Η πυρηνική ενέργεια, η οποία δεν εκπέμπει αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, μπορεί να σώσει το Κλίμα, ή τουλάχιστον να συμβάλει στην εξοικονόμηση χρόνου εν αναμονή της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας; Το ερώτημα εξακολουθεί να διχάζει τους ειδικούς και τα κράτη.
Καθώς μέχρι τώρα οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν καταφέρνουν να υποκαταστήσουν τα ορυκτά καύσιμα, ο στόχος για μία απαλλαγή από αυτά, άρα και από έναν πιο καθαρό πλανήτη απομακρύνεται μαζί με το όραμα για “Πράσινη Ανάπτυξη”. Κάτι που από μόνο του είναι αντιφατικό καθώς δεν μπορείς να έχεις και την πίττα (ανάπτυξη) ολάκερη και τον σκύλο χορτάτο (καθαρό περιβάλλον). Αυτό όμως ίσως επαναφέρει την πυρηνική ενέργεια από την “πίσω πόρτα”.
«Ο,τι έχει ως αποτέλεσμα την μείωση των εκπομπών είναι καλό», απαντά ο Φατίχ Μπιρόλ, εκτελεστικός διευθυντής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας. «Ολες οι καθαρές πηγές ηλεκτρικής ενέργειας με ικανοποιούν».
Ενα από πλεονεκτήματα της πυρηνικής ενέργειας, από την οποία προέρχεται περί το 10% της ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως, είναι ότι δεν εκπέμπει απευθείας CO2.
Ακόμη και αναλύοντας το σύνολο του κύκλου ζωής -λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις εκπομπές που προέρχονται από την εξόρυξη του ουρανίου ή από το μπετόν των πυρηνικών σταθμών- η διαδικασία εκπέμπει πολύ μικρή ποσότητα αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου: πολύ λιγότερο από τον άνθρακα, το φυσικό αέριο, ακόμη και από την ηλιακή ενέργεια…
Ετσι, η πυρηνική ενέργεια αυξάνει το μερίδιό της στα περισσότερα από τα σενάρια που εκπονεί η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC), οι εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ για το Κλίμα, για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη στον +1,5 ° C σε σχέση με τα επίπεδα του τέλους του 19ου αιώνα.
Την ώρα που ο κόσμος θα έχει ανάγκη περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια για να αντικαταστήσει τα ορυκτά καύσιμα -όπως στον τομέα των μεταφορών- η πυρηνική ενέργεια φαίνεται ότι έχει να παίξει έναν ρόλο.
Η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) έδωσε στην δημοσιότητα τις προβλέψεις της, για πρώτη φορά από την καταστροφή της Φουκουσίμα το 2011, και προβλέπει πλέον διπλασιασμό της δυναμικότητας από σήμερα μέχρι το 2050 σύμφωνα με το πιο ευνοϊκό σενάριο.
Ο μεγαλύτερος αριθμός νέων αντιδραστήρων αντιστοιχεί στην Κίνα. Και «πολλές χώρες σχεδιάζουν την εισαγωγή της πυρηνικής ενέργειας για να υποστηρίξουν την παραγωγή αξιόπιστης και καθαρής ενέργειας», σύμφωνα με την IAEA.
Σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή της Ραφαέλ Γκρόσι, εδραιώνεται η αντίληψη ότι η πυρηνική ενέργεια είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη της ουδετερότητας του άνθρακα μέχρι το 2050, που αποτελεί και κεντρικό στόχο της επόμενης διεθνούς διάσκεψης για το Κλίμα, της COP26, τον Νοέμβριο.
Διάσταση απόψεων
Το άτομο συνεχίζει να αντιμετωπίζεται αρνητικά σε ορισμένες χώρες, εξαιτίας των κινδύνων που προέρχονται από καταστροφικά ατυχήματα ή των ανεπίλυτων προβλημάτων που δημιουργούν τα απόβλητα.
