Χρειάστηκε πολύχρονη έρευνα για να προκύψει το νέο βιβλίο του Μίμη Ανδρουλάκη, που με μυθιστορηματικό τρόπο περιγράφει τον εμπρησμό του Μινιόν και του Κατράντζος Σπορ, όπως και την πυρπόληση λίγο αργότερα του Κλαουδάτου, του Ατενέ, του Δραγώνα και του Λαμπρόπουλου.
Το βιβλίο έχει τίτλο «Μαύρο Φως», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Πατάκη» και το Leftdoor.eu μέσω του iEidiseis.gr δημοσιεύει ένα μικρό, πλην όμως χαρακτηριστικό, απόσπασμα:
«Ήταν τρεις και κάτι πριν απ’ το χάραμα της 19ης Δεκεμβρίου του 1980, όταν το τηλεφώνημα από την “Επαγρύπνηση” του Κόμματος μ’ έκανε να πεταχτώ στην ταράτσα, στην κορυφή της Νικοσθένους. Πάνω από το Άλσος του Παγκρατίου. Μια πύρινη ρομφαία έσκιζε τα μαύρα σύννεφα κάπου στην Ομόνοια. “Θα ξυπνήσεις τον Χαρίλαο; Να πατήσω τον “συναγερμό” για έκτακτη κατάσταση;” “Όχι ακόμα. Θα σε πάρω σε λίγο”.
Οι μέρες ήταν πονηρές. Υπήρχε στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα μια αίσθηση αναμονής ότι κάτι θα συμβεί να ματαιώσει τις ομαλές εξελίξεις. Το ‘81 θα ήταν εκλογική χρονιά και τα φαντάσματα μιας ενδεχόμενης αποσταθεροποίησης έκαναν έστω φευγαλέα την εμφάνισή τους. Η δολοφονία του Πέτρου. Οι βανδαλισμοί και οι λεηλασίες καταστημάτων από ύποπτα στοιχεία στις 16 Νοεμβρίου στην πορεία για το “Πολυτεχνείο”. Οι δύο χειροβομβίδες “Μιλς” που ρίχτηκαν στα ΜΑΤ έξω από τη Βουλή, στα Λουλουδάδικα, δίχως να εκραγούν. Εμπρηστικοί μηχανισμοί σε δύο σούπερ μάρκετ. Ανώνυμα τηλεφωνήματα.
Πυρκαγιές και φήμες είναι στην Ιστορία οι προάγγελοι σχεδίων ανωμαλίας.
Παίρνω ταξί από την Πλατεία Πλαστήρα. Οι σειρήνες της Πυροσβεστικής ουρλιάζουν από όλα τα σημεία της Αττικής. Η Αστυνομία στην Πανεπιστημίου εκτρέπει την κυκλοφορία προς την Ακαδημίας. Τρέχω προς τα κάτω. Τα κτήρια του “Μινιόν” και του “Κατράντζος Σπορ” έχουν παραδοθεί στις φλόγες. Ορυμαγδός εκρήξεων και εσωτερικές καταρρεύσεις. Τα τζάμια σπάζουν στα γειτονικά κτίσματα. Έχει λαμπαδιάσει όλο το οικοδομικό τετράγωνο.
Ο Γιάννης Γεωργακάς, ο αυτοδημιούργητος περιπτεράς, ο ιδιοκτήτης του “Μινιόν”, αυτός που αντιπροσωπεύει το νέο Greek Dream, μια κέρινη μάσκα, ένας βασιλιάς Ληρ σε απόγνωση, ουρλιάζει στον επικεφαλής των πυροσβεστών: “Δέκα τόνοι πετρελαίου στα υπόγεια. Θα καεί η Αθήνα!”
“Πνίξτε τα υπόγεια με νερό μην ανατιναχτεί η Ομόνοια”, δίνει εντολή αυτός. Οι πάνω όροφοι έχουν αποτεφρωθεί. Το νερό εξαερώνεται σε χρόνο μηδέν. Μια κυρία, μάλλον η σύζυγος του ιδιοκτήτη, ακούγεται αλλόφρονα κατάσταση: “Τις καρτέλες του λογιστηρίου, τρέξτε, τις καρτέλες”. “Δύο δισεκατομμύρια δραχμές εμπόρευμα είχα μέσα για τις Γιορτές.
