται για υποθέσεις βιασμού όχι για αποπλανήσεις. Το ερώτημα είναι αν τους βίασε ή όχι.
Οι βιασμοί έγιναν σε συνθήκες στις οποίες τους είχε πείσει ότι είχαν σχέση. Είναι σαν μια γυναίκα να βιάζεται μέσα στο γάμο. Είναι ή δεν είναι βιασμός; Δεν έχει ξανα καταγγελθεί βιασμός λοιπόν που αφορά τέτοιες ηλικίες κι ένα άτομο με τέτοια εξουσία. Αυτό είναι πολύ σημαντικό» καταλλήγει η Μ. Κουρτέση δηλώνοντας αισιόδοξη για την έκβαση της δίκης αφού «… Υπάρχουν 6 βουλεύματα που λένε πολύ αιτιολογημένα πράγματα».
M. Αλεβιζοπούλου: Δεν διασφαλίζεται η αρχή της δημοσιότητας της δίκης
Η Μαρινίκη Αλεβιζοπούλου, είναι μια από τις δημοσιογράφους που προσπαθεί εντατικά από την πρώτη μέρα της δίκης να την καλύψει. Βρέθηκε ωστόσο εκτός, τόσο η ίδια όσο και οι δημοσιογράφοι των Reporter United που είχαν συστήσει παρατηρητήριο.
Χθες ο υπουργός Δικαιοσύνης Κώστας Τσιάρας απαντώντας σε ερώτηση του Κρ. Αρσένη, παραδέχτηκε έμμεσα ότι η περιορισμένη παρουσία δημοσιογράφων στη δίκη Λιγνάδη δημιουργεί προβλήματα στην κάλυψή της και στην ενημέρωση του κοινού, έδειξε όμως ως αποκλειστικά υπεύθυνη την έδρα του δικαστηρίου.
Τι σημαίνει για τη δίκη Λιγνάδη ο αποκλεισμός των δημοσιογράφων πέραν των διαπιστευμένων του υπουργείου;
Λόγω των μέτρων για τον Covid-19, ισχύει σε όλα τα δικαστήρια της χώρας περιορισμός του αριθμού των παριστάμενων στις δικαστικές αίθουσες. Το χαρτί που είναι κολλημένο στην πόρτα του Μεικτού Ορκωτού αναγράφει ότι επιτρέπονται έως 15 άτομα εντός της αίθουσας. Τόσοι βέβαια είναι μόνο η έδρα με τους ενόρκους και τους δικηγόρους των δύο πλευρών. Έτσι, έγινε «συνήθεια» εν μέσω πανδημίας, στις δίκες μεγάλου δημοσιογραφικού ενδιαφέροντος να ορίζει η έδρα τον αριθμό των δημοσιογράφων που μπορούν να παρακολουθήσουν ταυτόχρονα μια δίκη – να αναφέρω εδώ ότι είναι πάγιο αίτημα των δημοσιογράφων αυτές οι υποθέσεις να δικάζονται σε μεγαλύτερες αίθουσες.
Σε αυτή την υπόθεση που μας αφορά η έδρα αποφάνθηκε ότι μπορούν να παρακολουθούν έως πέντε δημοσιογράφοι τη φορά, εκ περιτροπής με τους υπόλοιπους και τις υπόλοιπες που το επιθυμούν. Αυτή η «επιθυμία» στένεψε κάπως κατά την τρίτη δικάσιμο της 3ης Μαρτίου, καθώς εμφανίστηκε ξαφνικά μια λίστα στα χέρια των αστυνομικών που φρουρούν την αίθουσα και η πρόεδρος ενημέρωσε ότι θα επιτρέπεται η είσοδος μόνο σε «διαπιστευμένους δημοσιογράφους», από μια αυθαίρετη λίστα περίπου 25 δημοσιογράφων – οι διαπιστευμένοι στην πραγματικότητα είναι κατά πολύ περισσότεροι.