Αντίθετες απόψεις επικρατούν στην Ευρωπαϊκή Ενωση σχετικά με την πυρηνική ενέργεια. Η Γερμανία αποφάσισε την προοδευτική έξοδο από την πυρηνική ενέργεια μετά την καταστροφή της Φουκουσίμα, ενώ οι χώρες της κεντρικής Ευρώπης, όπως η Πολωνία και η Τσεχία, θεωρούν ότι η πυρηνική ενέργεια αποτελεί μέσον για να μειώσουν την εξάρτησή τους από τον άνθρακα.
Αλλά διαφορετικές είναι και οι ευαισθησίες της κοινής γνώμης στις ευρωπαϊκές χώρες. «Στην Τσεχία, η πυρηνική ενέργεια θεωρείται αξιόπιστη και σχετικά φθηνή πηγή ηλεκτρικής ενέργειας», σύμφωνα με τον ειδικό σε θέματα ενέργειας του Prague Business School Βαντίμ Στριλκόφσκι.
Αυτή η διάσταση απόψεων μεταφέρεται και στις Βρυξέλλες και στις συζητήσεις σχετικά με την πράσινη φορολογία και την κατηγοριοποίηση των δραστηριοτήτων που θεωρούνται θετικές για το Κλίμα και το Περιβάλλον.
Οι αντίπαλοι του ατόμου, προερχόμενοι κυρίως από το ειρηνιστικό κίνημα, έχουν βάλει στην άκρη τα παραδοσιακά τους επιχειρήματα, για να επικεντρωθούν στους υπολογισμούς της αποδοτικότητας.
Το κόστος των ανανεώσιμων δεν έχει σταματήσει να πέφτει, ενώ τα μεγάλα πυρηνικά σχέδια έχουν γίνει μακροχρόνια και πολυδάπανα.
«Η νέα πυρηνική ενέργεια είναι πολύ ακριβότερη και πολύ πιο αργή σε σχέση με τις ανανεώσιμες», σύμφωνα με τον Μίκλε Σνάιντερ, συγγραφέα ετήσιας έκθεσης για την πυρηνική ενέργεια.
«Το να δαπανώνται σήμερα χρήματα για την νέας γενιάς πυρηνική ενέργεια επιδεινώνει την κλιματική κρίση, διότι οι επενδύσεις δεν τοποθετούνται σε πηγές που είναι φθηνότερες, ταχύτερες και κατά συνέπεια αποδοτικότερες».
Η πυρηνική βιομηχανία θεωρεί πάντως ότι δεν έχει πει την τελευταία της λέξη. Εδώ και λίγα χρόνια, ποντάρει πολύ στην νέα γενιά πυρηνικών αντιδραστήρων (SMR, Small Modular Reactors): πιο απλοί, κατασκευασμένοι εν σειρά σε εργοστάσιο, ασφαλέστεροι στην λειτουργία τους, χρήζοντες λιγότερο πολύπλοκων συστημάτων ασφαλείας σε σχέση με τους παραδοσιακούς φαραωνικούς πυρηνικούς σταθμούς.
«Το μέλλον της πυρηνικής ενέργειας, είτε βρίσκεται στην Τσεχία ή αλλού στον κόσμο, μπορεί να είναι οι μικροί αντιδραστήρες. Αλλά, παρά το ενδιαφέρον που έχει εκφρασθεί από ορισμένες χώρες, μόνο η Ρωσία έχει μέχρι στιγμής θέσει σε λειτουργία τέτοιου τύπου αντιδραστήρες σε μονάδα εξόρυξης στην Αρκτική.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πάνω από το 25% της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνεται παράγεται από πυρηνική ενέργεια. Επίσης, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με στοιχεία της World Nuclear Association, περισσότερη από τη μισή ηλεκτρική ενέργεια χαμηλών εκπομπών άνθρακα προέρχεται από πυρηνικούς αντιδραστήρες.
Η πυρηνική ενέργεια προτείνεται από τους υποστηρικτές της ως μία πολύ αποδοτική λύση που δίνει φθηνότερη ενέργεια με παράλληλη μείωση των αέριων ρύπων που ενισχύουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Μπορεί, όμως, κανείς να εγγυηθεί με απόλυτη βεβαιότητα ότι δεν θα υπάρξει κάποιο νέο ατύχημα;
Το παρόν άρθρο δίνει κατά κύριο λόγο τη σημερινή εικόνα της Ευρώπης ως προς την παρουσία των πυρηνικών αντιδραστήρων που καλύπτουν ενεργειακές ανάγκες.