Είκοσι εκατομμύρια εισπράξεις καίγονται”, οδύρεται ο Γεωργακάς στο πεζοδρόμιο απέναντι από τη διασταύρωση Πατησίων και Βερανζέρου. Ένας τρομακτικός γδούπος μας κάνει να απομακρυνθούμε προς τα πίσω. Σίδερα και μπετόν τινάζονται στον αέρα. Έχει καταρρεύσει η πρόσοψη του “Κατράντζου” που βλέπει στη Σταδίου. Το περίπτερο μπροστά καταπλακώνεται από τα μπάζα. “Καταστράφηκα”, οδύρεται κι ο περιπτεράς.
Ο ιδιοκτήτης του “Γκραντ Οτέλ” απέναντι από το “Μινιόν” ζητά γλωσσομαθείς, κυρίως στα βουλγαρικά και τα σκανδιναβικά, να βοηθήσουν στην ομαλή εκκένωση του ξενοδοχείου. Στους πάνω ορόφους του ξενοδοχείου σπάνε τα τζάμια και λιώνουν τα πλαστικά από τις υψηλές θερμοκρασίες. “Η κυρία από την Αρμενία πήρε πρώτη χαμπάρι από το δωμάτιό της την αρχή της φωτιάς απέναντι στον 5ο όροφο του “Μινιόν””. Στα πηγαδάκια στους παρακείμενους δρόμους εμφανίζονται “διαδοσίες”, όπως σήμερα με τα fake news στα social media: “Το “Γκραντ Οτέλ” είναι ιδιοκτησία του ΚΚΕ!”- το μπέρδευαν με το “LEVTOURS, το τουριστικό πρακτορείο, πράγματι του ΚΚΕ, που προμήθευε πελάτες στο ξενοδοχείο της Πατησίων. “Καίγεται η Θεσσαλονίκη. Φωτιές στην Πάτρα!” Παραμύθια για να προκληθεί πανικός.
Στα χείλη πυροσβεστών, ιδιοκτητών, δημοσιογράφων και πολιτών μια κοινή διαπίστωση: “Εμπρησμός”, “Κύκλοι ανωμαλίας”. Δίνω πρόχειρα μια προφορική δήλωση στους συντάκτες για τις έκτακτες εκδόσεις των εφημερίδων. Στη συνέχεια θα γίνει και επίσημη ανακοίνωση του Γραφείου Τύπου του Κόμματος με κεντρικό μοτίβο: “Δεν θα περάσουν τα σχέδια των δυνάμεων της ανωμαλίας”. Στις πέντε το πρωί έφτασε ο πρωθυπουργός Γεώργιος Ράλλης.
Ο εμπρησμός του “Μινιόν” και του “Κατράντζος Σπορ” όπως και η πυρπόληση έξι μήνες μετά των πολυκαταστημάτων “Κλαουδάτος”, “Ατενέ”, “Δραγώνας” και “Λαμπρόπουλος” στον Πειραιά αποτελούν τον μεγάλο άγνωστο Χ της μεταπολιτευτικής Δημοκρατίας.
Το μυστήριο παραμένει άλυτο αλλά ένα είναι βέβαιο: Οι εμπρηστές προκάλεσαν ακούσια ή εκούσια, με πιθανότερο το δεύτερο τον αφελληνισμό των πολυκαταστημάτων λιανικής, που συμπαρέσυρε στο κλείσιμο τις βιοτεχνίες-προμηθευτές τους και ενίσχυσε τις τάσεις αποβιομηχάνισης. Ο νέος καταναλωτισμός στην ταυτότητά του δεν θα είχε πια το όνειρο του περιπτερά από τα ορεινά της Μεσσηνίας αλλά τα brand names των πολυεθνικών αλυσίδων. Και ο νέος ελληνικός καπιταλισμός θα είχε την σφραγίδα των κάθε είδους “Folli Follie”. Τα ξεκοιλιασμένα κτήρια “Μινιόν” και “Κατράντζος” άφησαν ανοιχτές πληγές στη συνείδηση πολλών ανθρώπων. Θυμάμαι ιδιαίτερα το πάθος μέχρι τέλους για το θέμα “Μινιόν” δύο εγκάρδιων φίλων. Του Θανάση Βέγγου και του Χάρρυ Κλυνν, που το γλεντούσαν στις παιδικές γιορτές στο αμφιθέατρό του.