Να ξεκαθαρίσουμε εδώ ότι η διαπίστευση στο υπουργείο δεν έχει τίποτε να κάνει με την πρόσβαση στα δικαστήρια. Αποτελεί απλώς μια διευκόλυνση προς τη διοίκηση για την ευχερέστερη ενημέρωση του Τύπου. Στην συγκεκριμένη δίκη ωστόσο, αποδείχτηκε μέσο αποκλεισμού άλλων δημοσιογράφων από την πληροφορία, η οποία οφείλει να είναι δημόσια. Ταυτόχρονα απορρίφθηκε το αίτημα που κατέθεσε το δίκτυο δημοσιογράφων «Reporters United» για τη δημιουργία ενός Παρατηρητηρίου στα πρότυπα αυτού που λειτούργησε στη δίκη της Χρυσής Αυγής και αυτού που λειτουργεί ακόμα στη δίκη για την δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου, μεταδίδοντας χωρίς σχολιασμό τα όσα λέγονται εντός της αίθουσας.Το αποτέλεσμα είναι όσες και όσοι δεν είμαστε στην περιβόητη λίστα να κρεμόμαστε σαν τα τσαμπιά πάνω από τους ώμους των αστυνομικών φρουρών που στέκονται στο ένα από τα δύο φύλλα της πόρτας που είναι ανοικτό, προσπαθώντας να ακούσουμε έστω κάτι από τα όσα συζητούνται. Υπό αυτές τις συνθήκες δύσκολα μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι διασφαλίζεται η αρχή της δημοσιότητας της δίκης…
Ποια είναι η προσωπική σου άποψη για τους έως τώρα χειρισμούς στη δίκη;
Το πόσο επώδυνα και τραυματικά για το θύμα πραγματοποιείται από τις ανακριτικές και τις δικαστικές αρχές της χώρας η διερεύνηση ενός καταγγελόμενου βιασμού, είναι κάτι που δεν διαπιστώνουμε για πρώτη φορά. Και θέλω με την ευκαιρία αυτή να μεταφέρω τη φρίκη με την οποία υποδεχτήκαμε στο Manifold, τη δημοσιογραφική ομάδα στην οποία ανήκω και με την οποία ερευνούμε εδώ και χρόνια το καθεστώς παιδικής προστασίας της χώρας, την πληροφορία ότι ο μέσος όρος που καλείται ένα ανήλικο θύμα να επαναλάβει την ιστορία της κακοποίησής του στα διάφορα στάδια διερεύνησης, είναι οι 14 φορές. 14 φορές κατά μέσο όρο πρέπει να αναβιώσει την κακοποίησή του και να περιγράψει ενώπιων – κατά κανόνα ανεκπαίδευτων – αστυνομικών, ανακριτών, δικαστών και δικηγόρων με κάθε ανατριχιαστική λεπτομέρεια τα όσα βίωσε.
Η δευτερογενής λοιπόν θυματοποίηση ή αλλιώς η θεσμική κακοποίηση που περιμένει οποιοδήποτε θύμα αποφασίσει να καταγγείλει τον βιασμό του, δυστυχώς είναι ο κανόνας στη χώρα μας. Και είναι ένας από τους πιο προφανείς λόγους για τους οποίους πολλές και πολλοί επιλέγουν τη σιωπή.
Σε αυτό το δεδομένο προστίθεται ο συνήγορος τον οποίο επέλεξε ο Δημήτρης Λιγνάδης να τον εκπροσωπήσει σε αυτή τη δίκη, ο γνωστός για τον ακραία στιγματιστικό έως χυδαίο λόγο του Αλέξης Κούγιας. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει έστω ένας πολίτης που όταν άκουσε ότι την υπόθεση αναλαμβάνει ο συγκεκριμένος δικηγόρος δεν αναλογίστηκε το τι έχουν να περάσουν εντός και εκτός της αίθουσας όσοι επέλεξαν να μιλήσουν.
Το ζήτημα βέβαια εδώ, δεν είναι ο ίδιος ο κ. Κούγιας αλλά όσοι μπορούν και οφείλουν να αντισταθούν σε αυτόν τον λόγο και σε αυτές τις πρακτικές. Και υπεύθυνη εντός της αίθουσας είναι η έδρα, ενώ εκτός αυτής οι δημοσιογράφοι.
Για την ώρα τον παρακολουθούμε να δικάζει τους μηνυτές εντός της αίθουσας και να τους στιγματίζει με χυδαίες και ρατσιστικές εκφράσεις εκτός αυτής, όποτε καλείται να κάνει δηλώσεις. Κι όταν επιστρέφει κάποια στιγμή στο γραφείο του, συντάσσει εκφοβιστικές ανακοινώσεις εκ μέρους του Λιγνάδη για τις μηνύσεις που πρόκειται να καταθέσει στους μηνυτές, στους μάρτυρες υποστήριξης των κατηγοριών, στους δικηγόρους τους, σε ακτιβιστές αλλά και σε παρουσιάστριες και δημοσιογράφους που σε αντίθεση με άλλες και άλλους συναδέλφους τους, επιμένουν να θυμούνται ποιος είναι ο κατηγορούμενος εδώ και ποιες κατηγορίες των βαρύνουν.
