* Γράφει ο Κώστας Αργυρός στην εφημερίδα ”Η Εποχή”
Στις περισσότερες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης η (πολιτικά κυρίαρχη) Χριστιανοδημοκρατία εδώ και περίπου μια δεκαετία έχει προσθέσει και το πρόσημο «οικολογική» στην «ελεύθερη οικονομία της αγοράς», την οποία και παραδοσιακά ευαγγελίζεται. Λίγα πράγματα άλλαξαν. Η δική μας αναχρονιστική Δεξιά, ειδικά αυτή με τις ακροδεξιές αναφορές της περιόδου από το 2010 και μετά ανακάλυψε τώρα μια σειρά από ουσιαστικά αρνητικού περιεχομένου, στα οποία μπορεί να προτάξει τον επιθετικό προσδιορισμό «κλιματική». Καταστροφή, κρίση, τώρα και απορρύθμιση.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι αυτή είναι μια ελπιδοφόρα εξέλιξη, αν ήταν πεπεισμένος για την ειλικρίνεια των λόγων της, αλλά και αν ήθελε να αγνοήσει επίσης ότι είμαστε μπροστά σε κάποιες μη αναστρέψιμες πλέον βλάβες στον πλανήτη, όπως εύστοχα σημείωνε στο «ελληνικό του πρωτοσέλιδο» ο Guardian. Αλλά εδώ υπάρχουν σοβαρές υπόνοιες ότι η κρίση αντιμετωπίζεται απλώς σαν «ένα κακό που έγινε». Δεν αναζητούνται οι ρίζες της και τα αίτιά της. Οι «γονείς της».
Ακούμε συχνά για την ευθύνη του «ανθρώπινου παράγοντα» στην περιβαλλοντική καταστροφή. Αυτή είναι μια μισή (ή και λιγότερο) αλήθεια. Φυσικά και φταίνε για τα σημερινά αδιέξοδα οι άνθρωποι, αλλά όχι γενικώς και αορίστως. Φταίνε εκείνοι που έχουν επιβάλει ένα συγκεκριμένο μοντέλο «ανάπτυξης», το οποίο μετράει τα πράγματα μόνο ποσοτικά και με γνώμονα το κέρδος. Μιλάμε δηλαδή για ένα συγκεκριμένο οικονομικό μοντέλο, που επέβαλε ο καπιταλισμός στην προσπάθειά του να δημιουργεί αέναα κέρδη και να πολλαπλασιάζει τον «πλούτο» με την έννοια, που τον εννοούσε αυτός. Εξαντλώντας φυσικούς πόρους, καίγοντας το ένα δάσος πριν προχωρήσει στο επόμενο. Κι επειδή κάποιοι θα μιλήσουν για τις εξίσου συντριπτικές συνέπειες για το περιβάλλον, που είχε ο «υπαρκτός σοσιαλισμός», ας ξεκαθαρίσουμε από την αρχή ότι και αυτός το ίδιο μοντέλο ανάπτυξης υιοθέτησε, στην προσπάθεια του να μπει σε μια διαδικασία ανταγωνισμού για να αποδείξει ότι μπορεί να είναι αποδοτικότερος. Μια αναμέτρηση, που φυσικά την έχασε παταγωδώς.
Υποτίθεται ότι οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες έχουν σταδιακά αρχίσει να αναθεωρούν την μακάβρια θεώρηση της φύσης αποκλειστικά ως «αναλώσιμου» οικονομικής εκμετάλλευσης και τυφλής αποκόμισης κερδών. Ωστόσο οι συνεχείς καταστροφές δείχνουν πώς αυτή η αναθεώρηση είναι πολύ αργή και σε περιπτώσεις όπως της Ελλάδας απολύτως υποκριτική.