Στην άλλη άκρη της γραμμής με ξύπνησε η φωνή του Αλέξανδρου, ή Άλεξ Μποτίν, που ξέθαψε τις σκοτεινές αυτές αναμνήσεις μου.
“Τι σκέφτεσαι, Δημήτρη;”
“Ο τύπος ήθελε να σε εντυπωσιάσει. Να σε καταπλήξει. Σε θεωρεί ίσως “Αμερικανάκι””.
“Δεν είναι τέτοιος άνθρωπος. Σ’ το εγγυώμαι”.
“Ε, τότε είναι μυθομανής ή ψυχικά διαταραγμένος. Αδυνατεί να διακρίνει τη φαντασίωσή του από την πραγματικότητα”.
“Είναι τέρας ορθολογισμού. Υπονοείς ότι… [ο εμπρησμός] έγινε για τα ασφάλιστρα;”
“ Όχι, σε καμία περίπτωση. Ήταν λίγα μπροστά στο μέγεθος της καταστροφής και στο υπαρξιακό πάθος του Γεωργακά, του ιδιοκτήτη, για το “παιδί” του, το “Μινιόν””.
“Μαφιόζικο χτύπημα κυκλώματος εκβιαστών;”
“Τίποτα δεν αποκλείεται, αλλά και δεν έχει αποδειχτεί τίποτα”.
“Πιστεύεις , δηλαδή, πως ήταν… οργάνωση… [terrorist]”.
“Εμφανίστηκε μία -πραγματική, μαϊμού, δεν ξέρουμε-[“Οκτώβρης 80”] που ανέλαβε την ευθύνη. Υποτίθεται αποσχισθέντες του… [Ε.Λ.Α.]. Ήταν τόση η οργή της κοινωνίας προς τους εμπρηστές, που η… [17 Νοέμβρη] διαχώρισε τη θέση της”.
“Ο παλιός γνωστός μου δεν έχει την παραμικρή σχέση με τρομοκρατία ή με κάθε μορφής μαφία. Ήταν, εκτός των άλλων, και τέρας ηθικής, έστω δικής του ηθικής”.
“Άσ’ το Άλεξ, δεν κολλάει. Ίσως δεν κατάλαβες τι υπαινίχθηκε ή προσπαθεί να σφετεριστεί ένα έγκλημα με την ασφάλεια ότι έχει παραγραφεί. Εξάλλου τότε υπήρξε αλυσίδα… [εμπρησμών]”.
“Χρεώνεται μόνο τον πρώτο”.
“Επιτέλους, Αλέξανδρε, τι μέρος του λόγου είναι αυτός ο τύπος που αιχμαλώτισε την προσοχή ενός ανθρώπου σαν κι εμένα με το δικό σου κορυφαίο επιστημονικό προφίλ;”
“Ήταν… Είναι ένας πρώην…”
“Τι πρώην; Αντιεξουσιαστής;”
“Όχι, όχι, πρώην… κατάλαβες; Πρώην… αλλά με εικαστικό ταλέντο. Ζωγράφος. Τώρα και διακεκριμένος art advisor, σύμβουλος στις αγοραπωλησίες έργων τέχνης εκτός των γνωστών διεθνών οίκων δημοπρασιών”.
Ο νους μου έκανε τις πιο παράδοξες υποθέσεις. Πρώην ιερωμένος, δικαστικός, αστυνομικός, στρατιωτικός κι ένα σωρό άλλες.
“Αλέξανδρε, έλα στα συγκαλά σου – συγγνώμη για τη χοντροκοπιά μου. Αλλά αν ο “πρώην” είναι τέρας ορθολογισμού και ηθικής(!), τι κίνητρα είχε για να προχωρήσει σε μια τόσο ειδεχθή εγκληματική ενέργεια; Εκτός κι αν εσύ, σου ξαναλέω, παρανόησες τον κρυπτικό του λόγο”.