Γιατί είναι ιστορική η δίκη Λιγνάδη;
Στο άκουσμα αυτής της ερώτησης η πρώτη, η ανακλαστική μου αντίδραση είναι «μα, στ’ αλήθεια τώρα χρειάζεται εξήγηση αυτό;».
Συνειδητοποιώ όμως – και φαντάζομαι ότι αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο τίθεται η ερώτηση – ότι για την ερώτηση αυτή ευθύνεται ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται η δίκη που μόλις ξεκίνησε από τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης.
Πολλές φορές τους ακούς και λες «τι έπαθαν; Συλλογική αμνησία;». Ξέχασαν την σχεδόν σωματική φρίκη που νιώσαμε διαβάζοντας την περιγραφή του Νίκου Σ. για εκείνο το βράδυ του βιασμού του με την μεταλλική ράβδο, που δεν σταματούσε παρά μόνο όταν έγινε «ατύχημα» και λερώθηκαν τα σεντόνια; Ξέχασαν την θλίψη αλλά και την οργή που μας προκαλούσαν οι εικόνες του 15χρονου τότε Βασίλη που προβάλλονταν διαρκώς πίσω του όσο εκείνος ως ενήλικας πια μιλούσε στην Ελεονώρα Μελέτη για την αποπλάνηση και την κακοποίησή του από τον κατηγορούμενο σήμερα Δημήτρη Λιγνάδη όσο εκείνος ήταν 15, 16, 17 χρονών παιδί;
Ξέχασαν ποιες περιγραφές αλλά και ποιες «φήμες» έκαναν την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη να δώσει μια σχεδόν ωριαία συνέντευξη Τύπου για να αποποιηθεί κάθε ευθύνη για την επιλογή του σημερινού κατηγορούμενου για σωρεία βιασμών στο τιμόνι του Εθνικού Θεάτρου της χώρας;
Ξέχασαν τη δικογραφία και τα όσα καταγράφονταν σε αυτήν που είχαν γίνει φειγ βολάν; Ξέχασαν άλλα τόσα που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας και που μπορεί να μην κατέληξαν σε δικογραφία αλλά τοποθετούσαν τη δράση του Δημήτρη Λιγνάδη ήδη από το 1984, όταν όπως αποκαλύφθηκε είχε συλληφθεί και σημανθεί για ασέλγεια ανηλίκου; Ξέχασαν την επιστολή γονέα προς τον πρόεδρο της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας των Αρσακείων Σχολείων κ. Μπαμπινιώτη, με την οποία του ζητούσε να λάβει μέτρα εναντίον του Λιγνάδη για να μην παρασύρει και άλλες μαθήτριες σε «ερωτικές ιστορίες», τα χρόνια που είχε την ευθύνη του θεατρικού ομίλου του Αρσακείου;
Αν λοιπόν ισχύουν όλα αυτά, μιλάμε για μια δράση 40 χρόνων. Και κομμάτια της δράσης αυτής φαίνεται να γνωρίζει μεγάλο μέρος τόσο του καλλιτεχνικού χώρου αλλά και όχι μόνο. Ακόμα λοιπόν και ένας απολύτως άσημος δάσκαλος, προπονητής, παπάς να ήταν σε κάποια ελληνική επαρχία, το εύρος της δράσης και οι φρικιαστικές μαρτυρίες που ήρθαν σε γνώση μας και την περιέγραφαν, θα αρκούσαν για να μιλάμε για μια εξαιρετικά σημαντική δίκη.
Το γεγονός ότι ο άνθρωπος αυτός, ο κατηγορούμενος με τις συγκεκριμένες κατηγορίες Δημήτρης Λιγνάδης είναι επιπλέον και ένας πασίγνωστος ηθοποιός, σκηνοθέτης και δάσκαλος, με προσβάσεις που τον έφτασαν στο ανώτατο για τον χώρο του αξίωμα – αυτό της καλλιτεχνικής διεύθυνσης του Εθνικού Θεάτρου της χώρας -, χρειάζεται και άλλες αποδείξεις για να πείσει ότι μιλάμε για μια ιστορική δίκη;
*Ρεπορτάζ της Φωτεινής Λαμπρίδη για το tvxs.gr