Πρέπει να σημειώσουμε αρχικά ότι εκτός από τους πυρηνικούς αντιδραστήρες που αξιοποιούνται για την παραγωγή ενέργειας, υπάρχουν και άλλοι αντιδραστήρες, οι οποίοι εξυπηρετούν ή εξυπηρετούσαν ερευνητικούς σκοπούς. Για παράδειγμα, στη χώρα μας, υπάρχει ένας ερευνητικός αντιδραστήρας στο Δημόκριτο, αλλά δεν είναι σε λειτουργία. Ερευνητικοί αντιδραστήρες υπάρχουν και σε άλλες χώρες, όπως στη Νορβηγία (έχει προγραμματιστεί η διακοπή της λειτουργίας του μοναδικού ερευνητικού αντιδραστήρα της χώρας), στην Πορτογαλία (ένας που δεν λειτουργεί) και στη Λετονία.
Στη συνέχεια, καταγράφονται οι πυρηνικοί αντιδραστήρες που καλύπτουν πάγιες ενεργειακές ανάγκες (μη ερευνητικοί).
Στη Γαλλία, υπάρχουν 58 πυρηνικοί αντιδραστήρες που παράγουν περίπου το 75% της απαιτούμενης ενέργειας.
Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει 15 πυρηνικούς αντιδραστήρες που καλύπτουν περίπου το 21% της απαιτούμενης ενέργειας, αλλά μέσα στην επόμενη πενταετία αναμένεται να περιοριστεί σημαντικά ο αριθμός τους.
Στην Ουκρανία, τη χώρα που κουβαλά την κληρονομιά του Τσερνόμπιλ, υπάρχουν 15 πυρηνικοί αντιδραστήρες που καλύπτουν περίπου το 50% των ενεργειακών αναγκών.
Εικόνες από την πόλη Πρίπιατ, την πόλη αρκετών χιλιάδων κατοίκων που δημιουργήθηκε γύρω από το σταθμό πυρηνικής ενέργειας του Τσερνόμπιλ και που σήμερα είναι μια πόλη-φάντασμα
Η Σουηδία έχει 8 πυρηνικούς αντιδραστήρες που καλύπτουν περίπου το 40% των ενεργειακών της αναγκών. Με δημοψήφισμα του 2017 οριστικοποιήθηκε η σταδιακή απομάκρυνσή τους.
Στο Βέλγιο υπάρχουν 7 πυρηνικοί αντιδραστήρες που δίνουν περίπου το 50% της απαιτούμενης ενέργειας.
Στη Γερμανία υπάρχουν 7 εν λειτουργία πυρηνικοί αντιδραστήρες, αλλά αναμένεται να κλείσουν έως το 2022. Μέχρι το 2011, ήταν 17 και έδιναν το 25% της απαιτούμενης ενέργειας. Σήμερα, οι 7 εναπομείναντες πυρηνικοί αντιδραστήρες δίνουν σχεδόν το μισό ποσοστό σε σχέση με πριν.
Η Ισπανία έχει 7 πυρηνικούς αντιδραστήρες που καλύπτουν το 20% των ενεργειακών της αναγκών.
Στην Τσεχία, υπάρχουν 6 πυρηνικοί αντιδραστήρες που καλύπτουν περίπου το 1/3 της απαιτούμενης ενέργειας.
Στην Ελβετία υπάρχουν 5 πυρηνικοί αντιδραστήρες που δίνουν έως το 40% της απαιτούμενης ενέργειας.
Στην Ουγγαρία, υπάρχουν 4 πυρηνικοί αντιδραστήρες που δίνουν περίπου το 50% της απαιτούμενης ενέργειας και σχεδιάζεται η κατασκευή άλλων 2.
Η Σλοβακία έχει 4 πυρηνικούς αντιδραστήρες που καλύπτουν το 50% των ενεργειακών της αναγκών και κατασκευάζει άλλους 2.
Στη Φιλανδία, υπάρχουν 4 πυρηνικοί αντιδραστήρες που καλύπτουν περίπου το 30% της απαιτούμενης ενέργειας. Επιπλέον, κατασκευάζεται ακόμα ένας και αναμένεται η κατασκευή ενός νέου αντιδραστήρα, με γενικό στόχο το 30% να διπλασιαστεί.