“Αμάν πια αυτά τα κίνητρα! Μπορεί να είναι οτιδήποτε, ασαφή, μπερδεμένα, ψυχολογικά, υπαρξιακά. Πού να ξέρω. Σ’ αυτό το αίνιγμα θέλω να με βοηθήσεις. Και πιστεύω ότι μπορείς. Δεν πείθομαι πως προσχώρησες στην κοινοτοπία των κινήτρων. Θυμήσου τι μου έλεγες καθώς ανεβαίναμε την Αλεξάνδρας, έξω από το σινεμά… το…”
“Το “Ζίνα”. Πριν από πενήντα χρόνια!”
“Ναι, ειρωνεύτηκες τα ιερά και τα όσιά μου τότε. Τη “Θεωρία των Παιγνίων” και τα ορθολογικά της κίνητρα. Αμφισβήτησες με αυθάδεια το αξίωμα της “Θεωρίας” ότι οι άνθρωποι, όλα τα πρόσωπα, κάτω από τις ίδιες περιστάσεις και τους ίδιους στόχους θα κάνουν τις ίδιες συνειδητές, ορθολογικές επιλογές. Εγώ σου δάνεισα τότε το πρώτο βιβλιαράκι για τη “Θεωρία των Παιγνίων” κι εσύ σάρκαζες: “Και το ένστικτο, Αλέξανδρε, το απροσδόκητο, το παράλογο; Πού τα βάζεις; Τα διαγράφεις από την ανθρώπινη κατάσταση;” Αυτά μου έλεγες πριν από πενήντα χρόνια και τώρα…”
“Ωστόσο, Αλέξανδρε, το παράλογο υπάρχει στην περίπτωση αυτού του τύπου”.
“Μη λες εύκολα τη λέξη παράλογο. Ο τύπος είναι αχαρτογράφητος. Η περίπτωσή του μετατοπίζει τα όρια δυνατού. Κοίτα! Έχω συνεργάτη με βραβείο Fields, ισοδύναμο του Νόμπελ στα μαθηματικά, το κορυφαίο, που ρισκάρει τη ζωή του με άλματα στο κενό, σε γκρεμούς χιλίων μέτρων σε ζωντανή μετάδοση στο TikTok και το YouTube. Πρωταθλητής στο Base jumbing. Γιατί αυτός νιώθει ασύλληπτη ηδονή ενώ μπορεί σ’ ένα λεπτό να είναι νεκρός; Εξαρτημένος από την έκρηξη της αδρεναλίνης; Αδρεναλινομανής; Δεν ξέρω, αλλά κι εγώ σταμάτησα να κολλάω στα “κίνητρα”, όπως μου σύστησες πριν από πενήντα χρόνια”.
Είχα συγκινηθεί. Ένας άνθρωπος με τη δική του αξιοθαύμαστη διαδρομή, που ζει μακριά από την Ελλάδα, κράτησε ζωντανή την ανάμνηση αυτής της σκηνής στην Αλεξάνδρας.
“Ήμασταν, Αλέξανδρε, πρωτοετείς”.
“Όχι, δευτεροετείς, στην αρχή της χρονιάς. Πριν από πενήντα ακριβώς χρόνια!”
“Έχεις δίκιο. Πες μου όμως, σε παρακαλώ, στα ίσια τι ακριβώς ζητάς από μένα”.
“Να με βοηθήσεις να λύσω το γρίφο αυτού του ιδιαίτερου ανθρώπου. Ο Μάριος -αυτός μου ‘δωσε το τηλέφωνό σου- μου ανέφερε ότι έχεις εξειδικευτεί στις βιογραφίες, στους ψυχοκοινωνικούς, πολιτισμικούς και βιολογικούς μηχανισμούς οι οποίοι διαμορφώνουν τους χαρακτήρες”.
“Όχι, πες πως παρίστανα τον ραβδοσκόπο. Κρατούσα δυο κλαράκια κι όπου έτρεμαν, έκανα μια γεώτρηση για να φέρω κάτι άγνωστο στην επιφάνεια ή να ρίξω νέο φως σε κάτι φαινομενικά γνωστό. Οι χαρακτήρες, τα βιογραφικά μυστικά μ’ ενδιαφέρουν μόνο στον βαθμό που υφαίνονται στον καμβά της Ιστορίας”.