Αυτό που προκρίνεται ουσιαστικά τα τελευταία χρόνια είναι απλώς μια μετατόπιση στόχευσης των «επενδύσεων» και της δράσης του κεφαλαίου σε τομείς, που υποτίθεται ότι θα μειώσουν το καταστροφικό ανθρώπινο αποτύπωμα στο περιβάλλον. Αλλά προτεραιότητα παραμένει πάντα η κερδοφορία. Για χώρες με μια παράδοση ενός «μαφιόζικου» καπιταλισμού ο φόβος είναι ότι μια συγκεκριμένη κάστα συμφερόντων θα αλώσει πόρους και αξιώματα προκειμένου να επιβάλει ακόμα περισσότερο την εξουσία της. Ο τρόπος για παράδειγμα, που κάποιοι μεγαλοσχήμονες αναλυτές τρίβουν τα χέρια τους για το γεγονός ότι «η αναδάσωση και η ανασυγκρότηση θα μπορούσε να είναι μια μεγάλη ευκαιρία» θα πρέπει περισσότερο να μας ανησυχεί παρά να μας ανακουφίζει. Γιατί ο τρόπος και μόνο των αποφάσεων, χωρίς δηλαδή τη συμμετοχή των ίδιων των άμεσα θιγόμενων, όπως για παράδειγμα εφαρμόστηκε στο περιβόητο Ταμείο Ανάκαμψης συνηγορεί στην εκτίμηση ότι θα δούμε πάλι μια από τα ίδια.
Και επειδή καλό θα είναι κάποια πράγματα να λέγονται με το όνομά τους: Κανείς εχέφρων άνθρωπος δε μπορεί να περιμένει από μια ιδεολογία και μια κάστα ανθρώπων, που ευθύνεται για τα οικολογικά εγκλήματα των περασμένων δεκαετιών να παίξει τώρα το ρόλο του σωτήρα της φύσης και αναμορφωτή της χώρας.
Μόνο αν οι σύγχρονες κοινωνίες ακολουθήσουν μια άλλη λογική ορισμού της «ανάπτυξης», όπως την έχουν προτείνει εδώ και χρόνια εναλλακτικοί οικονομολόγοι και συμμετάσχουν ενεργά στην υλοποίηση τέτοιων μοντέλων μπορεί να υπάρξει μια πραγματική ανακατεύθυνση και περιορισμός της καταστροφικής δύναμης της κερδοσκοπίας. Ανάπτυξη. που θα μετρά άλλους δείκτες και θα ξεφεύγει από την οικονομίστικη λογική του χθες. Δείκτες ποιότητας του περιβάλλοντος, κοινωνικής ισότητας, κατάστασης της δημόσιας υγείας (και της ψυχικής) και άλλους. Αλλιώς πάμε σε μια από τα ίδια με πρόφαση την «αποκατάσταση».
Πώς μπορεί να προσμετρηθεί στο ετήσιο ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια το γεγονός ότι κάηκε περίπου το 10% του δασικού πλούτου της χώρας; Πώς μπορεί να εκτιμηθεί η επιβάρυνση της υγείας των πολιτών ευρύτερων περιοχών, που βρέθηκαν επί εβδομάδες καλυμμένες από ένα βαρύ τοξικό νέφος; Πώς μπορεί να υπολογιστεί η μακροπρόθεσμη επιβάρυνση για τα συστήματα υγείας; Τι σημαίνει για την ψυχική υγεία των παιδιών σε κατεστραμμένες περιοχές ο εφιάλτης, στον οποίο βρέθηκαν χωρίς να το καταλαβαίνουν; Εχουμε εικόνα για το μέγεθος της καταστροφής της πανίδας και τις αλυσιδωτές συνέπειες της;
Τα ερωτήματα είναι πολλά. Αν κρυφτούμε πίσω από τα «ακραία φαινόμενα», την «κακιά στιγμή», και δεσμεύσεις ότι όλα «θα ξαναφτιαχτούν και θα ξαναφυτρώσουν», απλώς θα κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας. Κυρίως εκείνους που βρέθηκαν στο έλεος της φωτιάς. Δυστυχώς αυτή την λογική προκρίνει η κυβέρνηση. Και η αντιπολίτευση μοιάζει ανίκανη να απαιτήσει πειστικά και πιεστικά μια άλλη προσέγγιση.
Πηγή: epohi.gr