Στη Βουλγαρία υπάρχουν 2 πυρηνικοί αντιδραστήρες που δίνουν κατά προσέγγιση το 1/3 της απαιτούμενης ενέργειας και γίνονται προσπάθειες για την αύξηση του αριθμού τους.
Η Ρουμανία έχει 2 πυρηνικούς αντιδραστήρες που καλύπτουν 15 με 20% των ενεργειακών της αναγκών.
Η Σλοβενία έχει 1 πυρηνικό αντιδραστήρα, από κοινού με την Κροατία, ο οποίος καλύπτει το 37% των ενεργειακών της αναγκών.
Στη Λευκορωσία κατασκευάζεται ένας πυρηνικός αντιδραστήρας με τα έξοδα να καλύπτονται από την πρωτοπόρο στο χώρο Ρωσία, η οποία έχει 36 εν λειτουργία πυρηνικούς αντιδραστήρες.
Στην Αρμενία υπάρχει ένας (καλύπτει σχεδόν το 1/3 των ενεργειακών απαιτήσεων της χώρας) και ετοιμάζεται ακόμα ένας.
Η Ολλανδία έχει 1 που καλύπτει μικρό ποσοστό των ενεργειακών της αναγκών (3%).
Η Ιταλία είχε 4, τώρα δεν έχει κανέναν, αλλά εισάγει πυρηνική ενέργεια για να καλύψει περίπου το 8% των ενεργειακών αναγκών της.
Η Λιθουανία, κάτω από την πίεση της ΕΕ, έκλεισε το 2009 τον τελευταίο της πυρηνικό αντιδραστήρα που της κάλυπτε το 70% των ενεργειακών της αναγκών.
Στην Εσθονία τώρα δεν υπάρχει πυρηνικός αντιδραστήρας, αλλά θα υπάρξει μέσα στην επόμενη πενταετία.
Η Πολωνία μπαίνει δυναμικά στο χώρο της πυρηνικής ενέργειας, καθώς σχεδιάζει την εκμετάλλευση της πυρηνικής ενέργειας, με στόχο να απομακρυνθεί από τον άνθρακα και το εισαγόμενο αέριο.
Στην Κροατία, δεν υπάρχει πυρηνικός αντιδραστήρας, αλλά, όπως ήδη αναφέρθηκε, η χώρα έχει από κοινού έναν πυρηνικό αντιδραστήρα με τη Σλοβενία.
Τα προηγούμενα δίνουν την εικόνα της Γηραιάς Ηπείρου σχετικά με την αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας.
Κλείνοντας, θεωρούμε ότι αξίζει να αναφέρουμε το γεγονός ότι στην Αυστρία, με δημοψήφισμα που έγινε το 1978, με οριακή πλειοψηφία, αποφασίστηκε η μη αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας. Στο πυρηνικό εργοστάσιο που είχε κατασκευαστεί (είχε ολοκληρωθεί πλήρως), τοποθετήθηκαν φωτοβολταϊκά συστήματα. Ωστόσο, η πλειοψηφία του 50.47% κρίνεται ως αρκετά οριακή. Ο χώρος σήμερα προσφέρεται, μεταξύ άλλων, για κινηματογραφικές σκηνές.
Συμπερασματικά, η Ευρώπη είναι μία ήπειρος γεμάτη πυρηνικούς αντιδραστήρες (με μια πρόχειρη εκτίμηση, περίπου 150) που παράγει συνεχώς πυρηνικά απόβλητα. Τα υπέρ και τα κατά της αξιοποίησης της πυρηνικής ενέργειας για την κάλυψη πάγιων ενεργειακών αναγκών είναι γνωστά. Έχουμε γνωρίσει τα πολύ άσχημα. Έχουμε γνωρίσει και σημαντικά οφέλη, βλ. Γαλλία. Μένει να δούμε που θα μας οδηγήσει η ενεργειακή κρίση που ήδη μας χτυπάει την πόρτα.
Πηγές: ΑΠΕ – onpodium.gr
World Nuclear Association: https://www.world-nuclear.org/