“Ε, αυτή ακριβώς είναι η περίπτωση του “πρώην”. Εμπλέκεται στην Ιστορία”.
“Τότε δεν είναι μόνο μυθομανής αλλά πάσχει από μεγαλομανία. Πιθανόν ψυχοπαθολογική. Δηλαδή, τον βάζεις, Αλέξανδρε, σε ανάλογο επίπεδο με αυτούς που ερεύνησα, όπως φέρ’ ειπείν τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ή με τους-”
“Όχι, όχι, μα όπως ο συμπατριώτης σου έγραψε το Ο Βίος και η πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, εσύ μπορείς να ρίξεις φως στο μυστήριο ενός ανθρώπου πολύ πιο περίπλοκου, πολύπτυχου από κείνον τον ήρωα του Καζαντζάκη”.
“Έλεος, Αλέξανδρε!”
“Κι όμως, εκείνος μου είπε ότι έγραψες τον βίο ενός μυστικού πράκτορα που έφτασε ψηλά στο Κόμμα. Ισχυρίζεται, μάλιστα, πως γνωρίζει ποιος είναι ο βιομήχανος -φαρμακοβιομήχανος- που κάρφωσε το Κίνημα του Ναυτικού του ‘73. Αυτός που εσύ φωτογράφισες στο προτελευταίο σου βιβλίο”.
“Ποιος εκείνος σου είπε; Ο Μάριος;”
“Όχι, ο “πρώην”. Σε ξέρει, σ’ έχει δηλαδή χαιρετίσει δυο φορές. Μία στο εστιατόριο ενός Κρητικού, στην αρχή της Μπενάκη. Τότε εκείνος ήταν στο… της Ομόνοιας. Και μια δεύτερη, περισσότερα από δέκα χρόνια μετά, σ’ ένα ασανσέρ στην Ομήρου. Αυτό ισχυρίζεται. Πήγαινες σ΄ ένα περιοδικό σας ενώ αυτός ανέβαινε στο πολιτικό γραφείο, το βουλευτικό, ενός υπουργού Δημόσιας Τάξης”.
Τώρα φάνηκε καθαρά τι εννοεί με το “πρώην”. Πρώην αστυνομικός! Δεν τον θυμάμαι αλλά προφανώς αναφέρεται στο εστιατόριο “Ολύμπια”, στέκι μου, που έχει κλείσει, και στο βραχύβιο περιοδικό Επτάμισυ. Και μάλλον στο γραφείο του Γιάννη Σκουλαρίκη στην Ομήρου. Δηλαδή, σε βάσιμα περιστατικά.
“Αλέξανδρε, δεν έχεις καμιά δουλειά να μπλέξεις σε μια τέτοια ιστορία. Χαμένος κόπος”.
“Μα δεν με ενδιαφέρει αυτό καθεαυτό το εφοπλιστικό συμβάν στο… [“Μινιόν”]. Είναι δύσκολο να σου πω πολλά απ’ το τηλέφωνο: Ο άνθρωπος αυτός είναι σε θέση να τινάξει στον αέρα την Art Market, την παγκόσμια αγορά εικαστικών τεχνών, κι ο ενδεχόμενος πανικός που θα ακολουθήσει -το σύνδρομο της πεταλούδας- που μπορεί να πυροδοτήσει νέα διεθνή χρηματοοικονομική κρίση. Δεν λέγονται αυτά…”
“Καλά, τι εμπορεύσιμη αξία αντιπροσωπεύει η αγορά έργων τέχνης; Η τρέχουσα, εννοώ, η “χρηματιστηριακή”. Εκατό, διακόσια δισεκατομμύρια; Ε, δεν φτάνει για το τσουνάμι που περιγράφεις”.
“Σωστά αλλά η επενδυτική αγορά των έργων τέχνης είναι παράθυρο για να δεις ένα πολλαπλάσιο “πλυντήριο” αξίας αρκετών τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Αναφέρεται μάλιστα με μια ελληνική ονομασία στη διεθνή βιβλιογραφία”.
Επιτέλους κατάλαβα περί τίνος πρόκειται. Kleptoc-racy. Η διεθνής κλεπτοκρατία.
“Ξέρεις, Δημήτρη, τι ισχυρίζεται για μας ο “πρώην”; Εγώ φαντάζομαι ότι η παγκόσμια αγορά λειτουργεί με αφηρημένα μαθηματικά μοντέλα, ενώ εσύ υποθέτεις απλώς με τους οικονομικούς νόμους. Αγνοούμε, μας καταλογίζει, τις βαρυτικές έλξεις, παραμορφώσεις, που επιφέρει στον παγκόσμιο καπιταλισμό η “μαύρη τρύπα” της διεθνούς… [κλεπτοκρατίας]. Σ’ το διατυπώνω με δικά
μου λόγια, γιατί αυτός μιλά πάντα με ελλειπτικά, κρυπτικά σχήματα”.
“Ακούγονται εντυπωσιακά όλα τούτα, Αλέξανδρε. Είναι όμως διαθέσιμος ο τύπος να συνεργαστεί, να μιλήσει;”
“Εικάζω βάσιμα πως ναι. Με τον δικό του βέβαια κωδικό τρόπο”.
“Πες μου τώρα ποιος άνθρωπος θα δεχτεί πρόθυμα έναν αδιάκριτο να ερευνά τα τιμαλφή της προσωπικής του ζωής ή να σκαλίζει σκελετούς στην ντουλάπα του;”
“Συγκράτησα μια φράση του: “Κι εγώ αναζητώ τον εαυτό μου”. Προκαλεί την ίδια του τη μοίρα”.
Είχα προς στιγμήν λησμονήσει ότι η ματαιοδοξία μπορεί να γίνει ισχυρό κίνητρο για δράση. Έτσι που ο Ναπολέων να δηλώνει με μια δόση υπερβολής: “Η ελευθερία ήταν το πρόσχημα, η ματαιοδοξία δημιούργησε τη Γαλλική Επανάσταση”.
“Αλέξανδρε, το εσωτερικό μου ρολόι με οδηγεί κάπου αλλού. Σκέψου ότι εν μέσω πανδημίας, που ενδεχομένως να τα είχα τινάξει, δεν διανοήθηκα να συγγράψω τη δική μου αυτοβιογραφική αναφορά και συ μου ζητάς να το κάνω για έναν πρώην…”
“Παλιέ μου φίλε, ούτε κι εγώ το διανοήθηκα, παρότι ένας κορυφαίος συντάκτης του New Yorkerπροσφέρθηκε να την επιμεληθεί. Το δικό μας αριστούργημα, Δημήτρη, είναι αυτό που δεν θα γράψουμε ποτέ”.
“Δεν διαφωνώ αλλά αδυνατώ να αναλάβω αυτή την έρευνα. Ωστόσο θα σου συστήσω τον πιο κατάλληλο άνθρωπο. Έναν πρώην αστυνομικό συντάκτη που διευθύνει ένα ιδιωτικό γραφείο ερευνών. Μην πάει ο νους σου σε κάποιον ιδιώτη ερευνητή που μιμείται τον Χάμφρεϋ Μπόργκατ κι απλώνει το πόδι του στο τραπέζι, ρουφά το πούρο και δίνει εντολές στην κατάξανθη γραμματέα του. Πιθανόν να τον γνωρίζει και ο “πρώην” σου. Πρόκειται για αξιόπιστο γραφείο και με λογικές τιμές”.
“Ντετέκτιβ, λοιπόν. Είναι κι αυτό μια λύση. Υποσχέσου μου τουλάχιστον ότι θα αξιολογείς σε τακτά διαστήματα τα αποτελέσματα της έρευνάς του”.
“Σύμφωνοι”.
“Θα σου τηλεφωνώ κάθε δύο μήνες. Τον Αύγουστο θα ‘μαι Ελλάδα”.
Έτσι, στις αρχές του χρόνου το γραφείο του βετεράνου Νάσου Μαθιουδάκη ξεκίνησε την έρευνα για τον βίο και την πολιτεία του πρώην αξιωματικού της ελληνικής Αστυνομίας και στη συνέχεια της Interpol, όπως θα πληροφορηθούμε αργότερα».
Πηγή: iEdiseis.gr